Download fulltext
214

Métiers pénibles pension à temps partiel et flexibilité équitable dans le système de Avis complémentaire la Commission réforme des pensions 2020-2040 Avril 2015 Les membres signataires cet avis: Jacques Boulet Françoise Masai Bea Cantillon Gabriel Perl Pierre Devolder Erik Schokkaert Jean Hindriks Yves Stevens Ria Janvier Frank Vandenbroucke 1 Alain Jousten n’a pas pu participer donc n’est signataire avis 3 Table matières ORIGINE DU PRÉSENT AVIS 5 MOTIVATION ET SYNTHÈSE DE L’AVIS 9 Points départ généraux Concertation sociale 2 Comparaison européenne Approche cohérente 4 L’importance d’une politique préventive marché du travail 10 11 d’appui rapport Données sur stratification l’espérance vie 15 Considérations notion ‘métier pénible’ 17 : un concept multidimensionnel limites capacité d’objectivation cadre débat les 18 métiers une donnée évolutive 23 Exceptions pour travailler via différenciation conditions d’âge carrière anticipée ? Financement 26 6 Mise en œuvre pratique La triangle / corrections points 27 Le lourds Pension réflexion questions explications 28 Quelques principe 29 Autres 39 Impact budgétaire 40 Questions administratives (mise œuvre) Transition partir régimes actuels salariés indépendants 42 fonctionnaires Politique d’autres pays européens voir annexe 44 Annexes Annexe Étude relation entre espérance formation professions relative aux comparaison Note neutralité actuarielle Dans sa lettre novembre 2014 ministre Pensions Daniel Bacquelaine demandait – poursuivre ‘métiers pénibles’ afin que Comité national constituer puisse entamer ses travaux l’objectivation ce ; d’approfondir problématique passage active ceci l’optique d’un allongement carrières il était notamment demandé préciser réalisation ‘pension partielle’ Ministre a Il s’agit deux sujets différents ces doivent cependant être envisagés conception Ce hasard si section juin s’intitulait ‘Flexibilité son souligne doit flexible offrir liberté d’opérer choix individuels signifie ceux qui veulent pouvoir opter sous certaines avant l’âge légal En dépit fait exigences termes seront l’ensemble plus strictes l’avenir subsister suffisante Cette aussi permettre souple – devrait durer longtemps C’est pourquoi estime qu’il faut examiner sont possibles formes supplémentaires augmenteraient possibilités effectives Partant cette idée proposait d’examiner possibilité partiel’ autrement dit prendre partiellement (l’expression ‘à ne se réfère mesure ‘temps’ consacré ou au travail) attire l’attention nécessaire cohérence trois principes conditionnent mutuellement • y avoir fenêtre suppose toutefois mécanismes correction équitables cas réduite autres tenir compte qu’en personne prend bénéficie raison jugeait positif bonus existait jusqu’il peu mais celui-ci complété par base L’expression peut prêter confusion car ici basée emploi déterminé malgré tout gardé terminologie L’idée est prise soit combinée avec poursuite limitée activités professionnelles terme ‘limité’ non défini fonction ) volontaire allocations faire sorte personnes soient assurées contre chômage involontaire (avec disponibilité l’incapacité périodes d’inactivité couvertes assimilations calcul conjonction met `flexibilité équitable’ (section 2014) consciente (les ‘corrections actuarielles’) sujet délicat proposé mécanisme longueur Cela formule proposée tient l’objet gradient social hautement qualifiées (qui leur commencent tard) vivent contribue décrit comme étant considérait qu’une telle devait nécessairement complète équivalente 100% requis neutralisation totale l’avantage financier résulte poussé loin l’analyse question Elle conclut aller pair l’alternative limitation administrative compléments revenus montre inévitablement complexe conduit injustice seuls professionnels pris alors incorporés société peuvent cumulés sans limite Si n’y problème autoriser cumul illimité activité économique (à complète) quelle forme prennent revenus4 savoir (s’il professionnels) impliquent encore constitution droits propose simple concerne lorsqu’on opte d’activités générant revenu professionnel consiste prévoir spécifique proportionnelle laquelle (plus grande part l’on constituer) permet d’éviter celui gagne beaucoup rend impossible toute manipulation implique également entièrement accumuler régime lequel entre-temps été supprimé gouvernement constituait vrai exception soutenue d’assimilation fin Même raisons justifieraient accepter remplacement moins longue période ;mais découlent arbitrages difficiles examinée brièvement présent 7 solution intrinsèquement liée thèse selon métier pénible grâce générale tôt n’ont exercé montant comparable d’exercice d’attribuer fractions cours préconise explicitement introduire serait juge préférable réaliser biais niveau adaptation s’effectue manière transparente l’attribution paragraphes suivent nous décrivons dès lors notre raisonnement général exposons lesquelles 1) L’application complique l’adaptation caractère évolutif nouvelles technologies d’organisation fonctions… apparaissent disparaissent réalité évolue parallèle législation intégrer souplesse Une constitue instrument adaptable fur réalités sociales contraire 2) l’application présente souvent type ‘tout rien’ revanche reçoit pénibilité durant on exerce créer facilement graduel où strictement proportionnels 3) Travailler augmentations maîtriser charge rendant possible fixation nombre global alloués On ainsi responsabiliser partenaires sociaux qu’ils font matière risque soutenabilité financière concertation rôle crucial jouer définition qu’est profession jusqu’à certain point objectivé existe nombreuses études européennes belges mises profit belge Mais abordée uniquement convient s’y attaquer autant source’ modifications l’organisation qualité emplois proposés plan engagements forts nécessaires 8 aspect préventif excellence responsabilité problèmes techniques administratifs vont l’introduction existante déconseille d’instaurer réglementations actuelles Pour praticable l’inscrire envisager qu’un mis place montrer répond mise exergue décrite effet indispensable comment éviter contradictions lorsqu’un sera phase ultérieure Quoi tenu l’impact l’interaction d’allocations connexes étude larges très approfondies s’imposent décisions prises Élaborer consensus contenu chose aisée tel atteint facile techniquement parlant l’intégrer lien logique outre souligner l’instauration représente rupture fondamentale série valent aujourd’hui révolution processus bien structuré propre garantir différentes composantes chronologie réformes sauvegardées insiste quatre l’importance nécessité mettre Certaines importantes évoquées relèvent compétence tant l’exécution vaut rédigent liste définir précisément Commission) appropriée sein secteur public suite note développons arguments justifiant délimitation tous posent l’adéquation âgés quantité données comparatives s’appuyer relatives expériences acquises politiques menées dont systèmes traitent sortie structurelle débouche cohérent c -à-d ensemble compréhensible menée d’emploi Compte l’indispensable garde mesures ad hoc compris lorsqu’elles concernent observe court concernant portant légale long soulève d’emblée concrètes quant exceptions précises critères s’engage réponde préconisée plaide s’appuie vision futur Des propositions traitement cohérentes elle s’inscrire détaillées large approfondie Bâtir premier lieu veille clé réside agir préventivement restent praticables travailleurs Lorsqu’il curatif action ‘après faits’ (ex post) intervient ante) efficace prévention exige globale aspects divers entrent considération organisation horaires changer et/ou … cruciale développée l’expertise requise mission reste élaborée soutien importants l’idée ‘carrière référence’ proposition référence important paramètre (via ‘valeur point’ rapport) Ceci démographiques rendre norme complète’ Autrement exprimée années précise (p 50) « esquissé prémisse suivante capitale démographie (et éventuellement changements survenus contexte structurel) même celle minimale condition utilisée atteinte factuelle opérées future s’avérer irréalisable majorité futurs retraités pourrait mener qu’à diminution généralisée » décrire objectives satisfaire À quel degré Z ordinaires (‘non lourdes’) répondre ‘équivalence’ supposons ordinaire faisabilité 45 ans normale seulement an 45/40e équivalent deuxième lourds’ ‘âge normal pension’ introduit discussion appliquées moment suit 86) […] conversion acquis s’écarte ‘l’âge normal’ auquel dépend prestée (il diffère l’autre valeur identique partent pendant année donnée) Par exemple commence 63 égale 20 l’ 65 formellement l’encadré 12 l’annexe expliqué présentée effectivement τ égal concrétisée Reprenons l’exemple théorique avancé cidessus veut atteindre recevoir supplémentaire 5% quelqu’un mêmes exercer Nous insistons destiné illustrer donnent droit dérogations domaine ayant lourd après courte autre n’ayant recevant similaire (malgré courte) dérogation minimum elles accéder collecte Concrètement A B entrées âge eux identiques Supposons aient eu supplément prenne calculée (celui retraite subit négative) Notons ni d’anticiper comparativement (i) majorations qu’elle (ii) Cet abstraction minimums équivalences etc présenté Tableau 8A garantie attribuée majoration éventuelle lourde ait comptabilisée neutralisé appel attribué (comme c’est donné n’existe privé) décider accordée qu’après application majorés parfaitement défendable position égard rédaction étendue l’exercice 13 opérée allons cela arithmétique née B7 entrée tard acquièrent d’anticipation ils leurs auront là inférieure anticipation conséquence 0 975*44/45 (autrement d’environ 66%) l’exprimer multiplié facteur 45/(0 975*44) recevrait (ceci équivaut multiplication 049 (chiffre arrondi) augmentation 9%) 1538 correspond 45/0 975 environ 9% 44)8 (ce hypothèse jeune) remarquer implicitement connaît ‘stratification sociale’ (ou ‘gradient social’) supérieure singulièrement bonne santé Étant formées arrivent travail9 apporte moindre (si entré tandis 22 ans) particulière inhérente offre qualifiés (statistiquement ‘en moyenne’) ‘temps supplémentaire’ pénalisés ‘points différence indépendamment simplifions grandement présupposant ex salariés) qu’elles diffèrent date naissance différente Voir bas page précédente simplifie aura chiffres arrondis Notez début assimilées pénalisé l’approche correct d’établir (significative pension) Sur attentif 14 ‘formation/pénibilité profession/espérance vie’ évidemment seule pouvons admettre corrélations certainement santé) choisit façon délibérée d’intégrer dimensions (la dimension ‘formation-espérance ‘pénibilité d’autre part) l’une n’implique opère ‘deux fois’ approche postulat scénarios étudiés crée fourchette durable minimal intervalle libre exigence (stricte) (dans objectif vise entendu étudié l’exigence gens puissent scénario devienne stricte réalisable ont résolu créent postule sens s’il espace suffisant réelle atteigne constituerait peut-être élément réponse reviendrons tour lié importante Comme l’a précédemment l’accord repris accord contient suppression appelle ‘bonus perte réduisent (65-62) proposent (63-67) comprenons relève d’abord va soi d’études dernière réalisée identification unique toutes recensement 2001 dernier fiable malheureusement L’étude révèle clairement détermine d’années vivre ‘sans limitation’ récentes baser enquêtes d’éventuels d’échantillonnage d’intervalles confiance statistiques Cherafeddine al utilisent Health Interview Survey (HIS) Statistics Income and Living Conditions (SILC) 2004 frappant établi échantillons 25 écarts statistiquement significatifs élevé constatés HIS schéma ‘régulier’ n’augmente systématiquement résultats sous-jacentes (HIS SILC) différences dessinent hommes femmes quelque irrégulier illustré figure ci-dessous tirées figures rapport; ‘HLY ‘Healthy Life Years’ fournies note) Van Oyen Sociale ongelijkheden in gezondheid België Academia Press 2011 Charafeddine Social inequalities Healthy Expectancy Alternative Methods of Estimation the Absence National Census Belspo-research SILC calcule Years (HLY) sous-jacent ‘Global activity indicator’ (GALI) répondants indiquent s’ils derniers mois (sérieusement) limités ‘normales’ cause estimer attendu suivi jusqu’en 2007 2009 intégrée métier’ déduit (sans limitations) évident pertinentes 24 infra p 38 l’enquête surreprésentation âgées l’échantillon celle-ci l’estimation HLY 16 Figure years disability for males aged females Deux conclusions précède Premièrement tendances dégagent scientifiques existantes tirer aucune conclusion exacte d’espérance limitation) clarté ‘correction anticipée’ traduction durée considérée approximation grossière observés correspondent Deuxièmement complémentaires d’urgence actualisation récents Primary Lower secondary Higher education considérations pouvant constatations évoluent publication récente d’Eurofound l’agence consacre l’amélioration représentés porte thème Sustainable work Towards better longer working lives établit ‘sustainable work’ ‘quality “Job quality is because combination different has impact health skills ultimately person’s ability to until retirement age” indicateurs développés Eurofound dernières l’échelle comportent présenter i “earnings; ii prospects referring job trajectories security; iii intrinsic physical environment (including support from co-workers superiors) autonomy intensity; iv time ” Bien jouent lorsqu’il ‘revenus’ (earnings) est-elle gagné rien plupart associent (iii) qu’Eurofound considère ‘qualité travail’ (‘intrinsic quality’) donner Et troisième ellemême plusieurs ‘sous-dimensions’ l’environnement physique d’autonomie l’intensité D’autres publications consacrées mettent évidence ‘pénible’ cumule caractéristiques négatives facteurs déterminés Ces trop bruit) horaires) relations manque participation) équipe chercheurs mandat d’Eurofund SPF Emploi publié étendu approfondi ‘La l’emploi Belgique’ multidimensionnelle partons générique s’appliquer lourd’ applicable indépendant mérite clarification Foundation Focus édition décembre classés sept types l’absentéisme précarité examiné Outre trouve panorama classification commenterons davantage l’un documents utiles certaine objectivée délimiter faits empiriques observables méthodes parvenir évaluer quantifiables bien-être Évaluation première tenter développer quantitatifs ‘job quality’ distingue semble difficile l’autonomie) priori exclu publie jobs’ avons haut (earnings quality) synthétise seul indicateur composé l’argument corrélation faible n’évoluent utilise classer observer Voici extrait résumé publiée 2012 19 “Four indices were constructed study; earnings The four cannot be reduced into single index associations between them are weak neither increase over nor move similar directions They however theoretically conceptually coherent (…) Using specifically this study it was concluded that 14% jobs Europe high paid good jobs; 37% well balanced 29% poorly 20% poor Workers ’travail plein équilibré’ émotionnellement pesant’ ‘travail heures flexibles atypiques’ excès’ réduites’ répétitif’ valorisé’ Tom Vandenbranden Kwaliteit van het werk werkgelegenheid Belgiê KUL Leuven Hiva 2013 (http://www wrk belgie be/moduleDefault aspx?id=36688) Selon argument convaincant l’établissement pertinente l’objectif l’utilisation d’indicateurs partiels composés respectivement Trends Job Quality had average lowest levels well-being showing more problems lower subjective found less meaning their étudie ‘occupation’ d’occupation définie neuf grandes catégories décrivent statut basées ISCO catégorie partie 3e sous-dimension (intrinsic ailleurs permettent calculer scores moyens l’occupation fournissent détaillée pourtant concevable (selon détaillée) évaluées celles ‘intrinsic obtiennent sensiblement inférieurs seuil d’ déterminer ‘pénibles’ évite travaille établie posteriori analyse franchir fixée appliquer directement exercés chaque attestée génériques Un avantage appliquée privé séduisante vue conceptuel source complexité engendrer zones grises donnant contestations satisfasse lesquels évalués rester relativement limité l’accent vérifiables titre d’exemple suivants21 (travail nuit posté coupés) (construction agriculture horticulture …) contraignant dos chaleur extrême (serres hauts-fourneaux froid (chambres froides aliments etc22 pourraient appliqués managers intellectuelles artistiques techniciens intermédiaires employés administratif personnel services directs particuliers commerçants vendeurs agriculteurs ouvriers l’agriculture sylviculture pêche l’industrie l’artisanat conducteurs d’installations machines l’assemblage élémentaires 21 tenons purement exemplative aucun exhaustive substituer s’accorde critère ‘risque sécurité’ d’identifier présentent risques sécurité (de police transport fonds armé) Indépendamment travailleur fonctionnaire concerné vertu duquel l’armée) plutôt qu’aux combinaison considérer l’aptitude fortement réduite23 d’emplois constituent pénibles’… rechercher juridiques réglementation répondant (critère assez vérifiable juridique existante) températures extrêmement élevées’ dos’ référer Code Bien-être (ex-RGPT) utile convergence maladies reconnues d’inspiration d’élaborer raccourci ‘raccourci’ relatifs qualité) ‘problèmes santé’ mesurés (a) dépenses médicales (b) pose dispose-t-on rendent l’identification économétrique difficultés (vu mauvaise certains n’exercent engendre sélection économétriquement identifiés ‘niveau faible’ métier’) utilisons l’expression ‘incapacité conscient notions AMI Loi contrats disant sous-entendons auxquels associées typiques considérés laissons côté déterminée prononcer 50 supra renvoyons aperçu banques dispose actuellement utilisables lancer rapidement recommande Limites nécessite recherche De tels ‘objectifs’ basés n’échappe subjectif remédier (par l’octroi (totalement partiellement) Exemple constatons (objectivement) intensifs maintenir étroitement corrélés ‘manque d’autonomie’ doit-il Ou faut-il l’autonomie fatalité ‘age management policy’ l’entreprise Finlande L’examen internationale apprend Danemark Suède caractérise d’autonomie27 faite (supra ii) fortes contrôle agissant apporter ajustement poids l’ajustement repose l’évidence d’aléa moral (‘moral hazard’) employeurs mauvaises pratiques soutient Tous aisément résolus tâches quels apportés tabler nouvelle fonction) L’accompagnement mentionné “Kwaliteit België” I-24 68 l’investissement développement compétences monde d’apprendre nouveau situe obtient inverse lésés améliorées employeur essentielle passé corrigées doute solutions disponibles reconnaître ‘pénibilité’ transition longue) n’auront l’interprétation concrète ultérieurement affirmé abordés ‘autant 93) prolongation parce monotonie stress ‘flexibilité d’avis c’est-à-dire gestion plans personnels offrant parcours alternatifs ‘Autant voilà laisse marge l’évaluation négociée développé étapes permettront dresser carte contribuent objectivement considéré second résoudre (tel supplémentaires) constatation susceptibles d’être suites contraignantes assortie d’actions d’engagements d’améliorer lorsque évaluation joue commencer apportées (parce physiquement éprouvants exemple) relatif évoluer circonstances changent progressivement l’architecture permette concret sauf :28 mineurs marins navigant l’aviation civile l’accès CCE Chômage complément d’entreprise aménagements carrière) indirectement influence l’acquisition utilisé renvoie nominative description arrangements situation historique journalistes dérogatoire (en salarié) gains d’1/3 prépension CCT 103 art §4 http://www cnt-nar be/CAO-ORIG/cao-103-(27-06-2012) pdf interprétées reflet métiers30 tantièmes préférentiels applicables pondérées lourdement satisfait expressément privé31 accordés avance propos l’avons déjà souligné Lorsqu’un donne l’évolution dynamique compliquée sensible puisque toujours ‘attente légitime’ groupecible nettement obtenu conserve reconnu Attention basé ‘augmentation fonctionner anticipé ‘augmentations points’ pourra dramatique requièrent 30 seuils l’intéressé l’armée 31 différenciations fortiori introduction légitimées L’argument ‘sécurité’ différent n’intervient instaurés remplit voit accorder (un généralement vigueur) desquels vigueur (exemple X office bénéficier l’exception) applique gradation (une permettant binaire n’en entraîner incompréhension 32 préfère graduelle total négocier traduire ‘enveloppe’ fixe pourcent) l’enveloppe annuelle l’augmentation ajouter jamais fraction (cette 4% 10% égard) Afin respecter contrainte somme comparée maximal correspondant autorisé péréquation maximum ‘péréquation’ l’année T+1 citoyens informés individuel T procédure inconvénient octroyés fluctuer péréquation) envisageable gradualiser ‘gradualité’ Chypre Croatie l’UE l’accumulation compensations graduellement réduction France Slovénie signaler compensation l’employeur obligé fluctuations l’intégration résultant 33 financés chacun (travailleurs indépendants) mutualisation coûts option alternative (éventuellement secteur) inciter élaborer heurte obstacles résulterait prélèvement cotisations pouvoirs publics accordent aide compétitivité) secteurs emploient prestant équipes d’attestations supplémentaires’ immédiatement ajoutés concernées informative suivre introduite