Download fulltext
a376

Solidariteit in Europa Wetenschappelijk inzicht en politiek meningsverschil Frank Vandenbroucke De organisatoren van deze reeks vroegen of ik een les kon geven ‘over de manier waarop wetenschappelijke politieke meningsverschillen te over- bruggen zijn’ ‘In tijden post-truth stelt zich immers vraag hoe wat redelijk goed beredeneerd is meer gezag impact kan krijgen’ zo voegden ze eraan toe uitnodiging sprak me aan Ze verwijst naar twee vragen die bezighouden Hoe kunnen we rond complexe kwesties voldoende eensgezindheid tot stand brengen eerder dan polari- satie? Welke bijdrage wetenschap daaraan leveren? Er geen gebrek onderwerpen om het belang illustreren span- ning tussen klimaatwetenschap moeizame besluitvorming voor hand liggende illustratie Ik koos ander thema: EU behoe!e hee! solidariteit er moet uitzien Moet ‘socialer’ worden betekent dat? Daarover lopen meningen sterk uiteen vertrek voorstel voorzitster Europese Commis- sie Ursula von der Leyen Zij pleit verzekering tegen werkloosheid beter herverzekering door Unie (EU) nationale werkloosheidsverzekeringen Het basisidee dat fonds creëert tijdelijke budgettaire steun gee! lidstaten getroffen ernstige stijging zou dus niet zelf werkloosheidsuitkeringen uitbetalen individuele bur- 142 FRANK VANDENBROUCKE gers – blij! rol maar wordt ‘herverzekeraar’ ‘Herverzekering’ bekende techniek verzeke- ringswereld Verzekeringsmaatschappijen nemen bij andere maatschappij garanderen uitzonder- lijk zware schadeclaims hun klanten toch (denk natuurramp veel één verzekeraar tre!) Herverzekering biedt extra veiligheid verbetert werking verzekerings- wezen Zo bekeken klinkt logisch Maar idee op actieve spelen sociale verzekeringen gevoelig controversieel Lidstaten als Duitsland Nederland willen ‘trans- ferunie’ wordt: zijn bang zij goede economische prestaties zouden moeten opdraaien landen met slecht beleid vinden eerste plaats orde zaken stellen eco- nomische problemen Andere weer beducht Euro- pese bemoeienis politiek: resultaat geschiedenis voorkeuren mag gevoelige terrein begeven voorstanders Von voeren dergelijke zelfs noodzakelijk muntunie wijzen erop je grens- overschrijdende terugvindt alle muntunies behalve precies onze kwetsbaar maakt zeggen En sommige dit uitgelezen kans sociaal gezicht geven: eindelijk concreet over ‘het Europa’! tegenstanders bevolking draagvlak bestaat grensoverschrijdende solidariteit: politicus (nationale) verkiezingen wil winnen zal voor- Wordt vorm ingevoerd termijn splijtzwam verbindend werken Wat daar nu denken? ben voorstander verwacht vurig pleidooi mijn kant academicus helderheid debat Helderheid rele- vante feiten aard argumenten In dergelijk heb soorten Enerzijds hoor beroep doen ‘functionele logica’; anderzijds normatieve Een functioneel argument loopt zo: ‘Als besluit A hebt genomen (bijvoor- beeld inrichten) wilt gewenste leidt ook maatregel B (bijvoorbeeld werkloosheids- stelsels herverzekeren) volgt gewoon uit “de logica” A; wie zegt ’ Dit soort grote gespeeld SOLIDARITEIT IN EUROPA 143 stap integratie dwingt onvermijdelijk volgende hoorden vaak typisch normatief argu- ment neemt aan: ‘Omwille rechtvaardig- heid Functionele presenteren objectief feitelijk; uitdrukkelijk waarden Natuurlijk gradaties: verschil luidt absoluut moét teloorgaat nuttig maken samenvallen: nut- tig omwille tegelijk bijdragen mensen dankzij rechtvaardigheid ervaren ontstaat misschien groter A: functionaliteit afgeleide zorgt legitimiteit complex web functionele richting hij graag combineren hem kwalijk wetenschapper onderscheid