Download presentation
Amsterdam-lezing_Een-Europese-Sociale-Unie_23.5.2016_finaal

voorjaar 2016 1
www.uva.nl/amsterdamlezingen 2
23 mei
Een Europese Sociale Unie
Frank Vandenbroucke
Universiteitshoogleraar UvA.
Wat is de sociale betekenis van….
• steden
• regio’s
• natiestaten
• de Europese Unie
?
EU@Amsterdam: visies van de Stedelijke Raad…
• “Als netwerk zouden deze steden zich zelfs verrassend kunnen
ontwikkelen tot een nieuwe stedenfamilie die, meer dan de
huidige tegenstribbelende natiestaten, het Europese project
verder kunnen brengen. (…) Een krachtig verbond tussen de
Europese Unie en met name de grote steden kan de crisis
waarin Europa op dit moment verkeert een gunstige wending
geven.” (Zef Hemel, p. 123)
• “De teerling is geworpen. (….) De gezamenlijke conventie van
grote steden heeft verklaard dat vanaf nu alleen nog zaken
worden gedaan met de Europese Unie en met grote steden
onderling. (….) Daarmee hebben de grote steden de eigen
staten buiten spel gezet.” (Anne van Wageningen, 2031: het
jaar dat de stad de staat ophief, p. 401)
Het is ‘en-en-en-en’
• (en) steden
• (en) regio’s
• (en) natiestaten
• (en) de Europese Unie
Een Europese Sociale Unie
Een Europese Sociale Unie:
• ondersteunt nationale welvaartsstaten in sommige van hun sleutelfuncties (op
systeemniveau, bv. stabilisatie, belastingconcurrentie)
• oriënteert de ontwikkeling van nationale welvaartsstaten met algemene
sociale standaarden en doelstellingen, waarbij keuze van ‘ways and means’ bij
lidstaten ligt;
• op basis van een operationele definitie van het Europese sociale model.
⇒ Europese landen werken samen in een unie met een expliciete sociale
doelstelling, waarbij zowel nationale als Europese cohesie (‘inclusie’) worden
nagestreefd
Waarom? argumenten EMU / argumenten EU28
Europese integratie en robuuste nationale welvaartsstaten:
een tragisch dilemma?
• Een oud debat, cf. Ohlin rapport, 1956
• De founding fathers geloofden dat economische integratie zou leiden tot
opwaartse convergentie tussen de lidstaten en meer sociale cohesie
binnen de lidstaten
• Deze optimistische hypothese lijkt sinds het midden van de jaren 2000
niet meer te kloppen: groeiende ongelijkheid tussen en binnen lidstaten
Het ongelijke Europa
0,6
0,7
0,8
0,9
1
1,1
1,2
1,3
1,4
0 0,5 1 1,5 2
Ongelijkheid (t.o.v. US gemiddelde)
Mediaan inkomen staten
(t.o.v. US gemiddelde)
US
0,6
0,7
0,8
0,9
1
1,1
1,2
1,3
1,4
0 0,5 1 1,5 2
Ongelijkheid (t.o.v. EU gemiddelde)
Mediaan inkomen lidstaten
(t.o.v. EU gemiddelde)
EU27
Europese integratie en robuuste nationale welvaartsstaten:
een tragisch dilemma?
• Een oud debat, cf. Ohlin rapport, 1956
• De founding fathers geloofden dat economische integratie zou leiden tot
opwaartse convergentie tussen de lidstaten en meer sociale cohesie
binnen de lidstaten
• Deze optimistische hypothese lijkt sinds het midden van de jaren 2000
niet meer te kloppen: groeiende ongelijkheid tussen en binnen lidstaten
• Oorzaken?
– Erosie herverdelende kracht welvaartsstaten?
– Toenemende heterogeniteit Europese Unie?
tragisch dilemma?
Europese integratie en robuuste nationale welvaartsstaten:
een tragisch dilemma?
• Een oud debat, cf. Ohlin rapport, 1956
• De founding fathers geloofden dat economische integratie zou leiden tot
opwaartse convergentie tussen de lidstaten en meer sociale cohesie
binnen de lidstaten
• Deze optimistische hypothese lijkt sinds het midden van de jaren 2000
niet meer te kloppen: groeiende ongelijkheid tussen en binnen lidstaten
• Oorzaken?
– Erosie herverdelende kracht welvaartsstaten?
– Toenemende heterogeniteit Europese Unie?
– Weeffouten muntunie
tragisch dilemma?
In welke mate worden bestedingen gestabiliseerd bij
economische schokken (‘uitgevlakt’)?
-10%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
US EMU 1979-1998 EMU 1999-2010
Saving
Net taxes and transfers
Factor income and capital
depreciation
Total smoothed
VS:
– Federale inkomensbelastingen &
– Statelijke werkloosheidsverzekering, met
federale omkadering, ondersteuning en uitbreiding
Furceri & Zdzienicka, The Euro Area Crisis…, IMF Working Paper 13/198
EMU: stabiliteit, soevereiniteit en solidariteit
• Waarom worden stabiliseringsmechanismen in muntunies centraal
georganiseerd?