réaction l’ONP contiennent informations S’il dossier automatiquement d’interroger citoyen Tenir requiert investissement considérable l’échange poser recueillies utilisées traitée qu’entraîne importante) obstacle proposons (contrairement français) s’applique collectif axé fondements suivants (pas d’exception (liberté choix) (c) présence (sur ’âge corrige formation) résumerons formuler remarque ‘flexibilité’ entretemps faveur français convertis Fondamentalement d’offrir exercent réorienter transparence simplicité néanmoins servent objectifs d’utiliser fins paiement mènent finalement approfondir Flexibilité: Moment Etendue (partiellement entièrement) Corrections L’un avantages convertir conserver solde Lorsque actuarielles convertie exposé ‘d’âge spécialement 6) 34 déterminées continuer existants dispositifs d’aménagement D’une ouverte distinction D’autre octroyée restriction restrictions crédit-temps soi-même constitués d’attention contrer recours accru d’invalidité groupe âges avancés contrarie effets d’activation stricts novatrice expression titulaire développe importance l’ampleur lorsqu’une primordiale l’exposons s’agit-il neutralise (càd 100 %) actuariel pension35 inscrite depuis 1997 l’art l’AR 23/12/96 (ayant force loi) Roi arrêté délibéré Conseil Ministres instaurer mi-temps ayants 60 conformément modalités d’octroi qu’Il dispositions D’après obtenues auprès d’ordre technique (entre 48 examinons détail quelques actuel 35 ‘avantage apparaît voulons dire simples escomptée capital augmente demande (100 laissée (voir encadré précisée) plaidait partait essentiel stimulus suffisamment fort fût-ce pure appliquant l’expliquons renforce % arbitrage conduise suggère 4) aurait (moyennant complémentaires) approfondissons suggestion Non accroîtrait levier augmenter taux Quoiqu’une résolues réaliste opportunité fassent partagé quelles devenir enrayer l’accélération plein) succès supprimés attrayante soutenir individuelle financièrement soutenable aborde options clarifier entendre parlait raisonnable reprise Motivation l’avis ci-dessus) reprenons complétées développées systématique portent liées ferait d’augmentation (escompté) détaillé raisonnable’ l’examen suivantes sous-jacente: dela peut-on travaillant qu’on ‘d’unité carrière’ est-il d’application plafonds indemnités maladie focalisant réponses évaluations Avant exposer lignes combiner (complète partielle) L’évaluation fera estimera opération intéressante financiers obtenir placement demandera change étaient autorisés acquérir incitant négatif décision mettrait frein 36 n’empêche demander Norvège partielle 62 67 cumulé continuant Malgré semble-t-il largement surcoûts budgétaires expert norvégien questionné écrit “There general concern opportunity start taking out old age while continuing full being widely used particularly by This come as surprise policy makers People prefer grasp liquidity offered led higher expenditure short term expérience servir envisageons Belgique Notre but accroître d’activité chez promotion longues doit-elle Actuellement paramètres l’unité dépassent ‘l’unité (nous reviendrons) d’analyser profondeur Du demandent appliqué vraisemblablement principal (mais approfondie) l’équité incitants jugée optent (partielle moitié inférieur plafond supérieur réduits intégralement) illimités (comparativement A) combinant ‘contourne’ incité suggérer adapté pourcentage demandée anticipativement grand problématiques Quel Peut-on rémunéré doivent-elles classique anticipée) 1e janvier auparavant d’avoir d’au préconisait règles existaient évolutions ultérieures éventuelles positive37 report audelà libéralisation actuellement) univoque diposition l’effet positives reporte continue (étant intéressant d’attendre Etant libéraliser gouvernementales sus normalement demanderont qu’avant Prenons rempli permettrait 45/45e atteints diminue l’incitant reporter touche récompensé) évolution souhaitable 793 euros salarié 234 qu’indépendant 37 positive’ plaident libéralisé jouent: substitution travaillent au-delà gagnent précédemment) choisir mixte) montants enfants modifié assoupli sanction dépassement devrait-elle ‘opportunité’ oui l’anticipation sinon nombreux combineront rendement négative indiqué gagner explication aiguë n’interrompt combine présumons possible) procédera bénéficiaire devra simplement abordons d’intérêt élevés stratégie autorités placer l’argent d’intérêts devant progressif BNB salaire brut moyen double illustratif tableau d’accès Revenu Correction (jusqu’à Critères Plafonds enfant (7 indépendant) ‘normal’ cf diminués x (soit moyen) Idem 80 illustration l’offre stimuli auraient continué opteront complètement cessé n’avaient Certains estimeront pression licencier l’existence verront garder résultat final participation l’équilibre d’y l’avance orientations voire définitives ‘expérimentale’ d’autoriser 50% correctement comportementaux illustre alternatives existent travers récemment Gouvernement restreint recommandé schématisé inconvénients introduites bénéficiaires procéder optimisation limitations d’incorporer générer dividendes patrimoine contournées d’envisager complètes égales neutraliser (prise donnerait poserait fond particulier moyennes élevées restrictions) prévue futures produise régression L’instauration réclame Obligations serait-il l’obligation activement (on obligation (sinon créeraient vite populaire) interdit suscite abordées ci-après règle d’accumuler principale ‘unité revenir détail) anticipativement) pensionné professionnelle d’effet constituera pensionnée autorisée constitutives donnera d’indépendant revoir lui payée premièrement intégralement simplifiant intégrées principe40 (45/45e ‘l’unité’) affiné désormais jours 14040 prestés assouplissement analysé susceptible d’influencer parallèlement (donc partiel) L’inconvénient conduire l’ingénierie 99% pas) diminué (1-x) manifestement poursuit (entraînant non-paiement recalcul reçoive recalculé (A R mai 2013) clarifiée écrivons principe’ mixte 41 (anticipée non) ramené équité pensionnés ci-dessus séparément alinéa actuelle envisage d’unité appliqué) sous-estimer bénéficient pourront ‘deuxième constitué l’administration bénéficiant sont-elles posons (ici classiques) prétendre incapacité l’heure relever porter d’accord termmes annoncée Michel I rattache supra) ouvrir indemnité d’incapacité requises remplies 43 Depuis 1er indemnitaire allocation temporaire stipule temporaires passerait acceptables démontré examine ‘plafond calcul’ intégré (chez constant probabilité grande) ‘Un engagement projet social’ (9 octobre be/fr/accord-de-gouvernement Arrêté Royal Moniteur Belge rendu accessible continuent encourager pension-emploi advient combinent tombent Ici complexes nécessitant examen concertation45 faisons ébaucher n’estime d’indemnité (pour rentes d’accident actuelle) naturellement volonté malade autorisait d’utilisation impropre (aléa moral) risquent 46 non-cumul obliger retrouvent soudainement obligés troquer période) totalité acquise moment-là seconde trouvant renoncer percevoir (bien sûr calculé fictive l’activité qu’exerçait s’agirait autorisée) ‘restitution’ préférence s’opérer actuariellement neutre Toutefois conviendra abusive trouver ‘chômage majeure causée médicales’ survient inapte stipulé contrat résulter interprétation l’assurance loi offerte enfin prépension) forte anticipées d’exclure pareille favorisent définitif devraient disparaître conséquences examinées abordé sanctions retenues pensions) s’appliquent modifiée reprises écoulée d’appliquer maintenues n’était Considère-t-on existant séparament (serait-il accomplie vice versa ?) modes comptage maximums s’interfèrent convertit compliqué (cf bas) mixtes Enfin l’éventuel (du pilier) prestations versées assimilée reprend questionnaire détails site internet 47 s’impose consacrer L’impact induits dépendent L’expérience 35) parmi cumuler engendré hausse suivant attention perspective intertemporelle amélioration détérioration terme) Réforme laisser n’autoriser entraînerait insoutenable valable instaurée quelconque converti nouveaux d’année échéant évoqué tellement retrouve livre Johan Janssens toekomst pensioenen overheidssector die Keure pp 336-339 conditionnée perdre L’administration (partie de) fois fixer paragraphe réduirait L’actuelle Faisant posé l’ouverture dossiers subsistent côte l’éviter totalement regroupés révisions (c’est-à-dire adaptations pertinent 49 interroge maintenant organismes (ONP INASTI SdPSP) formules instaurait ‘montant normalement’ (auquel d’éventuelles partielles appliquées) normales versée Techniquement ‘totale’ ‘droit acquis’ diverses complications temporaire’ versé flux paiements Tout simple) l’exception ‘jours navigation’ ‘années (non justifier (plutôt métier) s’éteindre progressivement50 51 prononce instaurées (ni d’ailleurs transition) défend octroi impliquerait progrès explicite proprement dite avancée remplace amène terrain typiquement demeurant Inversement révision envisagée vers ‘triangle’ D’abord Troisièmement revus instaure éventail indispensables 55 mineur considérées antérieures postérieures ‘travailleur ordinaire’ regard calculées 45èmes Celui Quatrièmement respectifs situent fédéral éléments ‘convergence’ précis Parmi citons) a) critique exceptionnellement basses d’aptitudes physiques psychiques adaptée circuit décevoir attentes légitimes intéressés b) réajustement centrale justifiable thématique approchée surtout l’angle fonctions lourdes 9) maintenus importe ratio legis avantageuses exercice fondée tantième préférentiel revient circonscrire soupeser motivée: maintien l’issue compter Lors (qu’il s’agisse accordés) justifiées vaste retenu considérables entraînent seraient débouchent coefficient bref moderniser conforme politiquement socialement lancement organisations syndicales représentants niveaux l’attente inventaire exhaustif publique L’annexe Ajoutons (dont administrations locales Communautés Régions) fédérale impose repenser gèrent service concrets tangibles abondant matériel sources citons d’information européen MISSOC États l’Union récoltées Sécurité reproduites l’expérience dégager finalisation l’étude entamée attendant poursuivra commencée © Centre Jardin Botanique Tour Finances Boulevard 1000 Bruxelles Editeur responsable Papier D/2015/10 770/13 Electronique 770/14

Download fulltext
215

Zware beroepen deeltijds pensioen en eerlijke flexibiliteit in het pensioensysteem Aanvullend advies van de Commissie Pensioenhervorming 2020-2040 April 2015 De leden die dit hebben ondertekend zijn: Jacques Boulet Françoise Masai Bea Cantillon Gabriel Perl Pierre Devolder Erik Schokkaert Jean Hindriks Yves Stevens Ria Janvier Frank Vandenbroucke 1 Alain Jousten kon niet aan besprekingen deelnemen heeft dan ook 3 Inhoudstafel AANLEIDING TOT HET ADVIES 5 MOTIVERING EN SAMENVATTING VAN 9 Algemene uitgangspunten Sociaal overleg 2 Europese vergelijking Coherente benadering 4 Belang een preventief arbeidsmarktbeleid 10 Aanknopingspunten rapport Data over sociale stratificatie levensverwachting 14 Overwegingen notie ‘zwaar beroep’ 17 beroepen: multidimensioneel concept limieten objectiveerbaarheid raam pensioendebat 18 evoluerend gegeven 22 Uitzonderingen voor zware werken via differentiatie leeftijds- loopbaaneisen vervroegd pensioen? 23 Financiering 25 6 Praktische implementatie 26 Deeltijds driehoek / correcties punten Driehoek pensioen: denkkader vragen verduidelijkingen 27 Enkele principiële 29 Andere 38 Budgettaire impact 39 Administratieve kwesties (implementatie) Transitie vanuit huidige pensioenregelingen werknemers zelfstandigen 41 regelingen ambtenarenpensioenen Beleid andere landen (bijlage 2) 43 Bijlagen: Bijlage 1: Onderzoek relatie tussen opleiding 2: inzake 3: Nota actuariële neutraliteit In zijn brief 28 november 2014 vroeg Minister Pensioenen Daniel Bacquelaine om: – reflectie ‘zware beroepen’ verder te zetten zodat op richten Nationale Pensioencomité werkzaamheden objectivering zou kunnen aanvatten; problematiek overgang actieve leven naar verdiepen met oog verlenging loopbanen; name werd gevraagd om voorwaarden uitvoering ‘gedeeltelijk pensioen’ preciseren bijkomend Dit twee verschillende onderwerpen; beide onderwerpen dienen echter gekaderd coherente opvatting Het is toevallig dat sectie juni als titel had: ‘Eerlijke deze thema’s samen besprak haar beklemtoonde flexibel moet pensioenstelsel vrijheid bieden individuele keuzes maken Flexibiliteit betekent mensen wensen onder moeten kiezen wettelijke pensioenleeftijd Ondanks feit loopbaan- leeftijdseisen toekomst algemeen strenger zullen worden er voldoende blijven Deze soepele mogelijk loopbaan – langer duren meent daarom onderzocht of bijkomende vormen reële keuzemogelijkheden vergroten terwijl loopbanen effectief Vanuit gedachte stelde mogelijkheid ‘deeltijds onderzoeken d w z gedeeltelijk nemen (de uitdrukking ‘deeltijds’ slaat meting ‘tijd’ besteed resp werken) wees noodzakelijke samenhang drie principes elkaar wederzijds conditioneren: • keuze binnen venster; veronderstelt billijke correctiemechanismen: bij vervroegde pensionering verminderd meer rekening houden wie gaat normaal gesproken geniet pensioen; kan verwarrend omdat hier gebaseerd bepaald tijdsgebruik maar terminologie toch behouden idee opgenomen gecombineerd beperkte voortzetting beroepsactiviteiten wat ‘beperkt’ wordt gedefinieerd basis tijd pensioenbonus tot kort bestond reden door positief beoordeeld aangevuld basis; vrijwillige keuze; uitkeringen ervoor zorgen verzekerd tegen onvrijwillige werkloosheid (met beschikbaarheid arbeidsmarkt) arbeidsongeschiktheid; periodes inactiviteit gedekt gelijkstellingen pensioenberekening vat ‘eerlijke flexibiliteit’ (sectie 2014) beseft (zgn ‘actuariële correcties’) delicaat thema actuarieel correctiemechanisme voorgesteld houdt lengte voorgestelde formule gradiënt kent: hoogopgeleide (die omwille hun later beginnen) laagopgeleide draagt omschrijft ‘billijke’ correctie ging uit dergelijke noodzakelijkerwijze volledig moest gelijk 100% vereist volledige neutralisering financiële voordeel optreedt opname kwestie Ze besluit best samengaat correctie; alternatief administratieve beperking men bijverdienen deeltijdse geïllustreerd onvermijdelijk complex leidt onrechtvaardigheid alleen arbeidsinkomens begrenzing gevat daar waar inkomens ondergebracht vennootschap onbeperkt gecumuleerd Indien geen probleem onbeperkte cumulatie economische activiteit toe laten (deeltijds volledig) vorm aannemen vraag welke mate (als zijn) nog pensioenopbouw impliceren stelt eenvoudige m b t verdere wanneer voortzetten activiteiten arbeidsinkomen a v specifieke proportioneel waarin Hoe groter aandeel hoe vermijdt veel verdient weinig maakt engineering onmogelijk impliceert intussen regering afgeschaft maakte principe weliswaar uitzondering einde ondersteund Zelfs redenen vervangingsinkomens lange periode; ander moeilijke afwegingen komt ter sprake 7 opneemt rechten opbouwen oplossing voorstelt hangt intrinsiek stelling zwaar beroep dankzij algemene systeem eerder gaan uitoefenden pensioenbedrag vergelijkbaar Daarom uitoefening extra fracties kennen tijdens pleit dus uitdrukkelijk voeren Zij vindt beter stand brengen berekening hoogte puntensysteem gebeurt aanpassing eenvoudig transparant toekenning beroepen; we beschrijven onze redenering volgende paragrafen hand argumenten aangegeven waarom 1) Werken moeilijker passen evoluerende karakter Nieuwe technologieën nieuwe arbeidsorganisatie functies… komen daarmee evolueert realiteit pensioenwetgeving soepel inbouwen Een creëert aanpasbaar instrument naargelang realiteiten integendeel praktijk veelal ‘alles-ofniets’ krijgt verhouding zwaarte periode uitoefent daarentegen gemakkelijk gradueel stelsel creëren waarbij strikt 3) verhogingen laat budgettaire last beheersen doordat totale aantal toegekend vast leggen Men partners daardoor geven onderhandelen ze tegelijk responsabiliseren zij zonder risico onhoudbaarheid ervan sociaal cruciale rol spelen vastleggen beklemtoont zekere geobjectiveerd worden; daarover bestaan Belgische studies gevaloriseerd debat aangepakt worden: maximaal ‘aan bron’ wijzigingen kwaliteit jobs aangeboden vlak sterke engagementen nodig Onder 8 preventieve facet uitstek verantwoordelijkheid onderkent technische problemen gepaard invoering bestaande raadt af implementeren Opdat praktisch werkbare hervorming ingebouwd overwegen vooraleer voege dient beantwoordt coherentie onderlijnd wordt: geschetste immers noodzakelijk vermeden contradicties ontstaan latere fase geïmplementeerd Omwille arbeidsmarkt interactie aanverwante uitkeringsstelsels zeer grondig breed onderzoek beslissingen genomen inhoudelijke consensus ontwikkelen indien bereikt technisch integreren puntenstelsel Ook logische band wenst daarbij benadrukken fundamentele breuk meebrengt berekeningsprincipes vandaag gelden: revolutie vooreerst goed gestructureerd hervormingsproces garanderen onderdelen chronologie hervormingen bewaakt benadrukt vier uitgangspunten: belang noodzaak Belangrijke bod behoren volgens uitdrukkelijke bevoegdheid zowel principieel niveau Dat geldt Zo lijst nader bepalen kader Commissierapport) Commissierapport stipt hiervoor geëigende overlegformule publieke sector gebracht Verder nota afbakening Vragen werk werkbaarheid oudere zich alle hierover bestaat vergelijkend materiaal beleidservaringen wijze waarop pensioenstelsels omgaan uittrede structurele coherent oplevert logisch begrijpelijk geheel vormt beleid gevoerd werkgelegenheid waarschuwt ad hoc maatregelen korte termijn neemt loopbaanvoorwaarden reeds aankondigt waardoor meteen concrete rijzen precieze uitzonderingen loopbaancriteria zo gang bepleit vertrekken visie langere toekomstige pensioenstelsel; voorstellen behandeling uitgelegd hem Met betrekking zit sleutel arbeidsmarktbeleid: opgetreden werkbaar ouder Wanneer pensioenbeleid vooral curatief: ‘na feiten’ actie (ex post) ante) Om preventie integraal Allerlei facetten kijken: arbeidsinhoud arbeidstijdregelingen opleidingsmogelijkheden mogelijkheden job en/of functie veranderen… uitgewerkt expertise aanwezig opdracht beperkt ontwikkeld ondersteuning hervormingsvoorstellen belangrijke aanknopingspunten eerste aanknopingspunt ‘referentieloopbaan’ voorstel referentieloopbaan parameter pensioenen (via zgn ‘puntenwaarde’; zie rapport) demografische omstandigheden qua norm ‘volledige loopbaan’ Nog anders gezegd uitgedrukt jaren ‘normale schrijft (p 50): “Cruciaal geschetst uitgangspunt: demografie (en eventueel context) hetzelfde minimale voorwaarde gebruikt Maar belangrijk 11 haalbaar feitelijke ‘volledige’ Als ondanks onhaalbaar meerderheid gepensioneerden hij leiden vermindering pensioenen” omschrijven objectieve minder beantwoorden specifiek Z doorsnee (‘niet-zware’) ‘equivalentie’: stel standaard haalbaarheid 45 jaar; oordeel normale slechts 40 jaar telt één 45/40ste: equivalent tweede pensioenleeftijd’ introduceert bespreking toegepast moment 86): “[B]ij omzetting verworven individu afwijkt geval beschouwd leeftijd’ gaan: achter rug (dit verschilt individu; waarde punt is)” Bijvoorbeeld iemand begint leeftijd 63 20 65 formele toegelicht ; bijlage τ geconcretiseerd We hernemen theoretische voorbeeld hierboven werd; ‘equivalentie’ wil bereiken lang degene hoeveelheid krijgen 12 5% dezelfde verdiensten theoretisch illustreren abstractie minimumregelingen e gepresenteerd Tabel 8A puntengarantie nadat eventuele verhoging verrekend persoon A B geneutraliseerd schuilt hierin recht afwijkingen uitgeoefend na kortere bedrag (ondanks loopbaan) verschil personen gemaakt afwijking toegang wel verzamelen Concreet: getreden zijn; dezelfde; identiek Veronderstel inkomen hadden; extra’s vroeger berekend individuen (diegene negatieve correctie) Let noch vervroegen ontvangen (i) omvang (ii) doorgevoerd rekensom geboren toetreedt; veronderstel per loopbaanjaar verwerven; vertrekt bedraagt 44 puntenwaarde Persoon heeft; bovendien zal kleiner Daardoor 0 975*44/45 zeggen ca 66% lager vermenigvuldigd beiden doen (zoals vermits pensioenregeling private sector) stellen pas toepassing bonuspunten verhoogd verdedigbaar schrijven standpunt ingenomen doorgetrokken volgen vereenvoudigen aanzienlijk veronderstellen (bv werknemers) verschillen geboortedatum verschillend Zie vorige voetnoot: hypothese vereenvoudigt 13 factor 45/(0 975*44) neer vermenigvuldiging afgerond 049 procentuele 9%) 1538 hele overeen 45/0 975 9% 44)8 sneller (d want jonger) hierbij merken ‘sociale stratificatie’ (of gradiënt’) hoger opgeleide langer; goede gezondheid Omdat definitie corrigeert lagere opgeleiden (indien gelijkgesteld betrad jaar) bijzondere correctiemethode biedt geschoolden (statistisch ‘gemiddeld gesproken’) ‘extra pensioentijd’ waarvoor gepenaliseerd levensverwachting; los nexus ‘opleiding/zwaarte-van-beroep/levensverwachting’ natuurlijk samenhangende correlaties (dat zeker gezondheid) kiest bewust dimensies dimensie opleidinglevensverwachting enerzijds zwaarte-van-beroep anderzijds) bouwen pensioenproblematiek ‘twee keer’ gecorrigeerd scenario’s bestudeerd duurzame vork ontstaat daartussen vrije voldoet (strenge) loopbaaneis (in bestudeerde cijfers Noteer uitgaat begin manier pensioenberekening; werkloos daarvoor Anders correct (voor relevante) beginnen Pensioencommissie doelstelling nastreeft