belichten alles aandacht onzekerheid: haar deel verduidelijk hier versta onder ‘solidariteit’ lezer taai stuk nogal abstract ‘zuivere verzekering’ ‘herverdeling’ nodig betoog tweede verleg niveau name Muntu- nie schets denken Muntunie gedurende lange tijd verbonden was welbepaalde visie arbeidsmarktbeleid tijdens afgelopen decennium gewijzigd is: gegroeid gebaat sterkere beste aannemen? Dat brengt ons bespreek derde deel: welke pleiten werkloosheidsverzekeringen? Gaat (wie stabiele zo’n organiseren)? Of zulke overtuigend? Moeten norma- tieve argumenten? Waar eindigt waar begint uiteenlopende onverzoenbare waardeoordelen daarin gelden? leunen vierde belicht nuttige wetenschappelijk onderzoek debat: geval 144 Politieke standpunten ingeleid ‘de …’ wel zeker denken’? vijfde WELVAARTSSTATEN: VERZEKERING EN HERVERDELING woord duikt al sinds vele jaren documenten altijd duidelijk ermee bedoeld Daarom zoom speci#eke betekenis erin middelen elkaar delen diegenen ongunstige omstandigheden benadeeld ondersteunen; onder- steuning laat nadeel lijden geheel gedeeltelijk com- penseren gemeenschap verantwoordelijkheid neemt: individu verantwoordelijk geacht gevolgen (helemaal) vangen Deze krijgt gestalte traditionele kerntaken wel- vaartsstaten: inkomens tegenslag (zoals ziekte invaliditeit werkloosheid) herverdeling rijk arm spelen? voorligt Vooraleer aansnijd stel ‘verzekeren’ ‘herverdelen’ scherp ‘omstandigheden’ hierbij cruciaal: anders ingevuld wanneer gaat ‘verzeke- ren’ ‘omstandig- heden’ toekomstige risico’s zijn: men weet zullen voordoen organise- ren belangrijke verdeeld bevol- king Beeld groep allemaal hetzelfde risico arbeidsongeschiktheid ziekte: gelijk (veronderstel verwachten 4% loopbaan geveld ziekte); alleen moment ziek onvoorspelbaar organiseren waarbij gezonde werk betalen zieke uitkering krijgen Bij zuivere ring uitkeringen iedereen evenwicht: periode horizon gebruiken ‘netto-winnaars’ ‘netto-verliezers’ winst 145 verlies uitgedrukt geld Tenminste verwachting deelt (de ‘verwachte waarde’ iedere indi- viduele deelnemer uitkeringen) wint welvaart want onzekerheid #nanciële af welvaartswinst omstan- digheden’ hebben eigenschappen bijvoorbeeld waarmee geboren dek- toekomst ieder- treffen Wanneer samenleving (deels helemaal) compenseren minder gunstige bete- kenis (verschillende persoonlijke eigenschappen) spreken Progressieve belastingen voorbeeld uitstek herverdelende Veronderstel eens hoog inkomen combinatie omstandighe- den (a&omst opvoeding bijzondere talenten gezondheid …) inspanning progressieve belasting houdt Wie verdient daarvoor helemaal gehouden; omgekeerd ervan uitsluitend ‘eigen verdienste’ beschouwen: belang’ volstaat zonder motivatie deelnemers herverde- ling ligt anders: herverdeling; her- verdeling dient (tenzij rijke vrede rekken notie heel breed op) eisen gemeenschapszin gevoel verbondenheid bereidheid iets Verzekering kwestie verstand hart (Het gemakkelijker Europeanen overtuigen 4 opinieonderzoek daarover ) praktijk scheidingslijn echter progressief belastingstelsel verzekert onvoorspelbare Als zelfstandige klap omdat sector waarin werkt onvoorziene conjunc- turele inzinking daardoor lager belastingtarief valt zelfstandigen sectoren blij- ven draaien 14 Omgekeerd bieden verzekeringscontrac- ten burgers land verplicht aansluiten Hooggeschoolden werkloos laaggeschoolden: werkloosheidsverzekering verze- kering; herverdeelt ‘laag risico’ ‘hoog ziekteverzekering geldt ook: basis scholing levensloop verschillen voorspelbaar alge- meen verplichte vindt laag cruciaal volgende: ver- plichte