– Spreiding van risico’s (pooling)
– Externaliteiten (cf. autoverzekering, vaccinatie)
• Paradox: VSA consolideren zwakke solidariteitsmechanismen in de staten
met solidariteitsmechanismen op het federale niveau; EU lukt er niet in
om sterke solidariteitsmechanismen in de staten te ondersteunen met
solidariteit op het EU niveau
• Puzzel van:
– Bindende afspraken  soevereiniteit
– Wantrouwen  solidariteit
– Fobie voor moral hazard, die ons verhindert om ze aan te pakken
EU28: openheid & nationale sociale cohesie
• Leidt non-discriminatie tot bijstandstoerisme?
 Gemiddeld inkomen EU-migranten > gemiddeld inkomen Amsterdammers
(behalve Oost-Europeanen)
 Beroep op bijstand < beroep op bijstand Amsterdammers (Oost-Europeanen: geen groot verschil)  Armoede: vergelijkbaar met Amsterdammers, behalve Oost-Europeanen EU28: openheid & nationale sociale cohesie • Leidt non-discriminatie tot bijstandstoerisme? • Druk op de onderkant van de arbeidsmarkt? – EU-migratie & externe migratie – Samenhang met (doorgeschoten) flexibilisering – Samenhang met Europese regelgeving (detachering) EU28: openheid & nationale sociale cohesie • Leidt non-discriminatie tot bijstandstoerisme? • Druk op de onderkant van de arbeidsmarkt? – EU-migratie & externe migratie – Samenhang met (doorgeschoten) flexibilisering – Samenhang met Europese regelgeving (detachering) • Evenwicht is mogelijk: fair mobility (empowerment; steden) • Non-discriminatie & detachering: samenhangende visie nodig EU28: openheid & nationale sociale cohesie • Leidt non-discriminatie tot bijstandstoerisme? • Druk op de onderkant van de arbeidsmarkt? – EU-migratie & externe migratie – Samenhang met (doorgeschoten) flexibilisering – Samenhang met Europese regelgeving (detachering) • Evenwicht is mogelijk: fair mobility (empowerment; steden) • Non-discriminatie & detachering: samenhangende visie nodig • Brain waste of brain overflow? Share of people (15-64) with at least upper secondary education (ESDE, chart 16) Share of people with at least upper secondary education working in elementary occupations, 2009-2004 (ESDE, chart 17) EU28: openheid & nationale sociale cohesie • Leidt non-discriminatie tot bijstandstoerisme? • Druk op de onderkant van de arbeidsmarkt? – EU-migratie & externe migratie – Samenhang met (doorgeschoten) flexibilisering – Samenhang met Europese regelgeving (detachering) • Evenwicht is mogelijk: fair mobility (empowerment; steden) • Non-discriminatie & detachering: samenhangende visie nodig • Brain waste of brain overflow? Een Europese Sociale Unie Een Europese Sociale Unie: • ondersteunt nationale welvaartsstaten in sommige van hun sleutelfuncties (op systeemniveau, bv. stabilisatie, belastingconcurrentie) • oriënteert de ontwikkeling van nationale welvaartsstaten met algemene sociale standaarden en doelstellingen, waarbij keuze van ‘ways and means’ bij lidstaten ligt; • op basis van een operationele definitie van het Europese sociale model. ⇒ Europese landen werken samen in een unie met een expliciete sociale doelstelling, waarbij zowel nationale als Europese cohesie (‘inclusie’) worden nagestreefd ⇒ Solidariteit, binnen lidstaten, tussen lidstaten, als wederkerigheid Envoi • “(…) Levin’s emphasis on subsidiarity and local community is important but insufficient. We live within a golden chain, connecting self, family village, nation and world. The bonds of that chain have to be repaired at every point, not just the local one.” • “As in ancient Greece and Rome, local communities won’t survive if the national project disintegrates. Our structural problems are national and global, and require big as well as little reforms.” David Brooks, The Fragmented Society, International Herald Tribune, 21.5.2016 Dank u • Vandenbroucke, ‘De idee van een Europese Sociale Unie’, in Luuk van Middelaar en Philippe Van Parijs (red.), Na de storm. Hoe we de democratie in Europa kunnen redden. Lannoo, Tielt, 2015, pp. 203- 216. • Vandenbroucke and Rinaldi, Social inequalities in Europe – The challenge of convergence and cohesion. In: Vision Europe Summit Consortium (eds.): Redesigning European welfare states – Ways forward, Gütersloh (http://www.vision-europe-summit.eu/) • Vandenbroucke, ‘Soevereiniteit, solidariteit en democratie in Europa: de linkse puzzel’, S & D, Jaargang 72, Nummer 4, Augustus 2015, pp. 18-21.