vanzelfsprekend Nu scenario) streng opgelost toekennen beroep’; extrapunten vooropstelt betekenis ruime ogenblik opnemen bepaalde gekomen misschien element antwoord bespreken beurt Zoals al opgemerkt regeerakkoord overgenomen afschaffing ‘pensioenbonus’ verlies Over gradiënt) laatste data unieke identificatie nodige gegevens volkstelling 2001 Aangezien was dergelijk betrouwbaar helaas toont duidelijk aan: opleidingsniveau bepaalt ‘zonder beperking’ Recenter baseren enquêtes mogelijke steekproefproblemen statistische betrouwbaarheidsintervallen gehouden Cherafeddine et gebruiken Health Interview Survey (HIS) Statistics on Income and Living Conditions (SILC) 2004 Opmerkelijk reduceren nu (65-62) (63-67) begrijpen; betreft eerst uitgangspunt is; vergt Van Oyen Sociale ongelijkheden België Academia Press 2011 Charafeddine Social inequalities Healthy Life Expectancy Alternative Methods Estimation the Absence National Census Belspo-research Op HIS SILC Years (HLY) berekend; onderliggende ‘Global activity limitation indicator’ (GALI); respondenten gezondheidsproblemen (ernstig) werden ‘normale’ gedurende maanden manieren verwachte geschat Voor follow-up 2007; 2009 15 steekproeven Statistisch significante laagste hoogste vastgesteld significant patroon ‘regelmatig’ zin systematisch toeneemt resultaten (HIS SILC) tekenen mannen vrouwen enigszins onregelmatige Figuur (het Figuren rapport; HLY staat ‘Healthy Years’ overeenkomt beperking’; terug vinden nota) discussie ‘levensverwachting’ ‘zwaarte afgeleid (zonder beperkingen) nemen; relevant; voetnoot 24 infra p oververtegenwoordiging ouderen steekproef geschikt schatting 50) 16 Figure : years disability for males aged females Twee conclusies vloeien voort Ten hoewel tendensen wetenschappelijk trekken exacte beperking) woorden levert duidelijkheid ‘correctie wegens pensionering’ vertaling pensioenleeftijd’; duur ruwe opleiding; statistisch vastgestelde dringend hierover; minst actualisatie gebeuren recente Primary Lower secondary Higher education overwegingen pensioenstelsel: objectiveerbaar objectiveerbaarheid; vaststellingen evolueren publicatie Eurofound agentschap toespitst verbetering levens- arbeidsomstandigheden vertegenwoordigd gewijd Sustainable work Towards better longer working lives legt verband ‘sustainable work’ ‘quality work’: “Job quality crucial because combination different aspects conditions has an health skills ultimately person’s ability to until retirement age” kwaliteitsindicatoren voorbije schaal omvatten i “earnings; ii prospects referring trajectories security; iii intrinsic physical social environment (including support from co-workers superiors) autonomy intensity; iv time quality” Vanzelfsprekend ‘inkomen’ (earnings) verdiende meeste associëren (iii) beschouwt ‘kwaliteit werk’ (‘intrinsic quality’) derde bevat sub-dimensies waaronder fysieke omgeving autonoom intensiteit publicaties wijzen steevast beroep’: ‘zwaar’ welbepaalde kenmerken risicofactoren …) lawaai arbeidsvoorwaarden werktijdregeling arbeidsverhoudingen inspraak team onderzoekers steun FOD WASO omvangrijk gepubliceerd ‘Kwaliteit België’ multidimensionele banen generieke gelden ambtenaren eenzelfde toepasbaar context zelfstandige arbeid opheldering Foundation Focus Issue December zeven types ingedeeld17 absenteïsme jobonzekerheid Naast overzicht diverse classificatiesystemen nuttige documenten afgebakend empirisch observeerbare feiten methodes doen: scoren kwantificeerbare kwaliteitsmaatstaven; gezondheids- welzijnsresultaten Scoren kwaliteitsmaatstaven erin getracht kwantitatieve maatstaven ‘job quality’ onderscheidt sommige lijkt moeilijk autonomie) priori uitgesloten publiceert indicatoren jobs’ aanstipten (earnings quality) herleidt samengestelde indicator; geeft argument correlatie zwak richting bewegen klasseren welzijn citeren samenvatting studie 2012: 19 “Four indices were constructed study; earnings The four cannot be reduced into single index associations between them are weak neither increase nor move similar directions They however theoretically conceptually (…) Using specifically this study it concluded that 14% Europe high paid good jobs; 37% well balanced 29% poorly 20% poor Workers had average lowest levels well-being showing more problems lower subjective found less meaning their work” ‘full evenwichtig ‘emotioneel belastend ‘werk flexibele atypische uren’ ‘verzadigde banen’ carrièremogelijkheden’ repetitief ‘laagwaardig Tom Vandenbranden Kwaliteit KULeuven Hiva 2013 (http://www belgie be/moduleDefault aspx?id=36688) zichzelf overtuigend opstellen relevante gebruik partiële respectievelijk Trends Job Quality 2012 onderzoekt ‘occupation’ negen brede categorieën beroepsstatus ISCO-classificatie categorie zodanig deel 3de sub-dimensie (intrinsic quality); daarnaast Eurofound-data gemiddelde scores berekenen ISCO-categorieën fijnmazige opdeling denkbaar (volgens opdeling) gescoord zouden overeenkomen hanteert ‘intrinsic Beroepen slechter ondergrens bestempeld gewerkt posteriori risico-analyse zelfs stap aldus gefixeerde risicoanalyse rechtstreeks toepassen hebben; elk geattesteerd criteria Dergelijke conceptueel aantrekkelijk complexiteit grijze zones betwistingen implementeerbaar gezicht voldaan waaraan getoetst relatief nadruk verifieerbare Gemakkelijk voorbeeld: 21 arbeidsregimes (nachtarbeid ploegenarbeid onderbroken uurroosters); weer wind (bouw land- tuinbouw ); rugbelastend werk; extreme warmte (serres hoogovens ) koude (cf vriesruimtes voeding)…22 Generieke combinatie werknemers-kenmerken job-kenmerken: bijvoorbeeld sterk managers (Franse managers); intellectuele wetenschappelijke artistieke (professions intellectuelles scientifiques artistiques); technici verwante intermédiaires); administratief personeel (employés type administratif); dienstverlenend verkopers (personnel des services directs aux particuliers commerçants vendeurs); geschoolde landbouwers bosbouwers vissers (agriculteurs ouvriers qualifiés l’agriculture la sylviculture pêche); ambachtslieden (métiers l’industrie l’artisanat); bedieners machines installaties assembleurs (conducteurs d’installations l’assemblage); elementaire élémentaires) volgt louter exemplarisch exhaustief plaats treden criterium ‘veiligheidsrisico’ aanmerking veiligheidsrisico’s identificeren (van politie gewapend geldtransport) Los veiligheidsrisico betrokken werknemer ambtenaar veiligheidsargument leger) veiligheidsproblematiek verminderde arbeidsgeschiktheid23 reeks vormen… gezocht juridisch houvast wetgeving reglementering eisen (relatief verifieerbaar criterium; reglementering) “werken extreem hoge temperaturen werk” Hierbij verwezen Codex Welzijn (ex-ARAB ooknuttig raakvlakken zoeken beroepsziekten erkend inspiratie leveren relaties anderzijds maatstaf ontwerpen short cut classificatie) direct degenen ‘short cut’ kwaliteit) ‘Gezondheidsproblemen’ gemeten (a) medische uitgaven (b) op: data: beschikbaar maken? econometrische (gegeven slechte selection bias econometrisch geïdentificeerd ‘lage opleiding’ beroep’) verwijzen databanken conclusie onmiddellijk bruikbare voorhanden spoedig opgestart beveelt ‘arbeidsongeschiktheid’ zin; noties arbeidsongeschiktheid ZIV-reglementering Arbeidsovereenkomstenwet Hiermee typische verbonden midden analyse uitspraken vanaf 50 cf supra Limieten vraagt heel ‘objectief’ vaststelbare pensioenreglementering ontsnapt subjectief vervat zit: gebrek geremedieerd (bijvoorbeeld arbeidsverhoudingen) veeleer (geheel gedeeltelijk) Bijvoorbeeld: (objectief) vaststellen intensieve autonomie vol sterker correleren ‘gebrek autonomie’ gaan? Of arbeidsorganisatie? Arbeidsorganisatie fataliteit aanstipt ‘age management policy’ werkvloer zoals Finland Uit internationaal weten Denemarken Zweden gekenmerkt 27Dezelfde bedenking geformuleerd gezondheidsresultaten (supra ii) controle werkorganisatie); pensioenstelsel? gewicht liggen treedt onmiskenbaar ‘moral hazard’ werkgevers gesteld praktijken kosten ondersteunt slecht Niet oplosbaar bron’; taken verandert organisatie Inzetten veranderen inzetten functie) Loopbaanbegeleiding net investeren ontwikkeling competenties grenzen iedereen nieuw leren ‘bij veranderen) omgekeerde nl benadeeld verbeterd aangehaalde “Kwaliteit België” I-24 68 Preventief essentieel verleden rechtgezet geleidelijk effect oplossingen erkennen (eventueel lange) overgangsperiode zolang gerealiseerd onderlijnt invulling ‘maximaal ex 93): “9 verlengen werkomstandigheden zelfsturing vrijheidsgraden monotonie stress gaat… mee bron opgevat competentiemanagement persoonlijke ontwikkelingsplannen werkenden aanbieden alternatieve loopbaanpaden” ‘Maximaal ruimte subjectieve beoordeling: onderhandelde stappen: kaart factoren objectief bijdragen beantwoorden; ‘te remediëren (door actief -organisatie) aanleiding punten) merkt vaststelling vatbaar remediëring vrijblijvend acties gekoppeld verbeteren beoordeling speelt technologie ertoe hen fysiek gevolg relatief: relatieve -omstandigheden wijzigt architectuur stelsels behoudens categorieën:28 mijnwerkers zeevarenden vliegend burgerluchtvaart impliciet gelijkgestelde SWT Stelsel Werklozen bedrijfsToeslag landingsbanen) onrechtstreeks invloed verwerven pensioenrechten begrip gehanteerd verwijst nominatieve beroepenlijst omschrijving ambtenarenpensioenstelsel situatie anders: althans historisch gevallen geïnterpreteerd weerspiegeling 30 preferentiële tantièmes rol: (omdat loopbaanjaren iets zwaarder gewogen beroepsjournalisten afwijkende regeling wettelijk werknemer) 1/3de Er CAO 103 art §4 http://www cnt-nar be/CAO-ORIG/cao-103-(27-06-2012) pdf overigens leeftijdsgrenzen leeftijdsdrempels leeftijdsgrens betrokkene leeftijdsdrempel mag leger vereiste loopbaanvoorwaarde voldoen) daarop afdeling sector31 ziet redenen: stipten sectie: dynamische evolutie Wijzigingen gevoelig altijd ingaan: ‘legitieme verwachting’ gecreëerd doelgroep punten’ eenvoudiger Immers puntenverhoging gekregen behoudt daarna opdat ‘puntenverhogingen Wie ‘puntenverhogingen’ gemakkelijker veroorloven korter steeds dramatisch vergen overgangsperiodes niet; allen tijde ingevoerd karakter: (een leeftijdscriterium loopbaancriterium geldende criterium); bijgevolg drempels dewelke X uitoefenen drempel krijgen) gradatie vervroeging toelaat 31 differentiaties aanpak fortiori invoeren Verschillen gelegitimeerd veiligheidsaspecten samenhangen ‘veiligheid’ toelaat…) binair systeem: onbegrip ‘engineering’ extrarechten 32 graduele verkieslijk bakenen globale wegen termen Concreet ‘enveloppe’ vaste (procentuele) jaarlijkse enveloppe toegevoegd nooit fractie (deze 4% 10% zake voor) contrainte respecteren som vergeleken overeenstemt toegelaten herschaling maximale ‘herschaling’ T+1 burgers geïnformeerd T nadeel procedure schommelen (omwille herschaling); vermijden veiligheidsmarge toegekende beneden grens 33 gefinancierd (werknemers zelfstandigen) mutualisering kost optie geresponsabiliseerd prikkel stuit praktische bezwaren bedoelde gradualiteit Cyprus Kroatië Daarnaast EU-landen opbouw compensaties verloopt resulteert afbouw Frankrijk Slovenië vermeld compensatie verplicht werkgever aanvullend individueel tegenstelling bv Franse systeem); enkel collectieve bijdrageheffing Overigens overheid competitiviteitsbeleid) sectoren tewerkstellen attestering ingebracht pensioenrekening betrokkenen informatieve precies reactie RVP informatie waarmee werkt pensioendossier automatische ieder dossier aparte bevraging burger Rekening investering gegevensopbouw gegevensuitwisseling verwerkt groot is) knelpunt samenhangend waarvan pijlers (geen loopbaaneisen) (keuzevrijheid) (c) aanwezigheid (op ‘leeftijd vatten logica eens figuur opgemerkt: keuzevrijheid optiek tussentijdse omgezet Principieel kansen tijdig heroriënteren transparantie eenvoud voorkeur uitsluitend pensioendoelstellingen pensioenpunten pensioenuitbetaling kortzichtige uiteindelijk klein is: omzetten staan gedeelte uiteengezet 6) 34 Tegelijk halftijds sinds 1997 ingeschreven pensioenregelgeving werknemersregeling K 23/12/96 (kracht wet) Koning Ministerraad overlegd overeenkomstig berekenings- toekenningsmodaliteiten gerechtigden 60 instellen bepalingen heden uitgevoerd inlichtingen ingewonnen aard (onder pensioenopbouw) 48 enkele alvast Flexibiliteit: Moment Omvang Correcties f Extra uitstapsysteem logischer uitstapsystemen bedrijfstoeslag landingsbanen Enerzijds opengesteld onderscheid bedrijf Anderzijds beperkingen tijdskrediet) zelf opgebouwd opnamemoment grotere aandacht stijgende invaliditeitsuitkeringen leeftijdsgroep groeiende ondermijnt activerende strengere brugpensioen; innovatieve pensioengerechtigde ontwikkelt Hoeveel beslag uiteenzetten situeert keuze: pensioen35 100%) neutraliseert neutraliseert? (100%) opengelaten (zie gepreciseerd) pleitte versterkt argumentatie afweging wordende leeftijdsvoorwaarden suggereert 4): 50% 35 bedoelen verwachten kapitaal opgevraagd (à géén (verwachte) pensioenkapitaal nauwkeurige uiteenzetting (vanzelfsprekend mits correcties) suggestie hefboom werkzaamheid verhogen Hoewel realistische opportuniteit gedeelde groei (volledige) pensioneringen kant Daarbij succes afgebouwd erop ondersteunen financieel houdbaar opties besproken bedoeling duidelijker verstaan ‘flexibiliteit pensioenstelsel’ weergave daarvan stuk ‘Motivatie advies’ supra) opnieuw bredere onderlinge geniet? ‘eenheid pensioenberekening? plafonds vervangingsuitkeringen ziekte- (we focus werknemers)? antwoorden hangen Ter Vooraleer dieper hoofdlijnen (volledige gedeeltelijke) combineren oordeelt (volledig interessante operatie opbrengsten beleggen alleszins voeren; opvragen pensioenopbouw: incentive beslissing rem 36 bevorderen voltijds Dus beantwoord heeft? parameters berekeningsplafonds eenheid overstijgen (verder uit); gehad bestuderen aanvragen willen vaak vermoedelijk belangrijkste beïnvloedt (maar worden) billijkheid incentives enige beperkende mechanisme Noorwegen 62 67 cumuleren blijkbaar meeruitgaven Noorse expert ondervraagden schrijft: “There general concern opportunity start taking out old age pensions while continuing full being widely used particularly by This come as surprise policy makers People prefer grasp liquidity offered led higher pension expenditure term” ervaring case wij ogen problematisch (gedeeltelijk werktijd halveren; voltijdse ligt berekeningsplafond berekeningsplafond; halveren gehalveerde ‘(deeltijds pensioenopbouw’ sterkere A) vervoegd ‘omzeilt’ ware geïnspireerd suggereren toegepaste aangepast percentage rest probleemstellingen: betaald opbouwen? vervangingsuitkeringen? Wat klassieke woord opgenomen) Onbeperkt januari voordien én minstens 42 regels bestonden handhaven automatisch verschuiven evoluties positieve correctie37 uitstellen voorstelt) vrijmaking gebeurt) eenduidig arbeidsinzet; meest evidente niemand 37 ‘positieve correctie’; pleiten loopbaanduur pensioenuitstel prikkels doorwerkt (aangezien interessant wachten opname) Gegeven liberaliseren belangrijker regeringsmaatregelen méér Neem geworden voldoen: doorwerken 45/45ste vermindert beloond wenselijke rustpensioen 793 euro 234 gemengde carrière); bedragen kinderen ten laste gewijzigd sanctie overschrijding grensbedragen versoepeld opperde vraag: bijverdienen? ‘wenselijkheidsstandpunt’ ja voorwaarde: rendement belegging volgende: “Aangezien ‘haalbaarheidsstandpunt’ pensioen” toelichting scherper uitgaan stopt combineert blijft uitgebreider orde substitutie-effect inkomenseffect geliberaliseerd boven verdienen tevoren was) beslissen scenario rentevoeten hoog beleggingsstrategie geld beschouwen uitstapregeling geleidelijke krap: NBB brutoloon schema dubbele t; opnemen; bijverdiensten illustratie tabel: Toegangsvoorwaarden Maximale bijverdienste Correctie Vervroegd (tot Leeftijds- Huidige kinderlast: (7 zelfstandige) 25% x 40% gemiddeld loon) Idem: o 80% tabel effecten aanbod Dergelijk incentives: doorgewerkt gestopt Sommige druk verminderen ontslaan zien eindresultaat negatief arbeidsparticipatie evenwicht voorbaat oriëntaties definitieve ‘experimentele’ inschatting gedragseffecten voortvloeien illustreert alternatieven uitstapregelingen tijdskrediet regeringsbeslissingen aanbeveling nadelen Vooreerst verhindert optimalisatie pensioengerechtigden cumulatiebeperkingen Zelfstandigen dividenden genereren patrimonium omzeild pensioenopname (vervroeging pensioenleeftijd’) neutraliseren gronde grote minimaal voorzien achteruitgang dwingt grondige bezinning Verplichtingen werk? aangewezen verplichting participeren arbeidsmarkt? aanvraag x% heeft) opvolging (zo beleggingsformule snel populair werkloosheidsuitkeringen hierna Kan regel volgt: (wie opbouwen; waarover dadelijk meer); vervroegd) gepensioneerde beroepsactiviteit ingangsdatum ambt Is gepensioneerd oefent hoofdberoep pensioenopbouwende bijdragen) opleveren beginsel loopbaaneenheid herbekeken opbouwt uitbetaald Hier rijst opneemt? aangestipt Vereenvoudigd principe40 (45/45ste ‘eenheid’) recent verfijnd: geteld equivalente dagen 14040 gepresteerd versoepeling tijdsgebrek beïnvloeden strikte interpretatie soepelheid blijkt gewoon zet ingang overschrijden (waardoor wordt) indient herberekening herrekend ontvangt laatst uiteraard zover letter (KB mei 2013) uitgeklaard ‘in principe’ limiet g deeltijds) ongeacht (iemand 99% kunnen) regel: (1-x)% (al herleid onderling apart alinea bekijkt onderschatten genieten ‘tweede pensioenaanvraag’ aangelegd administratie pensioenaanvraag indienen Zijn (waarbij vervangingsuitkeringen) venster waarbinnen welk vervangingsinkomen Vandaag verhoogt hiermee consequentie Michel I aangekondigde maatregel bouwt supra); plan uitkering ‘berekeningsplafond’ lage gelijkblijvende kans plafond blijven) arbeidsongeschiktheidsuitkering openen vervuld Sinds gerechtigde tijdelijke werkloosheidsuitkering voorziet overstap zodra aanneembare bewezen momenteel (deels vervangingsinkomen? aanmoedigen arbeidsongeschikt complexe vragen45 aanzet wenselijk arbeidsongeschiktheidsuitkeringen kortstondige ziekte-uitkering rentes arbeidsongeval beroepsziekte regeling) buiten ziek situatie; langdurige toelaten dreigen oneigenlijk (moral hazard) 46 Vertrekkend niet-cumulatie plots gedwongen ruilen (langdurig) verplichten verzaken pensioenleeftijd) fictieve ‘Een economisch engagement project’ (9 oktober premier be/nl/regeerakkoord Koninklijk Besluit december Belgisch Staatsblad bevinden ‘tijdelijke overmacht’ doet ZIV-wetgeving contractueel bedongen verrichten voordoen arbeidsongeschiktheidsbegrip ziekteverzekering conform voorwerp omvangrijker uitvoerde; (gezien activiteit) ‘restitutie’ neutrale Onderzocht risico’s wierp slotte waaruit werkloosheid-met-bedrijfstoeslag brugpensioen)? lijken transitie sluiten; naast verdwijnen consequenties sancties inhoudingen pensioen) regelgeving keren inkomensgrenzen gehandhaafd Ziet (zou ambtenarenpensioen vice versa)? puntenrekeningen minimum- maximumregelingen probleem: vrij omzet evenwel gecompliceerder infra) (uit pijler) aanvullende rapport: “de pensioenprestaties mogen effectieve uitbetaald” opgeworpen aanvraagt gedetailleerde vragenlijst waarnaar verwijzen; advies; detail website Commissie) 47 wijden afhankelijk genereert; 35) aanzienlijke meeruitgave lag werkzaamheidsgraad redelijk creëerde cumulatiemogelijkheid werk-pensioen hogere pensioenuitgaven; land budgettair neutraal intertemporeel perspectief verslechtering neutraliseert) graad onhoudbare willekeurig (inbegrepen enz saldo rekening; zozeer gebaseerde boek Johan Janssens overheidssector Keure pp 336-339 geconditioneerd verloren wijst meerdere (stuk) werklast keer n pensioendossiers dossiers samengevoegd herzieningen pensioendossier) welvaartsaanpassingen relevant 49 pensioeninstellingen (RVP RSVZ PDOS) bevragen implementatieproblemen aandienen formules transparante ‘normaal pensioenbedrag’ (waarop gehele gedeeltelijke kracht keert Technisch mogelijkheden: ‘verworven recht’; juridische complicaties ontstaan; opgenomen; (er pensioendossier); ‘tijdelijk voordeel’ puntensysteem: puntenrekening; uitgekeerd staande stroom betalingen houdend minimumregeling) conversie ‘vaartdagen’ (niet pensioen); ‘loopbaanjaren’ verantwoord (veeleer beroep) uitdoven Hetzelfde (mits overgangsperiode) 51 overgangsregelingen spreekt andere) voorstaat leeftijdsen ondubbelzinnige vooruitgang inhouden blind beëindigen uitstapstelsels vervangt terrein brengt eigen partners; Omgekeerd herziening bekeken ‘driehoek’ complexer leeftijdsbepalingen kent uitstap wordt; openbare waaier gedetailleerd Individuen jonger 55 ondergronds mijnwerker gewone vóór werknemersjaren 45sten slag vierde respectieve overheidswerkgevers situeren federale elementen onderdeel “convergentie” Daaronder vallen citeren): a) “Een kritische doorlichting pensioenleeftijdsgrenzen vereisten psychische paraatheid Via loopbaanbeleid arbeidsproces legitieme verwachtingen beschamen; b) herbekijken herijken Centrale werknemersstelsel verantwoorden thematiek benaderd belastende functies 9) aanpassingen vereisen” “Wat ratio legis actuele voordelige loopbaanbreuken achterhalen oefening gefundeerde voorkeurtantième oudsher gegrondvest Dan Bij hervormen voorkeurtantièmes alles-of niets gemotiveerde tegenover wegen: behoud preferentieel tantième gewerkte dienstjaren alternatieven” gegaan convergentie gestreefd materie streven inderdaad aangehouden Die betreffen details raken architectuur: resulteren verhogingscoëfficiënt Kortom moderniseren politiek maatschappelijk opstarten vakorganisaties vertegenwoordigers bevoegdheidsniveaus afwachting exhaustieve inventaris opgemaakt uitstapmogelijkheden (waaronder lokale besturen Gemeenschappen Gewesten) federaal loopbaaneinde herdenken domein concreet engageren tastbare boeken bronnen informatiesysteem zekerheid MISSOC lidstaten Unie verzameld Zekerheid voorligt middelen vrijgemaakt opgestarte hieruit beleidsconclusies ons getrokken © Administratief Centrum Kruidtuin Finance Tower Kruidtuinlaan 1000 Brussel Leden Verantwoordelijke uitgever Papier versie: D/2015/10 770/15 Online 770/16 Federale Overheidsdienst