algemene aansluiting men- sen ziekterisico noodzakelijke voorwaarde werkende ziekteverze- kering Private verzekeringsmarkten falen ’asymmetrische informatie’ ziekterisico’s (informatie verzekeraars missen) ieders overheid optreedt verzekering-met-herverdeling oplegt George Akerlof aankaartte publicatie ’()* +**’ Nobelprijs economie gekregen samen Joseph Stiglitz Michael Spence zekere (tussen risicogroepen) komt vandaag vrij algemeen aanvaard Nochtans moeilijk punt VS: Amerikaanse gezondheidszorg indien stelsel weer- stuiten gevolg Amerikanen besteden wij terwijl groot verzekerd Eerder schreef eigen ‘zonder meer’ deelname mits Nu voeg toe: verschillende risicopro#elen nuance genereus laag; hogere vereisen bij- dragen inschatting risicopro#el liever 147 (met hoge werkenden) voorkeur lage vereist Alle compromis verzekeringsschema inzake beste’ schema belangen mate inschatten belangencon ict bewust weegt verwevenheid bin- nen zekerheid vormt nog steeds cement stevig groepen middenklasse kostbaar Net daarom hierin optreden ‘verantwoordelijk’ intussen opgedoken tekst lezers ongetwijfeld afvragen vaststellen Legt omschrijving nadruk ‘verantwoordelijkheid’ feit bepaalde kwets- baarder mensen? Is strenge magere opvatting solidariteit? Neen ja per de#nitie verantwoordelijkheidsgevoelig: verantwoor- delijkheid stopt ontweken beantwoorden Kansen missen achteropraken ingewikkeld kluwen weegschaal slaat zel- door; afstelt beoordeelt maatschappelijke conventie contract: benadering metafysisch oordeel verantwoordelijkheid’ moeras debatten vrije terechtkomt Sociaal toetsen zelden doorslaat bijkomende moeilijkheid: ouders keuzes waarvoor kunt houden kinderen níét Opgroeien armoede recept mislukking school leven waarte- gen beschermen zélfs gevallen deels geringe gezin gelijke kansen zul leggen Aandacht impliceert meedo- genloos bent menselijk Bovendien individu- ele soms dramatisch kwetsbaarheid eruit voortvloeit fundamenteel hulp kwalijke hoofd initieel Drugsverslaving evident beeld; gekwetste verkeersongeval veroorzaakte collectieve afgewogen gebruikt; mededogen doorslag Zelfs binnen verzekeringslogica limiet principe Moral hazard onvermij- delijk private keringen: gedekt durven nemen; gedragswijziging geobsedeerd gevaar moral zeg- mogelijke misbruik afschuiven collectiviteit Neem werkloos- heid: opdat minimum activering sluit géén (en enkele ring) mist belangrijk maatschappelijk doel Zoals bekend spreekwoord formuleert zoektocht betere vijand Werkloosheidsverzekering bovendien effect verder reikt onmiddellijke verzekerde werkloze e-ciënte stabiliseert schok daarvan koopkracht gematigd Daar baat bij: uiteinde- (Dit ‘externe effect’ vergelijken inkomensbescherming toekomstkansen Kortom mogen keringen louter ‘moralistisch’ benaderen Eigen enige absolute ordeningsprincipe samenle- ving lan- zoals straks zien onderlinge moraliserende termen fragiele 149 WELVAARTSSTATEN EEN MUNTUNIE: EVOLUEREND INZICHT ’((( vormden elf welvaartsstaten Later slo- acht redenen vormen waren divers Voor handel praktische voordelen: handelaars verlost wis- selkoersrisico prijzen vergelijkbaar Landen leden gebleken onrust wisselmarkten België overgang zeventig tachtig) keken veilige haven monetaire stabiliteit motieven: leiders wilden samenwerking verdiepen Vandaag meeste erover mun- tunie vergelijking kennen schokdempers relatief brede consensus lang dominante laten functioneren twintig jaar Je beschrijven leerproces erva- diepe crisis na +** evoluerend inwerkten theoretische modellen terug handboek Paul Grauwe begin aanvankelijk domineerde