Download fulltext
220

Polarisation of employment over households revisited: the Belgian case Vincent Corluy (KULeuven-CES & UA-CSB) and Frank Vandenbroucke Abstract Over last 30 years share individuals in working-age population without (‘individual joblessness’) has fallen continuously while with no member (‘household remained fairly stable In this paper we examine why individual joblessness household diverge The growing gap between both measures reflects changes composition distribution We describe latter phenomenon by constructing a measure ‘polarisation households’ which is based on difference observed ‘expected’ On basis formation one would have expected Belgium to decrease However increasing polarisation i e an increasingly unequal jobs counteracted evolution Singles constitute that are most vulnerable but shift towards such more offers only small explanation time observe rising levels single adult couples Within these groups similar among important factor overall increase personal characteristics associated (gender education age region origin) explain significant part level 2012 almost half can be explained through typical singles third related marital selection also means substantial cannot A comparison three low-polarisation countries (Germany France Netherlands) two high-polarisation (Ireland United Kingdom) suggests high when compared Germany Netherlands for following reason First than those weak socio-economic profile terms skills origin: total they often low-skilled older born outside European Union Second strong profiles larger (whether it concerns or not) reinforced regional differences within Third educational homogamy JEL keywords Employment jobless poverty Corresponding author: frank vandenbroucke@kuleuven 2 Content 1 Introduction 5 Background 3 Purpose structure 7 4 Data definitions 8 Trends 9 6 Realities behind non-employment 11 concept 13 Decomposition 15 Explaining polarisation: conditional randomization risks 17 10 Cross-country 20 relative severity work-poverty 24 12 Conclusions questions further research 27 Bibliography 56 List figures Figure 1: Individual (expected observed) (non-)employment rates 1983-2012 Belgium; LFS 2: region; 31 3: Household size 32 4: 1983-2012; 33 5: 34 6: Evolution 1983 – 2012; 35 7: Age adults 36 8: Share at least child as percentage all living 37 9: Education 1992-2012 region: 38 10: Country birth 1995-2012 39 11: Levels 1983-2012: 40 12: 41 13: weighted contribution 42 14: 43 15: its regions; 44 16: unconditional 1993- (1992-)2012; 45 17: EU24 (+ regions); 47 18: 48 19: 49 20: other 50 21: Polarisation: (random distribution) 53 22: indicators: ratio (ILO-definition); polarisation; work (based intensity) 2011; SILC 55 tables Table Marginal effects probability (after probit estimations) regions Ireland UK 51 Socio-economic working Standard deviation across subgroups; 52 Educational Kingdom Correlation matrix indicators measured typically proportion who These aggregate data may not fully capture economic social impact Exclusion person from labour market affects him her directly members household; increases insecurity entire limited collective mechanisms protect against shocks (in particular new states Southern countries) perspective particularly At-risk-of-poverty income inequality Hence policy analysis should consider emphasis intensity Europe 2020 strategy rationale integrated dimension into exclusion appropriate remains (2013) discuss alternative concepts underlying intensity; indicator apply instance class Our focus observation individual-based household-based offer conflicting signals about performance fell since early 1980s Such confined discrepancy been documented comprehensively number Gregg Wadsworth (2008 2012) understanding relationship far obvious By exploring highlights caveats difficulties possible pitfalls our patterns When indices well-being Berloffa Modena (2011) take account (un)employed They propose ‘inactive-unemployed dependency rate’ defined average inactive depend employed ones Similar unemployment different because demographic change processes affect inactiveunemployed rate Even if does one-earner parent types Marital instability vulnerability Indicators include persons (aged 18-59) (households where work) below 60 years) very low less percent their potential) See (1996) OECD (1998) Dawkins Scutella (2002) (2008) (2012) Brandolini Viviano Ozdemir Ward Duyver Gradin et al (2014) framework measuring deprivation Their takes incidence (how many touched lack any members) being non-deprived) concentrated households) aim ascertain extent incorporation trends general economically active affected large contrast middle-range illustrate country This literature focuses construction ranking countries; explore reasons divergences (2010 analyze factors contributing measures: order construct ‘polarisation’ Increasing mainly observable two-adult explaining divergence five up mid-2000s Meanwhile researchers interested started link records welfare characterize Shifting attention natural move hence rather correlation mature prima facie come surprise solid association identified higher lower at-risk-of-poverty micro-level much weaker macro-level Paul de Beer (2007) analyzes failure Lisbon Strategy regard goal contrasting long-term Outlook 2001 (2001 59-61) pointed absence correlations hand finding cited inspired authors Dickens Ellwood Nickell (2004) Graaf-Zijl Nolan analyses during ‘good years’ collected 2000s volume Cantillon emphasize As (2014 see note p 54 113) results contradict findings OECD; however relate sample (ECHP Canada USA) database (ECHP) obtain For recent examination cross-country Diris Verbist decomposition inter-temporal Vinck All show Moreover rankings substantially severe examined (even job was available household) fact under review registers highest deprived indicating burden strongly certain rank along will use constructed quantify sources elaborating upon highlight first caveat interpretation what decreased considerably points ‘full-employment employment) increased spectacularly 40% 65% Now spectacular mathematical corollary rise rates: expect (a of) distributed randomly relevant question portion mathematics random distributions calls sociological cultural explanations region- country-specific underscores relevance proposed his co-authors used allows subgroups drive second realities notion ‘household joblessness’; index counterfactual (or ‘expected’) occur were given specific actual rate: there fewer) national technique refinements decomposed It appears (as driven shares single-adult conceptual possibly pitfall What label words decline parameter α indicator) drives disappointing truism black box contains shifts markets societies well-known lone parents refined taking traits influence gender live calculate ‘conditional polarisation’ complexity emerges yields emphases: whilst today’s crosscountry concentrates interregional Subsequently shown comparing structures relatively bad position Finally importantly complex binary distinction ‘jobless’ ‘non-jobless’ probably too crude meaningful section correlates ‘relative poverty’ observations (continuous) establish fine-grained underscore circumspection applied wrap concluding point out Labour Force Survey conducted Bureau Statistics6 detailed information Around 000 surveyed yearly Throughout ‘adult’ short cut ‘Working age’ refers bracket 20-59 excluding full-time students reference 59 elderly try minimize participation retirement adults’ decision participating force7 At cluster present Doing so distribute sizes singleadult footnote ADSEI: Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie exclude count (to classify ‘not jobless’) define Because respondents lacking survey ‘full-time students’ old ILO status ‘inactive’ According he she hour week (excluding 59) primarily Adults either unemployed force (rate)’ refer same categories) ‘Individual joblessness’ denominator elementary do impose scale example part-time versus nor effective hours months achieved calendar year decade emerged each demarcations populations employment; joblessness8 definition great advantages decomposing evaluation correlate compare ILO-based (household index) finegrained EU-SILC (survey 2011) Individual-based documents using [Figure here] lines contrary 25 65 ‘mixed-employment (with mixture non-working adults) 26 replaced ‘mixedemployment If situation median belongs household’; 1991 onwards household’ rapid male breadwinner model dual earner appendix Next pattern dotted red line full-employment households; yellow mixed-employment hypothesis; green vein Consider simple understand nature counterfactuals: organized singles; fraction δ risk equal (smaller) jobless; conversely 1-δ (1-δ)2 finally (2δ-2δ2 ) expectations prevalent households: allow pooling individual) smaller 0 decreases prevalence mixed (frozen) value fullemployment Simultaneously counterfactuals evolved frozen theoretical previous paragraph Given evolving (the line) 19 points; still considerable diminished instead slightly purely concomitant contain partly explains grown even faster standstill could view interesting (e g singles) (expected) lines? how (observed) repeats figure disparities ranged Brussels Capital Region) Wallonia Flanders Looking remarkable altered (one forget rapidly) although 14 Flanders) Regional diverged next reflected 16 dropped While bottom Just joblessness: ranges respectively look Wallonia: respective growth Ceteris paribus having one; lead things approach ‘expected function decades trend occurred shows doubled; bigger every pace (see 5) (33 percent) followed (24 turn (16 type (by couple diverging 67 61 lives did period image stability hides opposite evolutions 1987 sharply 6) categories younger differ especially cohort dependent children gradually well group around per cent (and Brussels) persistent changed past thirty beginning lived man woman wasn’t During industrial restructuring (between 1981 1987) sizeable men lost jobs9 Due sole suddenly few women downturn immediate effect Gauged took digest wave exits participated stayed longer held differs 50-59 exit plays role presumption workers via pre-retirement circumstances partner become cohorts significantly Flemish Both reverses crisis alone precarious pronounced house (around 70 child) Between start series) unchanged slightly) corroborate emphasized relation find ‘severe (an characterizing below) And people disparity diploma secondary hardly Its host tertiary educated background rapidly medium high-skilled socio-demographic (at partly) origin non-EU15 doubled (initially) capital foreign-born non-native 18 proportions non-EU stronger Brussels10 introduced presented Thus hypothesis subsequent made concept; ‘observed’ ‘counterfactual’ difficult work-intensity Formally written: (2015) divergent foreignborn native non-European natives immigrants But despite (very) female current follows traditional negative t expression carry normative meaning us benchmark ideal context opportunities ‘positive might seen kind ‘Matthew effect’: concentration additional advantage (say someone already employed) some (compared partners jobless); ‘negative appreciated form solidarity fair scarce suggest maximally ‘randomly jobs’ serves neither sustainable desirable argument comes cost: need supported transfers cost avoidable state sense suboptimal equilibrium whole Despite place subgroup points) currently confronted similar: diminishes jobs: implied -by definition- -2 Since 1990s expectation segment changed: approached zero then became positive starting mid-nineties consistent added worker theories Cullen Gruber 2000) presence reduce supply occupants Indeed lagged equals combined resulted -1 900 estimates 206 500 extra Strong variation prevails (14 double (6 times (3 9) Changes outspoken twice strongest Wallonia) paragraphs size) separately together integrate them Figures display (weighted structure) 68 due within-household ends stems three-adult constitutes 81 merely Observed consists One nonemployment joblessness) evaluate stem evolve distinguish ‘within-household change’ structure; itself ‘between-household four terms: (i) (for structure); (ii) joblessness; (iii) between-household degree levels; (iv) n = k (number K maximal presents lower; light blue bar (contribution counteracts decreasing reduces dark Additionally ‘change within’ between’: shifted (due ‘within’ ‘between’ change) net diamond 15) now diamonds diminishing (light bars) prominent (dark close quarter induced offset improvement Here quick exerted upward pressure (about Most skewed cardinal Instead known combination Lower translate common speak assortative mating amplified variety vary of: (three groups: 20-29 30-49 50-59) education11 primary education) (Brussels Walloon region) predict trait interaction characteristics; reality displays (singles couples) attained ISCED EU-LFS gathered 1992 confine better prediction closer assess characteristic ‘unconditional only) various ‘explanatory power’ (conditional characteristic) expressed interpreting bear mind absolute Therefore explanatory power changing tend gender-specific found Thirty earlier amounted 100 little (positive) implies (i convergence women) contributes declining 1993 poorly freeze stay fixed mean likely (among emerge conditioning (from identical Keeping constant decreased12 global homogeneous non-educated declined ‘mixed educational’ residence definition: always Although high: estimate importance (13 se elsewhere) combining variations sharing within-group component unexplained rose supra) yet To (rather stable) hide young (20-29) struggling (over profile’ Assortative independent overrepresentation expense (5 time) keep Among had 76 58 period) Allowing introducing variances comparative countries13 straightforward bulk (on EU24) (Figure 17) Countries system late transition adulthood family ties (like Member States) Romania roof (28 compares With performs (1 (Lithuania Spain Greece Ireland) perform worse succeed keeping indeed Lithuania Bulgaria above Malta Italy Luxemburg Southern-European States (Malta Estonia) division values (-7 Italy) Scandinavian excluded 21 SouthernEuropean EU23 clusters EspingAndersen initially decommodification; later (1999: 72) brought play ‘the ways production allocated varies rising) parents’ home New continental belongs) correspondence exists geography regimes (Hank 2007) contribute ceteris contributory sometimes direction (which result structures) mitigated addition illustrates exception Esping-Andersen’s ‘conservative’ (AT NL DE FR) Bulgaria) scores thus comparatively poor remainder international six neighboring logistic regression causal factors; complements return end aims identify thereby irrespective run make 22 variance ‘good’ ‘bad’ develops leads again fourth [Table determine regions) after controlling marginal variables control greater non-singles ‘being single’ characteristics) lowest largest though driving notably ‘weak There UK; singles’ Thirdly whether subset here indicates standard deviation14 nowhere big spread origin; mutually variable root deviations 23 comparably creates homogamy15 magnitude somewhat Netherland identifies must done way calculated left correcting except Germany16 add (third bar) (fourth fifth exercise 90 occurs controlled seems deviating rest exclusively (BE IE) seem divide individuals’ call 4) German ‘country birth’ linked and/or Conditional Income basis: at-risk-of counts standardized disposable threshold unambiguous systematic belong (Vandenbroucke 2014 pp 16-17; Commission Chapter 2) ‘Household intensity’ Eurostat defines worked theory worked17 reported equivalents computed habitually interview crucial comparisons logical Contrary 2015) non-elderly pretransfer Intuitively follows: compensate transfers; committed successful doing Understanding requires subtle bivariate metric ‘joblessness’ vs ‘employment’ record (less 20%); labeled ‘very work-poor’ 55% less); ‘work-poor’ workpoor work-poor correspond intensities 20-59) considered ‘working calculation households’: characterized states) models tested (either depending hand) (idem) (together architecture spending) turns separate best fit18 study 2014) simultaneously states’ sure respects19 ILO-concept employment/non-employment underpinning poverty’) simply puts presenting eight 28 2011 students): (1) employment); (2) (3) 1); (4) index; (5) (6) (7) (8) stress conclusion holds pooled series hold ‘naïve’ pensions incomes EU coefficient -0 01 spending 2010 deep sections namely (indicator 1) 7) surprising establishes match needs deliver ratios (our visualizes mentioned earlier20 direct observations; introduces Before final thought abundant ‘in-work poor’ contemporary ‘work-poor confused ‘in-work-poverty’ he/she (financially) poor; ‘working’ minimal just before limited) mixes (is employed?) (what income?) makes intrinsically leading unwarranted conclusions unrelated intensity: cases individually counted belong; consequence irregularly (Marx So conceived pursue -which explores patternsmay popular polarization (2013 decompose children) factor) evident shed ‘fullemployment is: distributions? improving narrowing led drop respect result: 62 Also diversity between’ undone another saying faded away polarisation’; Conditioning (a) (b) single-adults (c) Gender main driver feminisation differentiate gender) expected’ same) Feminisation (more ‘homogamy’) translates Western-European Slovakia) Austria exerts never remain dominant throughout Comparing (DE FR IE VK) therefore ‘random’ others 29 frequent exacerbated ‘strong profiles’ (both immigrant enhanced Today’s couples: outlier Using qualification ‘insiders’ ‘outsiders’ summarize Three Belgium: resp couples; necessary elsewhere incentives created tax benefit systems conceivable stimulates Whether testing security entitlements Belgium) able ‘assortative mating’ features) Further potential links existing Goos (2009) Autor (2006) An linking analysed continuous opens in-work 1995 1999 2003 2007 full (panel a) b) c) hh multi-adult 1985 1989 1997 2005 2009 1996 2000 2004 2008 EU15 nonEU15 1986 1998 België Brussel Vlaanderen Wallonië ‘within household’ ‘between P 46 d) ‘between-household’ ‘within-household’ (reference brackets); BRU FLA WAL BE (women) (age 30-49) (medium skilled) EU-25 (born country) non-EU-25 (hh ≥ medium-skilled EU25 non-EU25 Note: GAE: GAEO: GAER: GAEOR: jl/individual jl hhousehold joblessness/individual G F ‘Measuring (in)security event unemployment: forgetting someone?’ Review Wealth 60: 77-97 E ‘Behind beyond (headcount) statistical papers doi:10 2785/42348 B (eds Reconciling Work Poverty Reduction How states? Oxford: Oxford University Press V analysis’ Methodologies Working Papers 2013 edition doi: 2785/41846 94-130 Atkinson -C Guio Marlier Luxembourg: Publications office (forthcoming) ‘Is perspective? immigrants’ Matthijs Neels Haers J Population Middle-East North Africa Beyond Demographic Divide Burlington: Ashgate Publishing (2000) ‘Does insurance crowd spousal labor supply?’ Journal Labor Economics 18(3) 546-572 R ‘The Growth Jobless Households Australia’ Australian Economic 133-154 M Europe’ Social Policy 413-431 D ‘Whither Britain US?: determinants work’ in: Blundell Card Freeman Seeking Premier League Economy Chicago: Chicago T Impact Earned Tax Credit Reforms Marriage Living Arrangements’ National 53(4) 1063-1106 Developments Brussels: C Canto O del Rio EU’ 1007/s11150-014-9248-7 57 ‘Two sides story: Royal Statistical Society: Series (Statistics Society) 171 857-875 (2010) ‘Reconciling workless Theory evidence 139-167 Manning Salomons ‘Job American 99 (2): 58-63 Marx I ‘In-work 131-156 S ‘Poverty worklessness Britain’ Econ 114 C1-C25 – indicator’ Improve Discussion Paper No 13/09 Antwerp ‘Mapping spending’ 1-59 ‘Child Risks Flanders: Accounting Worrying Performance’ Maystadt L Denayer Pestieau Van der Linden Cattelain Le modèle belge : quel avenir ? Presses interuniversitaires Charleroi Excessive Imbalances Performance Welfare Euroforum KULeuven (https://www kuleuven be/euroforum/viewpic php?LAN=E&TABLE=DOCS&ID=855)

Download fulltext
221

LEUVENSE ECONOMISCHE STANDPUNTEN
2015/149
Huishoudens zonder werk in
België
Frank Vandenbroucke
[email protected]
Vincent Corluy
[email protected]
13 mei 2015
SAMENVATTING
• Werkloosheid kan men meten op individueel niveau (hoeveel mensen zijn niet aan het
werk?) en op huishoudniveau (hoeveel mensen leven in een huishouden waar niemand
werkt?). Deze twee benaderingen geven tegenstrijdige signalen over de arbeidsmarkt.
• We gebruiken ‘polarisatie’ om de verdeling van werk over huishoudens in kaart
te brengen: de geobserveerde huishoudwerkloosheid wordt vergeleken met een
hypothetische ‘verwachte’ huishoudwerkloosheid die gebaseerd is op een toevallige
verdeling van werk over huishoudens.
• In België is deze polarisatie sterk en leven veel mensen in een werkloos huishouden.
• Huishoudwerkloosheid is geconcentreerd in de groep van de alleenstaanden. In
België zijn alleenstaanden, meer dan in andere landen, mensen met een ‘zwak’
sociaaleconomisch profiel. Bovendien is het verschil in werkloosheidsrisico’s tussen
mensen met ‘sterke profielen’ en ‘zwakke profielen’ in België groter dan in andere landen.
• De stabiliteit in huishoudwerkloosheid in België is vooral te wijten aan toenemende
polarisatie van werk binnen koppels. De groei in individuele tewerkstelling is
geconcentreerd in huishoudens waar reeds iemand aan het werk was. Daarnaast speelt
ook het stijgend aandeel alleenstaanden (die een hoger risico hebben op werkloosheid).
• Huishoudwerkloosheid neemt toe in de leeftijdsgroepen jonger dan 50, zeker in Brussel
en Wallonië. Dit draagt bij tot de slechte Belgische prestatie inzake kinderarmoede.
• Om de huishoudwerkloosheid in België te verminderen, moet de kloof tussen individuele
‘insiders’ en ‘outsiders’ kleiner worden.
22 LES 2015/149 HUISHOUDENS ZONDER WERK IN BELGIË
HUISHOUDENS ZONDER
WERK IN BELGIË
INLEIDING
De vaststelling dat werkgelegenheid niet
gelijkmatig gespreid is over huishoudens en dat
er een belangrijke groep huishoudens is waarin
niemand van de volwassenen aan het werk is,
vormt een rode draad in recente publicaties
over armoede in Europese welvaartsstaten.1
Dit Leuvens Economisch Standpunt vat recente
gegevens over ‘huishoudwerkloosheid’ samen,
op basis van nieuw onderzoek met een focus
op België. We bieden elementen van verklaring
waarom de huishoudwerkloosheid in België
bijzonder hoog is, en trekken daar een algemene
beleidsconclusie uit.
WAAROM WERKZAAMHEID VAN
HUISHOUDENS METEN?
De gangbare indicatoren van armoede en
ongelijkheid zijn gebaseerd op het inkomen van
het huishouden waar een individu toe behoort.
Betaalde arbeid die de leden van het huishouden
verrichten, vormt de belangrijkste bron van
het gezinsinkomen voor de meerderheid van
de bevolking. Daarom moet bij de evaluatie
van sociaal beleid en activeringsbeleid ook
de werkzaamheid op huishoudniveau worden
gemeten en vergeleken.2
Inderdaad, werkzaamheid kan gemeten
worden op het niveau van het individu en op
het niveau van het huishouden. Nationale (en
regionale) werkzaamheidsgraden worden typisch
vergeleken op basis van het aandeel personen
op actieve leeftijd die aan het werk zijn. Daarbij
wordt dus geen rekening gehouden met
belangrijke factoren die de sociaaleconomische
impact van werkloosheid voor een individu
kunnen beïnvloeden, zoals bijvoorbeeld de
grootte van het huishouden waarin iemand
woont of het feit dat de andere gezinsleden al
dan niet aan het werk zijn. (In wat volgt staat
de uitdrukking ‘werkloosheid’ voor ‘niet aan het
werk zijn’; het gaat niet alleen om mensen die
uitkeringsgerechtigd werkloos zijn.)
Om werkzaamheid op het huishoudniveau
te meten, bekijken we alle informatie over
de individuele arbeidsmarktposities van de
verschillende gezinsleden tezamen. Indicatoren
die toelaten huishoudwerkzaamheid te meten
en te vergelijken, kunnen op verschillende
manieren opgesteld worden.3
De vergelijking van
werkzaamheid (of werkloosheid) op individueel
niveau en op huishoudniveau leidt in de meeste
Europese welvaartsstaten, maar in het bijzonder
in België, tot tegenstrijdige signalen over de
werking van de arbeidsmarkt. Terwijl België
in Europees perspectief gemiddeld scoort
wat betreft het aandeel personen op actieve
leeftijd dat niet aan het werk is, blijkt ons land
het erg slecht te doen wanneer we het aandeel
mensen tellen dat woont in een huishouden
waar helemaal niemand werkt.
“Werkloosheid meten op
individueel niveau en op
huishoudniveau leidt in de
meeste welvaartsstaten, maar
in het bijzonder in België, tot
tegenstrijdige signalen over de
werking van de arbeidsmarkt.”
Hoewel armoede en uitkeringsafhankelijkheid niet
per definitie volgen uit huishoudwerkloosheid,
blijkt armoede wel sterk aanwezig onder
werkloze huishoudens. Het feit dat het risico op
huishoudwerkloosheid toeneemt in de jongere
leeftijdsgroepen draagt bij tot de toenemende
kinderarmoede in België. Het is dus belangrijk
om te begrijpen hoe huishoudwerkloosheid
evolueert en waarom België slecht scoort.
HOE SCOORT BELGIË OP
HUISHOUDWERKLOOSHEID IN
EUROPEES PERSPECTIEF?
Onze definitie van een huishouden zonder werk
is gebaseerd op de actieve bevolking tussen 20
en 59 jaar, met uitsluiting van voltijdse studenten
en personen die wonen in een huishouden
waarvan de referentiepersoon4 ouder is dan
59 jaar. Door studenten en ouderen niet op
te nemen in het segment van de actieve
bevolking trachten we effecten van postsecondaire
opleidingstrajecten en pensioen op
arbeidsparticipatie te beperken. In België wonen
veel mensen in een huishouden waar niemand
aan het werk is; in 2012 gaat het over 12%
van de actieve bevolking.5 Figuur 1 toont het
aandeel volwassenen in België dat woont in een
Frank Vandenbroucke
[email protected]
Vincent Corluy
[email protected]
13 mei 2015
1 Dickens and Ellwood (2002),
Nickell (2004), de Beer (2007),
de Graaf-Zijl & Nolan (2012),
Cantillon & Vandenbroucke
(2014), Toth et al. (2015)
2 Recent heeft de EU2020
strategie de huishouddimensie
geïntegreerd in de indicatoren die
uitsluiting op de arbeidsmarkt in
kaart brengen.
3 Zie oa Gregg, Scutella &
Wadsworth (1996, 2008,
2010), Berloffa & Modena
(2011), Brandolini & Viviano
(2013), Ozdemir & Ward (2013),
Gradin et al. (2014), Corluy &
Vandenbroucke (2015a, b).
4 De referentiepersoon van
het huishouden is de oudste
werkende persoon of,
indien geen enkel lid van het
huishouden een job heeft,
de persoon met het hoogste
inkomen. Het gaat hier om een
socio-economische definitie,
die niet noodzakelijk samenvalt
met de administratieve definitie,
die gebruikt wordt door de
gemeenteregisters en het
Rijksregister.
5 We benoemen het aandeel
mensen in een land of
in een regio dat in een
huishouden zonder werk
woont verder ook kortweg
als ‘huishoudwerkloosheid’.
‘Werkloosheid’ staat voor ‘niet
aan het werk zijn’, ongeacht
het administratieve statuut
van de betrokkene. De
‘huishoudwerkloosheid’ in een
land is dus het aandeel van de
bevolking op actieve leeftijd dat
in een huishouden woont waar
niemand van de leden op actieve
leeftijd aan het werk is.
33 LES 2015/149 HUISHOUDENS ZONDER WERK IN BELGIË
huishouden waar niemand werkt. We gebruiken
daarvoor twee gegevensbronnen. Op basis van
de LFS (Labour Force Survey), stellen we vast
dat huishoudwerkloosheid bijzonder stabiel is
gebleven over een lange periode.6 Eenzelfde
analyse met SILC data (Survey on Income and
Living Conditions7), toont een zeer gelijkaardig
beeld, zij het dat dit aandeel iets hoger is.
“België bevindt zich in de top 5
van Europese landen met hoge
huishoudwerkloosheid.”
In figuur 2 vergelijken we de Belgische situatie
met die in andere Europese landen in 2012. In
België ligt de huishoudwerkloosheid relatief hoog.
Ons land bevindt zich in de top 5 van Europese
landen met hoge huishoudwerkloosheid,
samen met Griekenland, Spanje, Ierland en
Denemarken, waar telkens meer dan 13 procent
van de geselecteerde bevolking in een huishouden
zonder werk woont. In Luxemburg
is dat aandeel bijvoorbeeld amper 7 procent.
Deze slechte positie van België in internationaal
perspectief is geen recent fenomeen. In tabel 1
tonen we de positie van België binnen de EU24
na een rangschikking van de landen op basis
van hun huishoudwerkloosheid. We bekijken de
positie van België tussen 2000 en 2012. Tijdens
de hoogconjunctuur (2007/08) had België het
grootste aandeel personen in een huishouden
zonder werk. In de minder goede economische
jaren daarvoor, maar ook daarna, is de relatieve
positie van België een beetje beter (maar wel
steeds binnen de top 10 van slecht scorende
landen). Enerzijds suggereert de relatief
slechte positie van België tijdens de goede
economische jaren dat huishoudwerkloosheid
6 In België is de LFS steekproef
opgestart in 1983. In dit LES
gebruiken we kwartaaldata over
een periode van 30 jaar (1983 –
2012) om werkzaamheid in kaart
te brengen. Voor een Europese
vergelijking gebruiken we de
Europese LFS steekproef data
van 2012.
7 Eurostat startte deze steekproef
pas vanaf 2005, maar ze biedt
wel de mogelijkheid om ook
inkomen in kaart te brengen, wat
niet mogelijk is met LFS.
Figuur 1: Aandeel volwassenen in huishoudwerkloosheid, België, LFS en SILC, 1983-2012
LFS
SILC
1983 1985 1987 1989 1991 1993 1995 1997 1999 2001 2003 2005 2007 2009 2011
LFS
SILC
1983 1985 1987 1989 1991 1993 1995 1997 1999 2001 2003 2005 2007 2009 2011
Figuur 2: Aandeel volwassenen in werkloze huishoudens, EU27, LFS en SILC, 2012
SILC LFS
Noot: Rangschikking van de landen op basis van huishoudwerkloosheid in SILC.
44 LES 2015/149 HUISHOUDENS ZONDER WERK IN BELGIË
in België op een structureel hoog niveau is
en moeilijk daalt, ook over de lange periode.
Anderzijds kunnen we stellen dat de recente
crisis, qua huishoudwerkloosheid, minder hard
heeft toegeslagen in België dan in sommige
andere landen.
Een belangrijk aspect in de vergelijking van
werkzaamheid zowel binnen als tussen landen is
de regionale gradiënt. We weten dat er in België
belangrijke regionale verschillen bestaan in
economische opportuniteiten en uitkomsten op
de arbeidsmarkt, maar spelen deze ook wanneer
we de huishoudwerkloosheid tussen landen
vergelijken? De donkere lijn in figuur 3 toont het
aandeel mensen dat in een huishouden zonder
werk woont in België, het Verenigd Koninkrijk
en Duitsland. De donkere stippen geven het
niveau in huishoudwerkloosheid voor de verschillende
regio’s in die landen. (De verdere
opdeling in verwachte huishoudwerkloosheid
en polarisatie in deze figuur wordt uitgelegd en
gebruikt op pagina 5.) Uit een vergelijking van de
regionale verschillen in huishoudwerkloosheid
binnen deze drie landen blijkt dat de variantie
het grootst is in België (de variantie van de
provinciale cijfers is 25,2 in 2012). De regionale
variantie in huishoudwerkloosheid is veel kleiner
in Duitsland en zeker in het Verenigd Koninkrijk
(respectievelijk 8,2 en 4,1 in 2012). Een vergelijking
tussen Wallonië en Vlaanderen leert ons
dat alle Waalse provincies, met uitzondering
van Luxemburg, met een veel groter aandeel
personen in een huishouden zonder werk
worstelen. In het bijzonder Henegouwen en
Luik worden geconfronteerd met bijzonder
hoge huishoudwerkloosheid. Deze provincies
kennen hoge aandelen langdurige werkloosheid
en intergenerationele armoede. Geen enkele
Britse of Duitse regio heeft zulke hoge huishoudwerkloosheid
onder de actieve bevolking. In
België wordt huishoudwerkloosheid dus sterk
bepaald door woonplaats.
POLARISATIE VAN WERK
De mate van huishoudwerkloosheid in een land
of regio wordt deels bepaald door de individuele
werkzaamheid in dat land of in die regio. Het
is logisch dat huishoudwerkloosheid hoger is in
een regio met hoge (individuele) werkloosheid
dan in een regio met lage werkloosheid,
ceteris paribus. Dus, tenminste een deel van
de hoge huishoudwerkloosheid in Luik is te
wijten aan de hoge individuele werkloosheid in
die regio. Daarnaast wordt de mate van huishoudwerkloosheid
in een land of regio ook mee
bepaald door de gemiddelde omvang van de
huishoudens in dat land of die regio. Voor een
individu daalt het risico om te wonen in een
huishouden waar niemand werkt wanneer de
grootte van zijn of haar huishouden toeneemt.
Mensen die dezelfde individuele kansen hebben
om aan het werk te zijn, lopen een groter risico
om een huishouden zonder werk te vormen
wanneer ze alleen wonen, dan wanneer ze
Figuur 3: Geobserveerd en verwacht aandeel personen in een werkloos huishouden, België,
Duitsland en Verenigd Koninkrijk met regionale opdeling, 2012
North East (England)
Wales
London
Northern Ireland
Scotland
West Midlands (England)
Yorkshire and the Humber
East Midlands (England)
North West (England)
East of England
South East (England)
South West (England)
Berlin
Mecklenburg-Vorpommeren
Sachsen-Anhalt
Hamburg
Brandenbrug
Saarland
Sachsen
Bremen
Nordrhein-Wesalen
Niedersachsen
Thüringen
Schleswig-Holstein
Hessen
Rheinland-Pfalz
Baden-Wuremberg
Bayern
Brussel (hfdstd gewest)
Henegouwen
Luik
Namen
Waals Brabant
Antwerpen
Luxemburg
Vlaams-Brabant
Oost-Vlaanderen
Limburg
West-Vlaanderen
polarisae
verwacht
gemiddeld
geobserveerd
Verenigd
Koninkrijk
Duitsland België
Tabel 1: Relatieve positie van België in EU24, rangschikking op basis van aandeel
volwassenen in een huishouden zonder werk, SILC – LFS, 2000 – 2012
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
LFS 5 3 3 3 3 2 1 1 1 2 4 3 5
SILC 1 1 1 3 2 5 3 3
55 LES 2015/149 HUISHOUDENS ZONDER WERK IN BELGIË
een koppel vormen. Wanneer dus het aandeel
alleenstaanden in een regio of land groter is dan
in een andere regio, dan zal ook het aandeel
personen in een huishouden zonder werk groter
zijn, ceteris paribus.
“Polarisatie is een maat voor
de afwijking tussen het aandeel
personen dat effectief in een
huishouden zonder werk woont
en het aandeel dat we kunnen
verwachten op basis van een
toevallige verdeling van de
individuele werkzaamheid over de
huishoudstructuur in een regio of
land”
Aan de hand van de individuele werkzaamheid
en de huishoudstructuur in een land kunnen
we dus nagaan hoe de huishoudwerkzaamheid
er zou uitzien wanneer al het beschikbare
werk op een toevallige wijze verdeeld
werd over de huishoudens.8 De individuele
werkzaamheid en de huishoudstructuur
in een land of regio laten dus toe om een
‘te verwachten huishoudwerkloosheid’ te
bepalen. Dit verwachte aandeel kunnen we
vervolgens afzetten tegen het geobserveerde
aandeel. Het verschil tussen de geobserveerde
huishoudwerkloosheid en de verwachte huishoudwerkloosheid
noemen we polarisatie
(Gregg & Scutella, 2008; 2010). Polarisatie is dus
een maat voor de afwijking tussen het aandeel
personen dat effectief in een huishouden
zonder werk woont en het aandeel dat we
kunnen verwachten op basis van een toevallige
verdeling van de individuele werkzaamheid over
de huishoudstructuur in een regio of land. Indien
we een ‘toevallige’ verdeling beschouwen als
een maatstaf voor een ‘gelijke verdeling’, dan
houdt polarisatie dus een afwijking in die als
een ongelijkheid kan geïnterpreteerd worden.