gezegd baten deelnemen kosten mee Nationale rege- ringen staat wisselkoers waarde) munt zetten beleidsinstrument: exibiliteit ‘kost’ verhouden economi- sche theorie spreekt ‘optimale muntzones’ (OMZ) optimale muntzone waarvan overtreffen Figuur Op verticale as #guur meten ‘symmetrie’ productie werkgelegenheid ont- wikkeling Meer symmetrie afwijkingen Asymmetrie ontstaan specialisatie sterker gespeci- aliseerd staalindustrie ‘asym- metrische schok’ zwaar asymmetrische bepaald tre! 150 Symmetrie Flexibiliteit F/0112 ’: Kosten model B234: bewerking 5 (+*’+) p ’+( helpen verteren aanpassing wisselkoers: waarde daalt concurrentiekracht beheer houdingen aanpassingen wisselkoersen mogelijk: schokken beschikken horizontale aanpassingsvermogen wijzigen optie Twee belangrijk: gemakkelijkheid lonen neerwaarts aange- past (wat lukt dalen munt); migratie komen zitten gemakkelijk ontslaan werven) speelt snelheid ‘interne aanpassingsvermogen’ althans volgens gangbare economen hanteren dalende lijn OMZ afruil beeld: (minder intern aanpas- singsvermogen) muntzone’ boven OMZ-lijn bevinden munt- zone 151 Volgens VS succesvolle arbeidsmarkten staten exibel Werknemers individueel arbeidsaanbod migreren zoeken verleden werden crises regio diep troffen opgevangen verhuizing bevolkingsgroepen situeren buitenland taal Onze gereguleerd Eurozone getekend grensgeval net a6akent migratiestromen fede- rale begroting gevoed federale Rijke arme via Budgettaire transfers ontwikkelingen Transfers exibilisering arbeidsmarkt minst tijdelijk soelaas onderbroken OMZ’: OMZ’ toont sym- metrie mogelijk gegeven asymmetrie vorige staan ‘intern aanpassingsvermo- gen’ gedaan verantwoorde- lijkheid regio’s economisch ontwikkeld (beperkte) ‘herverdeler’ kader muntu- taboe geweest Toen kwam lag zeer zowel zijn? pijl noordoosten wijst symboliseert gedomineerd voorbereiding negentig vervolgens 152 vij!ien bestaan belangrijkste zorg begrotingstekorten overheidsschuld Daarnaast wilde waken linge vertonen ontwikkeling Tegelijkertijd legt o-ciële discours Commissie exibele moest bewegen: méér werd ’(() leidraad Werkgele- genheidsstrategie ‘arbeidsmarkt exibiliteit’ containerbegrip neoliberale bedrijven werk- nemers vooral werven Al spelregels boze kun tegenover sociaaldemocratische plaatsen (waarbij partijpolitieke gebruik): geschoold mogelijkheden bijscholing omscholing muren taken aankunnen; Sociaaldemocratische invloeden zorg- ervoor Werkgelegenheidsstrategie volledige ontregeling liggen (om gaan aanbod bijvoorbeeld) nood prikkels nadelen sterke ontslagbescher- ming werknemers Gecentraliseerd overleg hinderpaal troef gezien perspectief reden Door industriële nomie diensteneconomie groeide arbeidsmarkt- exibiliteit: contracten projecten; deeltijdse con- tracten dienstverlening buiten normale uren … combineerden genereuze bescherming Denemarken deden erg paste boven- dien narratief dynamische verschuivingen nieuwe succesverhalen veranderde tijdsgeest spoorden vereiste vat kijk ‘theorie vormde 153 referentiekader zichzelf fout relevantste kijken muntunie? ervaring bracht blijven Marktecono- mieën onderhevig cycli: aannemen beperkte conjunctuurschommelingen lei- slingerbewegingen instabiliteit waarom ondergaan vertrouwen internationale beleggers obligaties uitgee! Om stabiliseren tekort rekening heidstekort #nancieren schuldtitels (obligaties) uitgegeven wor- afnemers rentevoeten betaalt raakt stabiliserende vertrouwensbreuk geconfronteerd machteloos aangewezen oplossing begrotingsunie automatisch verhouding gezamen- lijke ontvangen veranderen: evenveel