Polarisatie kan als een absolute of relatieve
indicator9 worden voorgesteld.
Figuur  4 rangschikt polarisatieniveaus voor
24 Europese landen op basis van LFS. In de
meeste landen is het geobserveerde aandeel
personen dat in een huishouden zonder
werk woont telkens hoger dan het aandeel
dat we zouden verwachten op basis van een
toevallige verdeling van werk over huishoudens.
Dit hoeft echter niet altijd zo te zijn. In een
aantal Zuid-Europese landen leven er minder
personen in huishoudens zonder werk dan je
zou verwachten op basis van een toevallige
verdeling van werk, wat leidt tot negatieve
polarisatie. In die landen hebben personen
in koppels een gemiddeld lagere kans om
aan het werk te zijn dan alleenstaanden. De
negatieve polarisatie is dus sterk verbonden
met de erg lage werkzaamheid van vrouwen in
koppels. In 2012 varieert polarisatie in de EU24
tussen 4 procentpunten (in Ierland) en -0,75
procentpunten (in Italië en Malta). België en het
Verenigd Koninkrijk kennen polarisatieniveaus
van dezelfde grootteorde, respectievelijk 3,5 en
3,3 procentpunt. Beide landen scoren hoog in
een Europese ranking. Duitsland is veeleer een
middenmoter in Europees perspectief, met een
polarisatieniveau van ongeveer 1,6 procentpunt.
In figuur 3 toonden we reeds de geobserveerde
huishoudwerkloosheid voor verschillende regio’s
in België, het Verenigd Koninkrijk en Duitsland.
In dezelfde figuur splitsen we de totale
huishoudwerkloosheid verder op in een verwachte
huishoudwerkloosheid en in polarisatie. We stellen
vast dat polarisatie in elke regio positief is.
8 Wanneer bijvoorbeeld een derde
van de actieve bevolking geen werk
heeft, dan zou bij een toevallige
verdeling van dat werk ook een
derde van alle alleenstaanden geen
werk hebben. Voor koppels zou de
kans dat geen van beide partners
werk heeft dan gelijk zijn aan één op
negen (aangezien elk van de partners
een kans op werkloosheid heeft van
één op drie).
9 Absolute polarisatie is het verschil
tussen het geobserveerde aandeel
personen in een huishouden zonder
werk en het verwachte aandeel
mensen zonder werk. Bij relatieve
polarisatie wordt hetzelfde verschil
getoond als een percentage van
het totale aandeel personen in een
huishouden zonder werk.
Figuur 4: Niveaus van polarisatie van tewerkstelling, EU24, 2012
LES 2015/149 HUISHOUDENS ZONDER WERK IN BELGIË
Elk van de drie landen kent regio’s met hoge
polarisatie (meer dan 4 procentpunten). Alleen
Duitsland kent een aanzienlijk aantal regio’s met
erg lage polarisatie (tussen 0 en 1). In België
blijken ook regio’s met een lage verwachte
huishoudwerkloosheid geconfronteerd te worden
met relatief hoge polarisatie. Dit betekent dat
huishoudwerkloosheid een aandachtspunt moet
zijn voor sociaal beleid in elke regio.
WAAROM BLIJFT HUISHOUDWERKLOOSHEID
ONVERANDERD
OVER DE TIJD IN BELGIË?
Het is opmerkelijk dat over een periode van
30 jaar het aandeel van de actieve bevolking
dat in een huishouden zonder werk woont niet
is gedaald terwijl op individueel niveau steeds
meer mensen aan het werk zijn gegaan. In
figuur 5 tonen we de evoluties in werkloosheid
op individueel niveau en op huishoudniveau voor
België en de drie regio’s. In België daalt de individuele
werkloosheid (met 11,4 procentpunten),
terwijl de huishoudwerkloosheid toeneemt (met
1,5 procentpunten). Er bestaat een aanzienlijke
regionale variatie in werkloosheid tussen de regio’s,
onafhankelijk van het niveau waarop we
meten. In Brussel blijft de individuele werkzaamheidsgraad
relatief constant over de tijd, terwijl
het aandeel personen in een huishouden zonder
werk sterk is toegenomen (met 7,8 procentpunten).
In Vlaanderen halveert nagenoeg het
aantal volwassenen dat niet werkt, maar de
huishoudwerkloosheid blijft bijna onveranderd.
In Wallonië daalt de individuele werkloosheid
(maar minder sterk dan in Vlaanderen) en de
huishoudwerkloosheid neemt toe (met 2,4
procentpunten). Een vergelijking van de evoluties
van beide werkloosheidsindicatoren is
slechts zinvol wanneer we de geobserveerde
veranderingen afzetten tegenover veranderingen
in de ‘verwachte huishoudwerkloosheid’.
De donkere lijn in figuur 5 toont de verwachte
huishoudwerkloosheid op basis van de actuele
huishoudstructuur in de regio’s en een toevallige
verdeling van werk. We stellen vast dat in
elke regio het verwachte aandeel personen in
een huishouden zonder werk daalt (donkere lijn),
terwijl de geobserveerde huishoudwerkloosheid
stabiel blijft of zelfs toeneemt (lichtgroene lijn).
Polarisatie is het verschil tussen de lichtgroene
lijn en de donkere lijn: in het begin van de jaren
‘80 was dit verschil negatief, vanaf 1987 werd
de polarisatie positief; deze positieve polarisatie
nam toe tot in 2002, en stabiliseerde dan.
Uit figuur 5 kan afgeleid worden dat polarisatie
toenam in elke regio. Uit sociaaleconomisch
perspectief opent deze vaststelling twee belangrijke
vragen. Ten eerste, wat was de impact
van de veranderende huishoudstructuren
Figuur 5: Evoluties in individuele werkloosheid en huishoudwerkloosheid, België, naar regio,
1983-2012
individuele
werkloosheid
huishoudwerkloosheid
verwachte
huishoudwerkloosheid
1983
1985
1987
1989
1991
1993
1995
1997
1999
2001
2003
2005
2007
2009
2011
België
individuele
werkloosheid
huishoudwerkloosheid
verwachte
huishoudwerkloosheid
1983
1985
1987
1989
1991
1993
1995
1997
1999
2001
2003
2005
2007
2009
2011
Brussel
individuele
werkloosheid
huishoudwerkloosheid
verwachte
huishoudwerkloosheid
1983
1985
1987
1989
1991
1993
1995
1997
1999
2001
2003
2005
2007
2009
2011
Vlaanderen
individuele
werkloosheid
huishoudwerkloosheid
verwachte
huishoudwerkloosheid
1983
1985
1987
1989
1991
1993
1995
1997
1999
2001
2003
2005
2007
2009
2011
Wallonië
77 LES 2015/149 HUISHOUDENS ZONDER WERK IN BELGIË
(met name een stijging van het aandeel alleenstaanden)
en van de verbeterde individuele
werkzaamheid op de verwachte huishoudwerkloosheid?
En ten tweede, hoe kunnen we
het verschil tussen de verwachte en de geobserveerde
huishoudwerkloosheid verklaren?
Om dus te begrijpen hoe huishoudwerkloosheid
(niet) verandert over de tijd, moeten we
veranderingen in beide termen in kaart brengen.
Figuur 6 ontleedt de veranderingen in de
verschillende componenten van huishoudwerkloosheid
over de periode 1983 tot 2012.
We weten uit figuur  5 dat de individuele
werkloosheid in België met 11,4 procentpunten
is gedaald. De donkergroene balk in figuur 6
toont dat, indien de huishoudstructuur
vandaag dezelfde zou zijn als 30 jaar geleden
en er geen polarisatie zou optreden, ook
het aandeel mensen in een huishouden
zonder werk met 6,4 procentpunten zou
gedaald zijn. Maar de beweging naar meer
alleenstaanden in onze samenleving heeft
een temperend effect op deze verandering,
en daarom is de daling in de verwachte
huishoudwerkloosheid beperkt van 6,4 tot
slechts 3,7 procentpunten. Bovendien nam
ook polarisatie toe over de tijd. De combinatie
van veranderingen in individuele werkzaamheid,
de evolutie naar meer alleenstaanden en de
stijging in polarisatie maken dat het aandeel
personen dat in een huishouden woont
zonder werk lichtjes is gestegen in België.
Figuur  6 toont dat zowel in Vlaanderen als
België Brussel Vlaanderen Wallonië
bijdrage van verandering in
polarisae
bijdrage van verandering in
huishoudstructuur
bijdrage van verandering in
individuele werkloosheid
bijdrage in verandering in
verwachte
huishoudwerkloosheid
verandering in
huishoudwerkloosheid
Figuur 6: Decompositie van de verandering in het aandeel personen dat in een huishouden
woont zonder werk, België en opsplitsing naar regio’s, 1983 – 2012
1983 1987 1991 1995 1999 2003 2007 2011
tenminste 3 volwassenen koppel alleenstaande totaal
Brussel
1983 1987 1991 1995 1999 2003 2007 2011
tenminste 3 volwassenen koppel alleenstaande totaal
Vlaanderen
1983 1987 1991 1995 1999 2003 2007 2011
tenminste 3 volwassenen koppel alleenstaande totaal
Wallonië
Figuur 7: Polarisatie en de gewogen bijdrage van polarisatie binnen huishoudtypes (naar
grootte), 1983 – 2012, regionale analyse
88 LES 2015/149 HUISHOUDENS ZONDER WERK IN BELGIË
in Wallonië de huishoudwerkloosheid had
kunnen dalen, gegeven de stijging in individuele
werkzaamheid in beide regio’s. Omdat in
Vlaanderen de individuele werkloosheid sneller
daalde en de demografische transitie naar
meer alleenstaanden trager plaatsvond dan
in Wallonië, is de daling in de verwachte
huishoudwerkloosheid sterker in Vlaanderen. In
Brussel verandert de individuele werkloosheid
nagenoeg niet over de tijd, maar de gemiddelde
huishoudgrootte daalt erg snel. Daarom kent
Brussel een stijging in de verwachte huishoudwerkloosheid
met 3,5 procentpunten. We zien
dus dat er reeds in de verwachte huishoudwerkloosheid
belangrijke regionale verschillen
optreden. Maar zowel in Vlaanderen als in
Wallonië heeft de verandering in polarisatie
een veel sterker effect op veranderingen in
huishoudwerkloosheid dan veranderingen in
huishoudstructuren.
“In de jaren ’80 zorgde het
mannelijke kostwinnersmodel per
definitie voor negatieve polarisatie.
Brugpensionering van mannen en
de snelle toetreding van vrouwen
op de arbeidsmarkt leidde ertoe
dat polarisatie snel positief werd
en bleef stijgen vanaf het midden
van de jaren ’90.”
Veranderingen in polarisatie zijn dus een
belangrijke verklaring voor veranderingen
in huishoudwerkloosheid. Om te begrijpen
waarom polarisatie in een land of regio
toeneemt kunnen we het concept ontleden
voor verschillende huishoudtypes (gedefinieerd
op basis van de grootte van het huishouden).
Binnen elk huishoudtype afzonderlijk kunnen we
dan nagaan in welke mate de geobserveerde
huishoudwerkloosheid verschilt van de
verwachte huishoudwerkloosheid. Polarisatie
in een land of in een regio is immers het
gewogen gemiddelde van de polarisatie
binnen elk huishoudtype op basis van de
huishoudstructuur in dat land. Figuur 7 toont
dat voornamelijk in Wallonië polarisatie sterk
bepaald wordt door alleenstaanden. Personen
die als alleenstaande wonen zijn veel vaker
werkloos dan de gemiddelde inwoner van
die regio. Bovendien wonen in Wallonië ook
veel meer alleenstaanden wat het belang van
polarisatie in deze groep ten opzichte van
de totale polarisatie nog versterkt. In 2012 is
ongeveer 80 procent van de totale polarisatie in
Wallonië terug te vinden in deze huishoudgroep.
In Vlaanderen is ongeveer de helft van totale
polarisatie te wijten aan polarisatie binnen de
groep van alleenstaanden. Zowel in Vlaanderen
als in Wallonië is polarisatie binnen het segment
van alleenstaanden toegenomen. Omdat ook
het aandeel alleenstaanden is gegroeid heeft
de groeiende polarisatie bij alleenstaanden
een niet te verwaarlozen effect op de totale
groei in polarisatie over de tijd. Toch duwt
voornamelijk een stijgende polarisatie bij
koppels de polarisatie in België omhoog. Zoals
we weten uit figuur 5 lag tijdens de jaren ’80
de verwachte huishoudwerkloosheid nog onder
de geobserveerde huishoudwerkloosheid.
Het mannelijke kostwinnersmodel zorgde per
definitie voor negatieve polarisatie. De massale
brugpensionering van mannen en de snelle
toetreding van vrouwen op de arbeidsmarkt, en
in het bijzonder van vrouwen die in een koppel
wonen, leidde ertoe dat polarisatie snel positief
werd en continu bleef stijgen vanaf midden de
jaren ’90, in het bijzonder in Vlaanderen.
HOE KUNNEN WE HET HOGE
POLARISATIENIVEAU IN BELGIË
BEGRIJPEN?
Huishoudwerkloosheid in België is
aanzienlijk hoger in vergelijking met andere
Europese landen. Om de hoge niveaus in
huishoudwerkloosheid en polarisatie in België
te begrijpen, vergelijken we België met een
aantal landen met min of meer dezelfde
huishoudstructuur, maar met verschillende
niveaus in polarisatie. We vergelijken met
Duitsland, Frankrijk en Nederland, buurlanden
met relatief lage polarisatieniveaus, en met
Ierland en het Verenigd Koninkrijk die hoge
polarisatie kennen. Naast het algemene beeld
voor België, bekijken we ook hier de regionale
verschillen. Met behulp van logistische regressie
onderzoeken we de onderliggende factoren
voor de relatief slechte positie van België.
Met de logistische regressie trachten we
de factoren te identificeren die verschillen
in huishoudwerkloosheid verklaren; daarbij
onderscheiden we alleenstaanden en koppels.
Met betrekking tot alleenstaanden zijn er
mogelijks drie factoren aan het werk. Ten eerste
is het mogelijk dat alleenstaanden, onafhankelijk
van hun geslacht, leeftijd, opleidingsniveau,
afkomst of woonplaats in een specifiek land
een groter risico hebben op werkloosheid
dan personen die niet alleen wonen. Ten
tweede zou het kunnen dat de kenmerken
van alleenstaanden in termen van geslacht,
opleiding, leeftijd, herkomst of woonplaats
hen in sommige landen meer kwetsbaar
maken voor werkloosheid, los van het feit dat
ze alleenstaand zijn. Ten derde is het mogelijk
dat de kloof in individuele werkloosheidsrisico’s
tussen mensen met relatief sterke profielen
en zwakke profielen (in termen van geslacht,
leeftijd, opleiding, herkomst en regio) in het ene
99 LES 2015/149 HUISHOUDENS ZONDER WERK IN BELGIË
land groter is dan in het andere land. Deze kloof
kunnen we in kaart brengen aan de hand van
de variantie in individuele werkloosheidsrisico’s
voor specifieke groepen afgebakend op
basis van geslacht, leeftijd, opleiding, herkomst
of woonplaats. Deze derde factor kan ook
landenverschillen in huishoudwerkloosheid
binnen koppels verklaren, tezamen met de
mate van homogamie binnen die koppels.
Wanneer volwassenen met dezelfde kenmerken
samenleven dan ontstaat er een concentratie
van ‘goede’ en ‘slechte’ risico’s binnen huishoudens
wat, ceteris paribus, leidt tot een
hogere huishoudwerkloosheid. Wanneer de
variantie in individuele werkloosheidsrisico’s
dezelfde is, maar in bepaalde landen homogamie
binnen koppels sterker is, dan zal
polarisatie opnieuw groter zijn in die laatste
landen. De mate van homogamie is dus een
vierde factor die verschillen in polarisatieniveaus
kan verklaren.
We bekijken nu elk van deze vier factoren
afzonderlijk, en vergelijken de Belgische situatie
met enkele andere landen. We starten de
internationale vergelijking met een logistische
regressie om de kans te bepalen op individuele
werkloosheid in de verschillende landen, na
controle voor geslacht, leeftijd, opleiding, herkomst
en gezinsgrootte. In tabel 2 tonen we
de marginale effecten voor de verklarende
variabelen. De tabel toont het effect van de
verklarende variabelen (in de rijen van de tabel)
op de kans op individuele werkloosheid. Zo
zien we bijvoorbeeld dat in Brussel de kans op
werkloosheid voor een man, ceteris paribus
(dat wil zeggen gecontroleerd voor alle andere
factoren die opgelijst zijn), 13 procentpunten
lager is dan voor een vrouw (de vrouw is in dit
geval de referentiecategorie; in de tabel staat
de referentiecategorie telkens tussen haakjes).
Allereerst toont tabel 2 dat wanneer we
controleren voor geslacht, leeftijd, opleiding
en herkomst het werkloosheidsrisico van
alleenstaanden groter is dan van nietalleenstaanden.
Dat is zo in alle landen, maar
de zuivere bijdrage van ‘alleenstaand zijn’
op het werkloosheidsrisico is het laagst in
Duitsland en Frankrijk. In België verhoogt de
kans op werkloosheid met 9 procentpunt voor
alleenstaanden (na controle voor individuele
kenmerken), maar dit effect verschilt sterk tussen
de regio’s. In Nederland is het marginale effect
van alleenstaand zijn op het werkloosheidsrisico
het grootst, met 10 procentpunt.
“Meer dan in andere landen
hebben alleenstaanden in
België vaak een ‘zwak profiel’,
waardoor hun individuele risico
op werkloosheid groter is dan het
gemiddelde”
Hoewel het risico op werkloosheid voor
alleenstaanden verschilt tussen landen is dit niet
de drijvende kracht achter de hoge polarisatie in
België. Wat veel sterker speelt, is het afwijkende
socio-demografische profiel van alleenstaanden
in vergelijking met andere landen. Tabel 3 toont
de impact van de tweede factor, met name
dat België, meer dan andere landen, veel
alleenstaanden heeft met een ‘zwak profiel’.
Alleenstaanden hebben in vergelijking met
de gemiddelde bevolking veel vaker ‘zwakke’
kenmerken die hun risico op werkloosheid
vergroten. Zo zijn alleenstaanden in België
20 procentpunt vaker laaggeschoold en 25
procentpunt vaker van niet-Europese origine
in vergelijking met de gemiddelde bevolking.
Ook in Ierland en het Verenigd Koninkrijk vinden
we een gelijkaardige oververtegenwoordiging
Tabel 2: Marginale effecten voor de kans op individuele werkloosheid (na probit schatting),
België (met regio’s) en buurlanden, 2012
Verklarende variabele
(refentiegroep) BRUS VLA WAL BE DE FR NL IE VK
man (vrouw) -12,6 -9,9 -12,7 -11,1 -7,3 -10,3 -8,9 -10,7 -9,4
leeftijd 20-29 (leeftijd 30-49) 0,8 2,0 3,7 2,8 -0,3 5,8 -1,8 4,0 4,0
leeftijd 50-59 (leeftijd 30-49) -1,5 11,6 10,5 9,8 5,8 5,0 4,7 3,4 3,1
laag geschoold (midden
geschoold) 10,8 11,5 15,7 13,7 11,8 10,2 10,4 16,6 15,4
hoog geschoold (midden
geschoold) -15,4 -7,3 -16,8 -10,8 -9,7 -9,2 -5,6 -17,3 -7,6
herkomst EU25 (geboren
in BE) 2,0 6,5 1,0 5,8 0,0 3,0 5,6 3,2 3,1
herkomst niet-EU25 (geboren
in BE) 18,1 19,9 15,8 19,3 0,0 13,7 12,9 13,1 11,9
alleenstaande (hh ≥3
volwassenen) 4,7 5,3 13,1 9,2 6,4 4,1 10,3 9,1 8,5
koppel (hh ≥3 volwassenen) -1,1 0,4 -0,1 0,2 1,4 -0,6 1,5 1,1 0,0
1010 LES 2015/149 HUISHOUDENS ZONDER WERK IN BELGIË
van ‘zwakke profielen’ binnen het segment
van alleenstaanden. In tegenstelling tot België,
waar voornamelijk laaggeschoolden oververtegenwoordigd
zijn in het segment van
alleenstaanden, gaat het in die landen veel
vaker om vrouwen en oudere volwassenen. In
Duitsland, Frankrijk en Nederland verschilt het
profiel van alleenstaanden bijna niet met de
totale bevolking.
Ten derde tonen de uitkomsten van de
logistische regressie in tabel  2 dat de netto
impact van geslacht, leeftijd, opleiding en
herkomst, na controle voor het feit of iemand
alleen woont of niet, veel groter is in België in
vergelijking met de landen met lage polarisatie
(Duitsland, Frankrijk en Nederland). Deze verschillen
in het netto-effect van individuele
risicofactoren op werkloosheid kunnen we ook
in kaart brengen aan de hand van algemene
verschillen in de werkloosheidsrisico’s tussen
mensen met een ‘sterk’ en ‘zwak’ profiel.
Tabel  4 toont dat de standaardafwijking in
individuele werkloosheidsrisico’s tussen jonge
en oudere volwassenen nergens zo groot is
als in België (maar de spreiding is identiek in
Vlaanderen en Wallonië). België is ook absolute
koploper in de spreiding van individuele
werkloosheidsrisico’s naar geboorteland, en
deze kloof is het meest prominent in Vlaanderen.
Tabel 3: Afwijkend socio-demografisch profiel van alleenstaanden: ratio van individuele
kenmerken alleenstaanden ten opzichte van bevolking op actieve leeftijd, Belgische
regio’s en buurlanden, 2012
man
vrouw
laag geschoold
midden geschoold
hoog geschoold
native
EU25
niet-EU25
Tabel 4: Individuele werkloosheidsrisico’s, België (met regio’s) en buurlanden, 2012
BRUS VLA WAL BE DE FR NL IE VK
man
vrouw
standaardafwijking
standaardafwijking
laag geschoold
midden geschoold
hoog geschoold
standaardafwijking
native
EU25
niet-EU25
standaardafwijking LES 2015/149 HUISHOUDENS ZONDER WERK IN BELGIË
Met uitzondering van Ierland blijkt ook het
verschil in werkloosheidsrisico’s tussen laagen
hoogopgeleiden in geen enkel ander land zo
groot als in België. Zelfs wanneer in België en
de andere landen het profiel van alleenstaanden
op een vergelijkbare wijze zwak zou zijn en
wanneer de mate van homogamie in koppels
identiek zou zijn, dan creëert de veel sterkere
variantie in individuele werkloosheidsrisico’s in
België, in vergelijking met die andere landen,
een opwaartse druk op polarisatie.
“De impact van geslacht, leeftijd,
opleiding en herkomst, na controle
van het feit of iemand alleen woont
of niet, is veel groter in België dan
in landen met een lage polarisatie
(Duitsland, Frankrijk, Nederland)”
Tenslotte kijken we in tabel 5 naar de mate van
homogamie10 op basis van opleidingsniveau
binnen koppels. In geen enkel ander land
clusteren laaggeschoolden zo sterk binnen
koppels als in België. Wanneer we de mate van
homogamie van hooggeschoolden bekijken,
dan scoort België in dezelfde grootteorde als
Ierland en het Verenigd Koninkrijk, en iets hoger
dan Frankrijk, Nederland en Duitsland.
De voorgaande analyse identificeert verschillende
factoren die bijdragen tot een hoog
niveau van polarisatie in België. Het concept van
polarisatie laat toe om de impact van sommige
van deze factoren op het niveau van polarisatie
te kwantificeren; we doen dat aan de hand van
een zogenaamde ‘conditionele polarisatie’. We
definieerden polarisatie als het verschil tussen
de geobserveerde huishoudwerkloosheid
en de verwachte huishoudwerkloosheid.
De verwachte huishoudwerkloosheid is het
resultaat van een toevallige verdeling van de
(gemiddelde) individuele werkloosheid over
huishoudens. Deze verwachte huishoudwerkloosheid
kan echter verder verfijnd
worden. In plaats van een toevallige verdeling
te gebruiken van de gemiddelde individuele
werkloosheid in een land of een regio, kunnen we
rekening houden met kenmerken van personen.
Zoals aangetoond, beïnvloeden bepaalde
individuele kenmerken zowel huishoudvorming
als arbeidsmarktparticipatie. Wanneer we de
verwachte huishoudwerkloosheid berekenen
op basis van de specifieke individuele werkloosheidsrisico’s
die samenhangen met individuele
kenmerken, dan kunnen we nagaan hoe die
individuele kenmerken een effect hebben op
polarisatie. Polarisatie die het verschil toont
tussen geobserveerde huishoudwerkloosheid
en verwachte huishoudwerkloosheid na controle
voor individuele kenmerken, noemen
we conditionele polarisatie. Hoe dichter
de verwachte huishoudwerkloosheid na
controle voor individuele kenmerken bij de
geobserveerde huishoudwerkloosheid ligt,
hoe lager de conditionele polarisatie. Om dus
de bijdrage van een bepaald kenmerk aan het
niveau van polarisatie te begrijpen, moeten we
conditionele polarisatie vergelijken met totale
polarisatie. Zo kunnen we de verklarende kracht
van individuele kenmerken op polarisatie testen.
In België is de impact van afzonderlijke,
individuele kenmerken op polarisatie veeleer
beperkt. Verschillen in individuele risico’s en
huishoudprofielen na controle voor opleiding en
regio verklaren respectievelijk 15 en 13 procent
van polarisatie in 2012. Een combinatie van
deze individuele kenmerken (geslacht, leeftijd,
opleiding en regio) biedt daarentegen een relatief
grote verklaringskracht voor polarisatie in België
(33 procent in 2012). Bijna 40 procent van
polarisatie binnen alleenstaanden kan verklaard
worden door de combinatie van geslacht,
leeftijd, opleiding en regio. Binnen koppels is
de verklarende kracht van deze combinatie
ongeveer 25 procent. Wanneer we daarenboven
herkomst toevoegen in het verklaringsmodel,
dan stijgt ook de verklaringskracht binnen
koppels tot 35 procent.
Zoals we weten kampt België met een hoog
polarisatieniveau in internationaal perspectief.
In figuur  8 vergelijken we polarisatieniveaus
tussen België (en de afzonderlijke regio’s) met
dezelfde landen waarvoor we de spreiding van
afzonderlijke werkloosheidsrisico’s en afwijkende
huishoudprofielen hebben geschetst. In dezelfde
figuur tonen we voor alle landen de polarisatie
op basis van een toevallige verdeling van
individuele werkloosheid (meest linkse balkje)
en de conditionele polarisatie na correctie voor
geslacht, leeftijd en opleiding (tweede balkje).
10 We verhouden de geobserveerde
verdeling van opleidingsniveaus
van individuen in koppels met
de verwachte verdeling van
opleidingsniveaus binnen koppels,
op basis van een toevallige
verdeling van opleidingsniveaus van
mannen en vrouwen. Het kardinale
verschil tussen geobserveerde en
verwachte verdeling noemen we hier
homogamie.
Tabel 5: Mate van homogamie van partners met eenzelfde scholingsniveau, Belgische regio’s
en buurlanden, 2012
BRUS VLA WAL BE DE FR NL IE VK
laag geschoold 6,6 4,7 6,5 5,4 4,0 4,4 3,1 4,8 2,3
midden geschoold 2,1 4,7 4,7 4,8 6,1 5,1 2,9 4,6 3,9
hoog geschoold 17,3 13,5 13,8 13,9 10,1 11,7 11,2 14,8 14,6
1212 LES 2015/149 HUISHOUDENS ZONDER WERK IN BELGIË
Voor alle landen, behalve Duitsland11,
berekenen we een conditionele polarisatie na
controle voor geslacht, leeftijd, opleiding en
herkomst (derde balkje). Voor België, Ierland
en het Verenigd Koninkrijk bekijken we ook
conditionele polarisatie na correctie voor
geslacht, leeftijd, opleiding en regio (vierde
balkje). In het meest rechtse balkje tonen we het
conditionele polarisatieniveau na controle voor
alle opgesomde individuele kenmerken, maar
deze oefening is enkel mogelijk voor België en
het Verenigd Koninkrijk.
“Een analyse met het concept
‘conditionele polarisatie’ toont
dat geslacht, leeftijd, opleiding,
herkomst en regio 36 procent
van de totale polarisatie in België
verklaren”
We stellen vast dat in al deze landen
polarisatie erg hoog is in het segment van de
alleenstaanden. In het bijzonder in Nederland
ligt meer dan 90 procent van polarisatie in
dit huishoudsegment. Het feit dat iemand
alleenstaande is, gecontroleerd voor geslacht,
leeftijd, opleiding, regio en herkomst, leidt tot een
hoger risico op werkloosheid. Maar in landen met
relatief lage polarisatie, blijkt een conditionele
polarisatie op basis van een combinatie van
individuele kenmerken weinig verklaringskracht
te realiseren. In deze landen zijn de verschillen
in individuele werkloosheidsrisico’s tussen
mensen met zwakke en sterke profielen eerder
beperkt en bovendien blijken alleenstaanden
geen afwijkend zwak profiel te hebben in
vergelijking met de rest van de bevolking. De
(constante) hoogte van polarisatie in Duitsland,
Frankrijk en Nederland is dus uitsluitend te
verklaren door sociologische verschillen in
arbeidsmarktdeelname tussen alleenstaanden
en personen in koppels, los van de kenmerken
van die personen of hun huishouden. Anderzijds,
in landen met hoge polarisatie (BE, UK en
IE) daalt polarisatie aanzienlijk wanneer we
controleren voor geslacht, leeftijd en opleiding.
In deze landen verschillen werkloosheidsrisico’s
relatief sterk over de individuele kenmerken
waarvoor we kunnen controleren, en die
verschillen blijken voor geslacht en leeftijd
het sterkst in België. In België kunnen we op
basis van deze drie kenmerken 19 procent van
polarisatie in het segment van de alleenstaanden
verklaren. Deze verklaringskracht is ook verbonden
met het relatief grotere aandeel van
laaggeschoolden (en ouderen) in het segment
van alleenstaanden. In Ierland en Verenigd
Koninkrijk kunnen we respectievelijk 36 en
22 procent van polarisatie verklaren in het
segment van alleenstaanden. Het is opvallend
dat de toevoeging van herkomst of regio aan de
conditionele polarisatie de verklaringskracht niet
versterkt in Ierland en het Verenigd Koninkrijk.
Spreiding in individuele werkloosheidsrisco’s
en zwakke profielen zijn voornamelijk terug te
brengen tot verschillen over opleidingsniveaus.
In België worden die verschillen wel versterkt
wanneer we regio en/of herkomst toevoegen
aan de conditionele polarisatie. In België
verschillen de werkloosheidsrisico’s over
individuele kenmerken veel sterker tussen
de regio’s en naar herkomst. De conditionele
polarisatie over geslacht, leeftijd, opleiding,
herkomst en regio verklaart 36 procent van de
totale polarisatie.
11 In de Duitse LFS is de variabele
‘geboorteland’ niet beschikbaar.
alleenstaande koppel 3 of meer volwassenen totaal
Figuur 8: Polarisatie, toevallige verdeling en conditioneel op individuele kenmerken, 2012
Opmerking: conditionele polarisatie op basis van geslacht, leeftijd en opleiding (GLO) voor alle landen en regio’s / conditionele
polarisatie op basis van geslacht, leeftijd, opleiding en regio (GLOR) voor BE, UK en IE / conditionele polarisatie op basis van
geslacht, opleiding, leeftijd en herkomst (GLOH) voor alle landen en regio’s, behalve voor Duitsland.
1313 LES 2015/149 HUISHOUDENS ZONDER WERK IN BELGIË
RELATIE TUSSEN
HUISHOUDWERKLOOSHEID EN
ARMOEDE
Achter het beeld van algemene stabiliteit
van huishoudwerkloosheid verschuilen
tegengestelde evoluties, bijvoorbeeld binnen
verschillende leeftijdsgroepen. Figuur 9 toont
het risico op huishoudwerkloosheid binnen drie
leeftijdsgroepen voor België en de regio’s. Sinds
1987 is het risico op huishoudwerkloosheid sterk
gedaald voor 50-plussers, in alle regio’s. Maar
in de leeftijdscategorieën jonger dan 50 jaar is
dit risico helemaal niet gedaald, en in Brussel en
Wallonië zelfs toegenomen. De vaststelling dat
het risico op huishoudwerkloosheid toeneemt in
de jongere leeftijdsgroepen biedt een verklaring
voor de slechte Belgische positie inzake
kinderarmoede.12 De aanwezigheid van werk
als bron van inkomen in de gezinnen met jonge
kinderen is niet verbeterd.
Hoewel armoede en uitkeringsafhankelijkheid
niet per definitie volgen uit (huishoud)
werkloosheid, blijkt armoede wel sterk aanwezig
onder werkloze huishoudens. Ongeveer 50
procent van alle personen in een huishouden
zonder werk is arm.13 Ongeveer 65 procent
van alle personen in een huishouden zonder
werk waar ook kinderen aanwezig zijn is arm.
Vandaag groeit bijna één op zeven kinderen
op in een huishouden waar niemand werkt.
Armoederisico’s blijken hoger in koppels met
kinderen dan voor alleenstaande ouders. Meer
dan de helft (55 procent) van de arme bevolking
woont in een huishouden zonder werk.
Wanneer het aankomt op kinderarmoede, dan
worstelt België met een dubbel nadeel. Ten
eerste, wonen relatief veel kinderen in een
huishouden zonder werk. Net zoals in Spanje
en het Verenigd Koninkrijk groeit één op zeven
kinderen op in een huishouden zonder werk.
Maar, ten tweede, is in België het armoederisico
van deze kinderen in huishoudens zonder werk
relatief hoog. In de periode 2005 – 201114 is het
armoederisico voor kinderen die in een huishouden
wonen nergens in de EU15 zo hoog
als in België. Kinderarmoede in België neemt
toe, terwijl armoede onder de oudere bevolking
afneemt (sinds 2006). De stijging in
kinderarmoede is het sterkst in Wallonië, en
deze stijging is significant, zowel bij het gebruik
van een Belgische als regionale armoedelijn. De
stijging van kinderarmoede in Wallonië is sterk
verbonden met een stijging in het armoederisico
van de kinderen die wonen in een huishouden
zonder werk. In Vlaanderen is de stijging in het
armoederisico onder kinderen voornamelijk gerelateerd
aan een verandering in het aandeel
kinderen dat in een huishouden zonder werk
woont.
12 Deze sectie is gebaseerd op
Vandenbroucke en Vinck (2013).
13 Zij wonen in een huishouden met
een equivalent beschikbaar inkomen
dat lager is dan 60 procent van het
mediane equivalent beschikbaar
inkomen in België.
14 In 2012 daalt het armoederisico
voor kinderen in een huishouden
zonder werk sterk, waardoor België
plotsklaps in de middenmoot van de
EU15 terecht komt.
Vlaanderen
Wallonië
Figuur 9: Evolutie in het risico op huishoudwerkloosheid, België, naar leeftijd en regio, 1983– 2012
1414 LES 2015/149 HUISHOUDENS ZONDER WERK IN BELGIË
Ook migratie speelt een belangrijke rol in de
ontwikkeling van kinderarmoede. EU-SILC
toont dat het armoederisico hoger is voor
kinderen die in een huishouden wonen zonder
ouders die in België geboren zijn, en veel hoger
in huishoudens waar alle ouders geboren
zijn buiten de EU2515. Huishoudwerkloosheid
speelt hierbij een belangrijke rol. België kent
een aanzienlijk grote groep kinderen die in een
huishouden wonen zonder werk en waarbij
tenminste één ouder niet in België is geboren.
Maar huishoudwerkloosheid verklaart niet alles,
zelfs integendeel. Armoede onder kinderen
in huishoudens zonder werk ligt inderdaad
meestal hoger in niet-Europese huishoudens
in vergelijking met huishoudens waarvan alle
ouders in het desbetreffende land geboren zijn.
In Zuid-Europese welvaartsstaten is er echter
geen verschil en in liberale welvaartsstaten
(Ierland en Verenigd Koninkrijk) is het verschil erg
beperkt. Voornamelijk in Denemarken, België
en Finland ligt het armoederisico voor kinderen
in niet-Europese huishoudens zonder werk
minstens de helft zo hoog als bij autochtone
huishoudens. Maar de etnische kloof in
armoederisico’s is veel groter voor kinderen in
een huishouden met werk. Bovendien is deze
armoede kloof nergens zo groot als in België.
Dus, zelfs wanneer immigranten werken, dan
blijkt dit werk niet dezelfde bescherming te
bieden tegen armoede zoals dat het geval is bij
niet-immigranten.
CONCLUSIE
Indicatoren die werkloosheid meten op
niveau van het individu en op het niveau van
het huishouden tonen tegenstrijdige signalen
over de werking van de arbeidsmarkt in
België. Hoewel de individuele werkloosheid
sterk afnam sinds midden jaren ’80 is de
huishoudwerkloosheid de hele tijd stabiel
gebleven. In Europees perspectief kampt België
met een groot aandeel personen die in een
huishouden zonder werk wonen.
Begin jaren ’80 was de Belgische
arbeidsmarkt gekenmerkt door een mannelijk
kostwinnersmodel. Bijna 60 procent van de
actieve bevolking leefde in een koppel waar de
man aan het werk was en de vrouw niet. Deze
verdeling van werk leidde tot een ‘negatieve
polarisatie’, d.w.z. de jobs waren meer gespreid
over gezinnen dan je zou verwachten op basis
van een toevallig verdeling. Maar tegelijkertijd
betekende dat ook dat wanneer de man als
enige inkomstwinner zijn werk verloor de
huishoudwerkloosheid snel steeg. Tijdens de
periode van industriële herstructureringen begin
jaren ’80 stijgt de huishoudwerkloosheid sneller
dan de individuele werkloosheid, in het bijzonder
in de oudere leeftijdscategorie. Vanaf midden
jaren ’80 is de werkzaamheid van vrouwen
sterk gestegen, in het bijzonder van vrouwen
die in koppels wonen. Over diezelfde periode
is de werkzaamheid van mannen relatief stabiel
gebleven. De convergentie van individuele
werkloosheidsrisico’s van mannen en vrouwen
resulteerde in een snelle stijging van polarisatie.
De stijging in polarisatie vond voornamelijk plaats
binnen koppels. Maar tegelijkertijd groeide ook het
aandeel alleenstaanden. En alleenstaanden zijn
vaker werkloos dan mensen die een huishouden
delen met anderen, ongeacht hun sociaal
economische kenmerken. Tenslotte stellen we
vast dat het risico op huishoudwerkloosheid
alleen gedaald is in het segment van de
50-plussers, aangezien in dit leeftijdsinterval ook
de sterkste daling in individuele werkloosheid
plaatsvond. De aanwezigheid van werk als
bron van inkomen in de gezinnen met jonge
kinderen is niet verbeterd en al helemaal niet in
Wallonië en Brussel. Dit biedt een belangrijke
verklaring voor de slechte Belgische positie
inzake kinderarmoede.
Vandaag groeit bijna één op zeven
kinderen op in een huishouden
waar niemand werkt.
In België wonen veel mensen in een huishouden
waar niemand aan het werk is; in 2012 gaat
het over 12% van de actieve bevolking.
Wanneer we niveaus in huishoudwerkloosheid
vergelijken met andere landen met een soortgelijke
huishoudstructuur (zoals Duitsland,
Frankrijk, Nederland, Ierland en het Verenigd
Koninkrijk), dan kunnen we diverse redenen
aanduiden voor de slechte Belgische positie
qua huishoudwerkloosheid. Allereerst heeft
België in vergelijking met deze landen een
relatief lage individuele werkzaamheid. We
kunnen dus verwachten dat België ook een
relatief hoge huishoudwerkloosheid heeft,
zelfs bij een ‘toevallige’ verdeling van de
beschikbare jobs over huishoudens. Maar
de verdeling van jobs over huishoudens is
helemaal geen ‘toevallige’ verdeling. Zo blijkt
dat alleenstaanden in alle landen waar we mee
vergelijken vaker werkloos zijn dan mensen
die een huishouden delen met anderen.
Huishoudwerkloosheid is sterk geconcentreerd
in de groep van de alleenstaanden. De concentratie
van huishoudwerkloosheid in het
segment van alleenstaanden wordt in België
echter nog versterkt door twee factoren. Ten
eerste zijn alleenstaanden in België, meer dan
in andere landen, mensen met een ‘zwak’
sociaaleconomisch profiel. In vergelijking met
de totale bevolking zijn alleenstaanden in België
vaker laaggeschoold, ouder en meer buiten
Europa geboren. En ten tweede is het algemene
verschil in werkloosheidsrisico’s tussen mensen
met ‘sterke profielen’ en ‘zwakke profielen’
in België veel groter dan in andere landen,
15 EU25 omvat alle EU27 landen
zonder Bulgarije en Roemenië.