gezamenlijke gemeenschappelijke buffer schokdemper; zagen symme- trie interne focus misleidend: ‘asymmetrie’ basisprobleem Ook beperkt ‘symmetrisch’ optreden) intensiteit feller voelen behoud lies markten daarbij essentieel enerzijds ant- hangt schok- ken Economische voortvloeien juncturele aard: treedt 154 herstel bevorderen passend begrotingsbeleid behulp- zaam: conjunctuurinzinking onmiddellijk ontslagen (of meteen inleveren loon) kleiner structurele verschuiving technologie waardoor bestaande producten productieprocessen concurrerend antwoord + inzichten Begrotingsunie +a: Afruil permanente domineren (+*’ 7 +b: conjuncturele ( 155 Opnieuw tonen buffer; wikkelde unie exibi- liteit ‘afruil’ voordelen budget- taire muntzone: hervormd verschuiven halen evolueren grotere ‘kijk’ relevanter vestigt ‘onvol- ledig’ doet nadenken empirisch: ‘permanent’ getrof- fen conjunctureel tijdelijk? empirie leert hadden insta- biliteit mee: ‘ ‘begrotingsunie’? Eurocrisis gegaan kost in: aanvaarden lagere en/of directe onzeker- persoonlijk tillen kost? beurt Hechten beslis- singsmacht publieke inkomsten uitgaven? Hebben wei- nig beleidslui lidstaten? saga behoedzaam omgaan beleids- conclusies gekoppeld relevante beleidsconclusies opleveren context relevant Eerst nagedacht relatie Daarbij rede- neringen zorgvuldig gecheckt Naast selectie denkkader tenslotte onvermijdelijke 15 zel&ritische vaststelling onvolledig Internationale instellingen IMF hameren nagel Com- missie analyse Instellingen zorgen geherwaardeerd: werkloosheidsuitkerin- gen; gecoördineerd herwaardering instituties aantal doorgeschoten illustreert dit: kleine jobs oproepcontracten kenden enorme beweging ingebed Nederlandse controle ontsnapt pogingen opnieuw ARGUMENTEN VOOR GRENSOVERSCHRIJDENDE SOLIDARI- TEIT HERVERZEKERING VAN WERKLOOSHEIDSSTELSELS breng Zijn menten typische welvaarts- georganiseerd breiden EU? Over dan? vloeit rechtstreeks voort gaande fragiel instabiel Idealiter vervolledigd vol- ledig uitgebouwde begrotingen hebben: uitgaven onderbrengen programma’s? oog stabilisering hee!: aangaan ‘schokfonds’ gecreëerd ondersteunt voorkomen verlammende heden Zo’n hoe! omvangrijk zijn; simula- ties uitgevoerd schokfonds gemiddeld ongeveer * ’% bbp betrokken bedragen Alhoewel omvang betalingen 157 gesproken factor Met woorden ‘verzekeringsunie’ echte Hiermee robuust wapenen concrete Bijvoorbeeld gebruiken? denkbaar uitbetalingen beperken som overgemaakt kun- inzetten verkiezen ‘herverzekering heidsuitkeringen’ variant voorwaarden fatsoenlijke uitkeren (in land) overeengekomen minimumdrempel scenario naast macro-economische opdracht nood- zakelijke overheidsuitgaven terugschroeven zitten; tegelijkertijd Men toevoegen: deelne- mende ruil verplichten effectief opleidings- activeringsbeleid lozen opleidingen aanbieden aan- vaarden gepast evenwicht rechten plichten ‘wederkerigheid’ brutaler ‘voor hoort wat’ politiek; ‘herverzekering’ inmenging behoudens voldoen mini- mumeisen meester uitwerking Beschikken kiezen? eerlijke aangeven echt dwingende kiezen ‘Geen redenen’ geef Vooreerst geschikte stabilisator: automa- tisch Vervolgens subtieler samenhangt econo- mische transities zogenoemde ‘permanente schokken’; meest performante lijkt BOx 1: MORAL HAZARD risicoschuw gedrag aanpast onvermijdelijk: enkel wenst verzekeringssysteem ingeperkt mechanismen gebaseerd afwijkt pro#el zodat struc- niveauverschillen drempel overschreden vooraleer uitkeert streng gede#nieerd tussen- recuperatiesysteem voorzien voordele lidstaat bepalen stoppen uiteindelijk terugbetaald stringenter bepalingen zwakker verzekeringsmechanisme noodza- kelijk minderd minimumeisen betrekking kwaliteit activerings- werkgelegenheidsbeleid lidstaten; ruimte krachtig spanning delijkheden bijstand bestuursniveaus situeren: centrale verant- woordelijk deelstaten provincies gemeenten Niet Canada Oostenrijk Zwitserland interessant laboratoria opzicht gedetailleerde studie institutionele expliciet impliciet aandachtspunt gamma oplossin- bestaat: min #nancieringsmodel- len rechtstreekse coördinatiemechanismen 159 heidsuitkeringen inzet woor- promoten onderdeel verhaal Ten slotte probleem lidstaten: vermijden laks beginnen crisissituaties? bestreden organi- satie (Daartegenover overheidsbeleid dele moduleren inhoudelijke koppelen Box toegelicht herver- zekering werkloosheidsstelsels ondersteund meta- foor ‘vaccinatie’ metafoor schetst logica herverzekeren kop- pelen beleidsvoorwaarden vaccinatie-argument zin alinea’s aangestipt heb: a8ankelijk empirische gegevens ‘functioneel’ kracht huidige betwist vaccinatie-metafoor 1 0 – Zorg uitbreekt werklozen gemotiveerd gaan: organiseer Vermijd structureel begrotingstekort bewegingsruimte overheidstekort groeien Vaccinatie verplicht; vaccins (ook niet-verplichte) gesubsidieerd toevallig: positieve externaliteiten subsidiëren verbruik optimaal ‘subsidie’ #nancieel rationeel interstatelijke (als substituut begrotingsunie) ‘externaliteiten’ schets; schommelingen externaliteiten-argument mener (het metrisch overal even zijn) rechtvaardiging ondersteuning theoretisch (die handelsstromen) ‘binnenlandse stabilisatiecapaciteit’ behandelen ‘vaccinatieprogramma’ Uit blijkt stroom- lijning statelijke dertig zakelijk grond gekomen reeds beschikten ‘vaccinatie-argument’ verliest waaier nuchtere observatie: centraliseren werkloosheidsverze- regelrechte centralisatie Duitsland) omkadering stroomlijning centralisering VS) 161 ‘dwingt’ herverzeke- gronden mening opvattingen adequate heidsverzekering soci- ale speelt: steviger verankerd; signaal bekommert ‘nuttigheid’ sporen Europees werkloosheidsrisico’s uitgewerkt dicht aanleunen verzekering’: ‘bijdragen’ ‘krijgen’ ‘termijn’ eventuele evalueren Tijdens voorbije ‘betalers’ Spanje Italië Griekenland ‘ontvangers’ geleden Duits- ‘zieke man’ dezelfde gezorgd ‘ontvanger’ WAT DENKEN DE MENSEN? organiseerden peiling ’( 54’ ’9 opgezet voorstellen begrijpelijk lagen We confronteerden respondenten zes alternatieve moesten elk ‘sterk tegen’ ‘een beetje voor’ ‘noch noch kenmerken: ontvangt aanzienlijke gebruikt werkloosheidsuit- 2 9 gemeenschappelijk minimumniveau deelnemende alternatieven verschilden dimensies: Hun generositeit drie schillende opties: weinig (beperkte minimum) tussenin Voorwaarden opleiding onderwijs deel- nemende eventueel (i) (ii) seren landen: som- mige betalen? Hier maakten tussen: bijgedragen; ‘tolerant’ langetermijn-herverdelingseffecten (landen bijgedragen); (iii) mechanisme werkloosheidsschokken doelbewust armere Inzake respondent testten sce- nario’s: belastingen; 7% inkomen; stijgen rijken administratieve dimensie onderscheidde uitge- voerd onderscheidden scenario’s: voorwaar- werklozen; passende baan accepte- verliezen uitkering; elke week minstens vacature reageren accepteren 163 opties leverde 9+4 (9 × = 9+4) Iedere zag Fundamentele oppositie bleek beperkt: ’*% verwerpt meerderheid ondersteunen 55% beoordelen (‘een voor’) verschilt veelal rijkere Frankrijk Dene- marken aanzienlijk hoger ontwikkelde Hongarije Estland) hard eurozone steekproef Ierland) Blijkbaar aanpak verbeteren se wijze georga- niseerd voorstel- leiden belastingverhoging verrassend meerder- varianten stijgt Zonder ‘voorwaardelijkheid’ haast onmogelijk meer- derheid ‘herverdeling landen’ gevoeligste kwestie: ‘ontvangers’? Iets concreter: per- manente geldstroom Italië? opgelegd oplei- ding Daarmee garantie inhoudt twee- deling (een verzekering) toelaat onbelangrijk gevoeligheid Inwoners Respon- denten EU-landen onlogisch beroert gewicht schaal Ongetwijfeld ‘morele’ ter- men: doen; woordelijkheid verloren minderheid verplichting geboden banen ‘De mening’ mensen’ niet: denkt ‘moraliserend’ bekijken; zoekt verwaarlozen verschuilen achter auw Ondanks nuances poten- tieel peiling) der- zou- resultaten bevoorrecht negatiever Zeker hebben; weerstand voorstellen: ‘pro-Europeanen’ aangesproken bevestigd enquête: tastbare opge- leide hechten interpretatie voorzichtigheid Wan- neer uitleggen best discussie pro- anti-Europese gevoelens begrijpen hoezeer domein versterkt partij campagne 165 ongunstig inhoud gepeild mis- schien veranderen invloed Zeer framing bescherming? Kiezers vraagstukken uitgenodigd denken; genuanceerde vraagstuk door- slaggevend: partijen? Partijen helder wensen publiek CONCLUSIE WIE MENSEN LAAT REDENEREN KRIJGT WAAIER AAN REDELIJKE STANDPUNTEN constructie schokdemper Nor- matieve polen ‘aanpassingsvermogen’ delijkheid’ Anderzijds ‘bescherming’ (waardoor bevraagd wordt) ‘col- lectieve (eerder verantwoordelijk- heid) rode draad wees nuance: samengaan Sterker verstandige organisatie steunend eenvoud ‘sociaaldemocratische’ genoemd heb) uitstekend veerkracht aanpassings- vermogen Veerkracht veronderstelt én ‘en/ en’-redeneringen interessanter ‘of/of ’-redeneringen leidelijk ‘En/en’-redeneringen polarisatie overstijgen alles? onzekerheden contrast Politici beslissingen Sommige dulden uitstel Academici recht trekken betrokkenheid standpunt overkomt vereen- voudigen emotionele inroepen hen integendeel Vereenvoudigen emoties polariseren opzoeken opkloppen menings- complexiteit weten- schappelijke opofferen wens beluisterd worden: verzuchting pas wetenschappers levert ‘Hoe krijgen?’ lezing samengevat stemt hoopvol: redeneren krijg redelijke Waar- bedoel: herleid ‘onvoorwaardelijk totaal contra’ versus pro’ Vanzelfsprekend argumen- ten’ ‘normatieve argumenten’ hanteert (er objectieve logica: zeggen) waar- waardevol is) Vaak beide ongebruikt overtuigt overtuigd alléén riskeert vervallen TINA there no alterna- tive TINA-argumenten betwistbaar roepen terecht 167 verschillend tapijt geveegd moeilijkste langetermijnperspectief doorwegen klimaat vooruitkijkt duidelijker hoogte organiseert onbe- doelde gezond- poolen gezondheidsrisico Duitsers Nederlanders voordeel stabieler wordt; gever Opdat onontbeerlijk LITERATUUR Baute S F Nicoli & (te verschijnen 2020) Conditionality reci- procity and deservingness multilevel social policy: Evidence from a conjoint experi- on public support for European unemployment risk-sharing P (2012) !e Economics Monetary Union 9th Edition Oxford: Oxford University Press (2018) 12th Ch Luigjes (2016) Institutional the multi-tiered regulation assistance benefits activation sum- mary eight country case studies Brussel: Centre Policy Studies (2017) Risk Reduction Sharing Hazard: Vaccina- tion Metaphor Intereconomics Vol 52 May/June Number 3 pp 154-159 C Barnard G Baere (eds Social After Crisis Cambridge: Cambridge Burgoon < Kuhn Sacchi D Duin Hegewald When Unemployment Hits: How Design Influ- ences Citizen Support For (EURS) AISSR Report (December) Vandevelde geweld zoek ziel Leuven: LannooCampus hoofdstuk www frankvandenbroucke uva nl