1515 LES 2015/149 HUISHOUDENS ZONDER WERK IN BELGIË
of het nu gaat om alleenstaanden of niet. In
geen enkel ander land is het verschil in het
werkloosheidsrisico tussen een jonge en
oudere volwassene of tussen een persoon in
het gastland geboren en een niet-Europese
immigrant zo groot als in België. De hoge
huishoudwerkloosheid in België is dus, meer
dan in andere landen verbonden met de relatief
slechte positie van de alleenstaanden. En
bovendien blijken in België nog grote regionale
verschillen op te treden. In 2012 is ongeveer
80 procent van totale polarisatie in Wallonië
terug te vinden in dit huishoudsegment,
terwijl dit in Vlaanderen om ongeveer de helft
van totale polarisatie gaat. Maar daarnaast
worden de grote verschillen in individuele
werkloosheidsrisico’s in België ook versterkt
omdat de kenmerken van de koppels in België
relatief homogeen verdeeld zijn. In geen enkel
ander land wonen er zoveel laaggeschoolden
samen in een koppel in vergelijking met wat we
zouden verwachten op basis van een toevallige
verdeling van opleidingsniveaus van mannen en
vrouwen.
Wat kunnen we uit deze analyse
concluderen voor het te voeren beleid?
Een hoog niveau van huishoudwerkloosheid
is, méér nog dan een hoog niveau van
individuele werkloosheid, een hypotheek
op de welvaartsstaat, omdat de betrokken
gezinnen volledig afhankelijk zijn van
overheidsuitkeringen om aan armoede
te ontsnappen. Sommige factoren die
huishoudwerkloosheid beïnvloeden, zijn niet
vatbaar voor wijziging door overheidsbeleid:
het opleidingsprofiel van alleenstaanden, de
wijze waarop mensen koppels vormen en de
mate waarin daarbij homogamie ontstaat… zijn
belangrijke factoren, maar het is niet duidelijk
hoe de overheid deze kan beïnvloeden. De
hoge huishoudwerkloosheid hangt in België
echter ook samen met het grote verschil, qua
individuele werkzaamheid, tussen individuen
met een sterk en een zwak individueel profiel.
Nog anders gezegd, de kloof tussen ‘insiders’
en ‘outsiders’ is relatief gesproken zeer groot
op de Belgische arbeidsmarkt; de regionale
verschillen versterken deze kloof nog. Omdat
vele alleenstaanden een arbeidsmarktprofiel
hebben van ‘outsider’ en omdat insiders
resp. outsiders elkaar ook vinden bij de
vorming van koppels, weegt de kloof tussen
‘insiders’ en ‘outsiders’ zwaar op de Belgische
huishoudwerkloosheid. De fundamentele
uitdaging, als we de huishoudwerkloosheid
willen verminderen, is dus dat de kloof tussen
individuele ‘insiders’ en ‘outsiders’ kleiner moet
worden op de Belgische arbeidsmarkt . Een
en ander hangt vermoedelijk zowel samen met
de loonkost als met andere aspecten van de
arbeidsmarktregeling in België. Lastenverlaging
om arbeid goedkoper te maken zou moeten
toegespitst worden op mensen met een relatief
beperkte economische productiviteit, d.w.z.
ze moet toegespitst worden op de laagste
lonen. Het debat over de flexibiliteit van de
arbeidsmarktregeling zou ook in dit licht moeten
bekeken worden.
REFERENTIES
• Berloffa, G. and Modena, F. (2014) ‘Measuring
(in)security in the event of unemployment: are
we forgetting someone?’, Review of Income
and Wealth, 60: 77-97.
• Brandolini, A., &Viviano, E. (2013), ‘Behind and
beyond the (headcount) employment rate’,
Eurostat statistical working papers, Brussels,
European Union, doi:10.2785/42348.
• Cantillon, B., & Vandenbroucke, F. (eds.) (2014).
‘Reconciling Work and Poverty Reduction.
How successful are European welfare states?’,
Oxford: Oxford University Press.
• Corluy, V. & Vandenbroucke, F. (2015a).
‘Polarisation of employment over households
revisited: the Belgian case revisited’, CES
Discussion Paper Series 15.08.
• Corluy, V. & Vandenbroucke, F. (2015b).
“Individual employment, household employment
and risk of poverty in the EU. A decomposition
analysis”, in : A.B. Atkinson, A.-C. Guio and
E. Marlier, Income, work and deprivation in
Europe, Luxembourg: Publications office of the
European Union, (forthcoming).
• Dawkins, P., Gregg, P. and Scutella, R.
(2002). ‘The Growth of Jobless Households in
Australia’, The Australian Economic Review, 35
(2), 133-154.
• de Graaf-Zijl, M. and Nolan, B. (2011).
‘Household joblessness and its impact on
poverty and deprivation in Europe’, Journal of
European Social Policy, 21, 413-431.
• Dickens, R. and Ellwood, D. (2002). ‘Whither
poverty in Britain and the US?: the determinants
of changing poverty and whether work will
work’, in: R. Blundell, D. Card and R. Freeman
(eds.), Seeking a Premier League Economy.
Chicago: University of Chicago Press.
• Gábos, A., Branyiczki, A., Lange, B. and Tóth
I.G. (2015) ‘Employment and poverty dynamics
before, during and after the crisis’, Improve
Discussion Paper 15/06, Antwerp.
• Gradin, C., Canto, O. and del Rio, C. (2014).
‘Measuring Employment deprivation among
households in the EU’, Review of Economics
of the Household, doi: 10.1007/s11150-014-
9248-7.
• Gregg, P. and Wadsworth, J. (2008). ‘Two
sides to every story: measuring polarisation and
inequality in the distribution of work’, Journal of
the Royal Statistical Society: Series A (Statistics
in Society), 171, 857-875.
1616 LES 2015/149 HUISHOUDENS ZONDER WERK IN BELGIË
• Gregg, P., Scutella, R. and Wadsworth, J.
(2010). ‘Reconciling workless measures at
the individual and household level. Theory
and evidence from the United States, Britain,
Germany, Spain and Australia’, Journal of
Population Economics, 23 (1), 139-167.
• Nickell, S. (2004). ‘Poverty and worklessness in
Britain’, Econ. J., 114, C1-C25.
• Ozdemir, E. & Ward, T. (2013). ‘Measuring low
work intensity – an analysis of the indicator’,
Improve Discussion Paper No. 13/09, Antwerp.
v.u.: Professor André Decoster, Faculteit Economie en Bedrijfswetenschappen, KU Leuven, Naamsestraat 69, 3000 Leuven
FACULTEIT ECONOMIE EN
BEDRIJFSWETENSCHAPPEN
Centrum voor economische studiën
Naamsestraat 69
3000 LEUVEN, Belgium
De “Leuvense Economische Standpunten” worden opgevat als een vrije wetenschappelijke
tribune waarin de stafleden van de Faculteit Economie en Bedrijfswetenschappen
opiniërende studies en essays publiceren. De opzet bestaat erin om op bevattelijke wijze
een reeks van inzichtverhelderende en beleidsoriënterende economische standpunten
te brengen. Ze vormen een paar met de verkorte versie LES(S), waarin we een langere
wetenschappelijke paper of publicatie met beleidsrelevante resultaten samenvatten.
Dergelijke reeks zal uiteraard verschillende opinies en denkstromingen brengen. Leuvense
Economische Standpunten vertolken alleen de visie van de auteur. Zij kunnen niet doorgaan
als de visie van een instelling.
U kan een elektronische versie van de LES terugvinden op de website van de faculteit:
www.econ.kuleuven.be/onderzoek.htm
Reacties op de Leuvens Economische Standpunten zijn altijd welkom bij
[email protected]
Frank Vandenbroucke is professor aan het Centrum voor Economische
Studiën (KU Leuven) en doceert aan de Universiteit van Antwerpen,
waar hij de leerstoel “Herman Deleeck” houdt en aan de Universiteit
van Amsterdam, waar hij de “Joop den Uyl” leerstoel houdt. Hij doet
onderzoek naar de impact van de EU op de ontwikkeling van het sociale en
tewerkstellingsbeleid in de EU lidstaten en naar de link tussen de verdeling
van de jobs over de huishoudens en armoede. Hij is ook voorzitter van de commissie voor
de pensioenhervorming, opgericht door de Belgische regering.
Vincent Corluy is doctor in de sociaal-economische wetenschappen
(SEW). Hij werkte bij het Centrum voor Sociaal Beleid (UA) en het
Centrum voor Economische Studies (KULeuven). Zijn belangrijkste
onderzoeksopdrachten omvatten de interactie-effecten tussen migratie en
de welvaartsstaat en de (ongelijke) verdeling van werk in Europa in relatie
tot armoede. Hij is nu verantwoordelijk voor het informatiebeheer in een
groot ziekenhuis.
FACULTEIT ECONOMIE EN
BEDRIJFSWETENSCHAPPEN
Centrum voor economische studiën
Naamsestraat 69
3000 LEUVEN, Belgium

Download fulltext
223

CHILD POVERTY RISKS IN BELGIUM WALLONIA AND FLANDERS: ACCOUNTING FOR A WORRYING PERFORMANCE BY FRANK VANDENBROUCKE* and JULIE VINCK** * professor at the KU Leuven University of Antwerp ** researcher Herman Deleeck Centre for Social Policy 1 INTRODUCTION The at-risk-of-poverty rate children is a ‘lead indicator’ future social problems high child poverty may signal inadequate protection and/or poorly functioning labour markets which be related to lacunae in childcare education system In turn makes success policy more difficult obtain given strong link between economic cultural status their school other words cause effect vicious circle underperforming systems same vein there interplay failing health care Belgium mediocre performer with regard notwithstanding its long tradition security Moreover increasing As first step understanding why our performance worrisome we apply an analytical technique that essence accounting device: decomposition Although this mechanical all simplicity it highlights features Belgian welfare edifice are quite exceptional cross-country comparison but have not been subject much research One these skewed distribution jobs over households Elsewhere study phenomenon by means ‘polarisation analysis’ (Corluy Vandenbroucke 2013a 2013b) paper simple indicator ‘relative severity work poverty’ among Another feature state very work-poor i e little or no participation market These observations show characterised dual polarisation: many live work-poor; simultaneously financial risks 52 BELGISCH TIJDSCHRIFT VOOR SOCIALE ZEKERHEID – 1e TRIMESTER 2015 Section 2 sets scene providing elementary information on Wallonia Flanders 3 illustrates crucially determined ‘work intensity’ household It explains meaning ‘household introduces concepts ‘severe 4 structure intensity poor belong 5 formal analyses; can skipped readers knowing mainly interested results 6 decomposes differences basis using as benchmark country 7 digs deeper into patterns intensity: investigate whether pattern employment explained relatively large share lone-parent 8 another determinant poverty: spending We conclude challenge improve level whilst avoiding ‘(severe) traps’ level: should trigger reconsideration policies several domains 9 decompose increase (as observe since 2005) again do before because developed last decade confronted (disappointing) change meanwhile concluding section sketch three key challenges implying both investment reconsidered light ITS REGIONS use ‘child shortcut defined Eurostat individuals below age 18 Being risk living equivalised net disposable income 60% national median consider one parameters assessment notion ‘poverty’ so used caution reasons This concept presupposes sharing resources within necessarily case applied here rather crude headcount: simply measures threshold does account depth faced ‘at of’ without meaning: present measure signals cut off mainstream society lack headcount defines relation where individual happens living: relative 53 floating changes every year number countries decreased during crisis years reflecting decrease incomes: has favourable impact although needs increased families non-poor alike Our data based EU Statistics Income Living Conditions (EUSILC) ‘2006’ ‘2011’ etc refer SILC survey years; except United Kingdom Ireland they reflect incomes Hence essentially relating 2005 2010 calculations two regions situation particularly alarming Brussels region (and included Belgium) include separate regional analyses EU-SILC sample too small Unless otherwise indicated always refers ‘households’ calculate (based income) thresholds To sure integrated tax benefit only correct relying from normative perspective However calculating rates yields interesting additional intra-regional comparable implies sobering (which less well terms than might assume purely Belgian-wide threshold) likewise harbours inequality rich assume) On 2011 7% quarter Wallonia’s (24 9%) compared 10 4% Applying headcounts 20 8% 13 1% Flanders: Walloon conceived ‘diminishes’ though remains high; Flemish figure hand increases (1) et al (2013 pp 8-10) discuss anchored time For thorough discussion measurement issues involved see Decancq (2014) 54 Figure when European states EUSILC When limit EU15 appears equal unweighted average (18 5%) slightly weighted (19 takes size Comparing nation would constitute category mismatch if interpreted due caution: matter fact also conceal important disparities (Germany telling case) outcome reflects realities different position league German league) FIGURE 1: AT-RISK-OF-POVERTY RATES CHILDREN EUROPEAN WELFARE STATES FLANDERS Notes: ‘FL-FL’ ‘WA-WA’ calculated ‘FL-BE’ ‘WA-BE’ *: significantly 0 05 significance making independent samples t-test Source: compiled authors (2) See (2013) 84-85 illustration argument Germany 55 Given Belgium’s history pioneer record disappointing lead state: just worrying HOUSEHOLD WORK INTENSITY starting point analysis latter measured labelled ratio total months worked working-age members could theory intensities bracket 18-59 considered ‘working age’ students 24 who excluded calculation persons reported having part-time estimate full-time equivalents computed hours habitually interview correlate negatively displays five subsets households: (work ranges 85% 100%) (between 55% 85%) medium 45% 55%) low 20% 45%) (20% less) figures (FL-BE WA-BE) (FL-FL WA-WA) 56 2: THE BELGIAN (BELGIAN REGIONAL LINE) was 8%; 68 ten times higher profile belongs crucial factor explaining his her shows deviates registered 2011: 81 0% subgroup significantly3 average; contrast 3% lower intensity; subgroups difference significant gap haves not’s – ‘have’ referring marginal attachment Rather surprisingly holds Children (3) test Since conservative (4) observation true earlier vintages instance 2008 were 57 face exceptionally reference So highly polarised even ‘internal’ view nuanced: statistically significant; What really particular understood size: working four days week whose 80% couple partner Reconciling family responsibility entail costs two-parents And obviously euros probably former emerges compare distinguishing types broad classes 3: LONE-PARENT HOUSEHOLDS OTHER WITH (BELGIUM EU15) 58 Lone-parents 74 5% 66 Other low: 85 72 short dire straits lone-parents low-medium interval positions change: class (Belgian group 51 0%; 22 nearly disappears (2 6%); loneparent considerably (12 7%) picture similar better question: households? applying definitions 43 14 children; elsewhere (though smaller Is result levels Or above intensity? Across uniform answer some parents Appendix (using explain below): admittedly That justifies focus context But eliminate effort identical metric’ constellations circumstances conclusions return raises fairness adequacy own right 59 now shift attention what extent state’s distinguish indicators (not 20%); label ‘very work-poor’ second (i less); ‘work-poor’ description will third workpoor households; call ‘the introduce must confused poor’ An he/she (financially) poor; thereby ‘working’ minimal (e g being period limited) mixes (is employed employed?) (what income?) intrinsically often leading unwarranted unrelated cases individually counted limited belong; consequence irregularly (Marx Nolan 2014) Diris Verbist examine regression models non-elderly (testing explanatory power severe poverty) covered 2011) turns out combining 60 variables best fit 5These suggests country-specific population concentration play role next general across develops question indicators: comparing develop specific explanations AS AN OUTLIER? subdivide highlight distinction notions workpoor’ ‘income-poor’ legend lowest parts bars represent those combine expressed percentage middle upper work-rich From say adults truly household’s potential valorised nevertheless sum corresponds (5) stress conclusion pooled series whole hold ‘naïve’ presented dependent variable (i) (ii) (iii) transfers pensions bivariate correlation coefficient -0 15 01 deep (in period) (6) provides such indicates (with respect (Vandenbroucke 2013 p 29) 61 4: SUBDIVIDED ON BASIS OF Note: Total differ missing values certain internal Except Hungary Malta belonging driven 6% proportion Wallonia; prompts salient summarises striking (on horizontal axis) vertical Dividing axis 62 5: SEVERE ACROSS disparity poverty’: around Scandinavian 40 Latvia UK Estonia Greece Spain Italy larger Luxembourg Cyprus Poland Switzerland Romania Slovenia Norway; 14% Bulgaria influenced prevalence correlates strongly (negatively) Severe correlated display (7) nonemployment ILO Labour Force Survey 2007 2009 80 90; 50 (exceptionally year) 65 63 diversity patterns; trend line Relative 15% 35% Lithuania 36% 42% Denmark poverty; top range specificity pursue digging Obviously income-poor (when corresponding above) attributable factors: comparatively financially (very) structural disentangle (severe) done shown DECOMPOSITION ANALYSIS: FORMAL DESCRIPTION decompositions characteristic Ptotal written If T k s represents Pk value P each follows: (8) including (2014 18) 64 characteristics under review at-riskof-poverty Sections 9) 7) Equation decomposing intertemporal ∆x (or region) 2006 Formally B indicating Belgium; With follows equation ∆ then term side accounted hypothesis characterising subgroups) identical) ‘differences between’ within’ country) ‘changes (due divided (T=2) reduced following formula example partition (the ‘work-rich’) contributory factors:9 contribution ; ii iii ‘difference comes decomposition; factors together underlying components exercise (taking sizes EU-SILC) admit robust proceeding empirical illustrations caveats taken board Decomposition reveal causality: basically device dissociated presuppose associated definition ‘mechanical’ character overall determinants differences) benchmarking application selection Decom- (9) sections residual linked did available graphs avoid any misunderstanding reason changes) ‘sum decomposition’ residual) observed (10) Using instead yield analysis: explores correlations (examining taking variables); focuses plays most expression ‘cross-country differences’ follow reader read Belgium’: descriptions fortiori combined insights DECOMPOSING CROSS-COUNTRY DIFFERENCES (‘Cross-country’ ) subdivided depending 45 per cent cut-offs ‘Differences 67 6: SUBGROUPS Countries left Norwegian points § Norway ‘between difference’); groups ‘within (0 points) 11 (but Iceland Finland) outperforms various degrees main stems (11) footnote focusing Table A1 7: (TWO SUBGROUPS) Taking (9 decomposed significant) (-0 Finland outperform run Nordic 69 largely Work Spain: seen entirely segment work-poor: estimates confidence intervals them Nevertheless tentative drawn: perform ‘trade-off’ least comparative assessing ex post outcomes macro worse notably Southern (although 12 leads further questions First Wallonia? Second (whilst work-richer segments perspective) explore touch upon (12) equals 19 Wallonia: experience 75 87 line) variant decreases 76 70 wonder chose (by subdividing children) note (see Europe within/between 3) dominates differences’; ‘not emerge go sense respects choice drives remain PATTERNS EMPLOYMENT SIZE STRUCTURE: FURTHER showed expect differences: ‘extended families’ imply degree ‘pooling’ non-employment hence sufficient explanation poverty? dividing 8a reiterates 8b presents (13) income-poverty ‘within’ diminishes Norway/Denmark cf while reverse shape 71 8A: 8B: Figures illustrate observations: marginally (across 36 34 category); 28 corollary children: big majority review); minority 17 2%); iv diversified ceteris paribus how ‘lone-parent’ employment? (including Wallonia) 4) (severe 73 9: 10: lone-parents: 30); item [i] comments supra) (except IE MT) part dominate pursues WP RSWP (superscript population) write subgroups: countries/ regions): Thus regions) by: (1st 6); (2nd (3rd (4th 6) 11: RELATIVE SEVERITY diagonally striped contributing equation) Visual inspection reveals minor result; carries heavy weight Corluy (2013a indices’ inspired Gregg Scutella Wadsworth (2008 2010) ‘jobless household’ so-called (a jobless adult weeks survey) polarisation index actual hypothetical assuming distributed randomly about expected ‘individual intensities’ matched random formation Introducing random’ counterfactual sociological mathematically easier binary ‘jobless/non-jobless’ Yet employ Traditionally extended model negative lived structure) Polarisation became issue British agenda end nineties onwards declining 2000s Overall 1995 convergence EU: initially tended constitutes exception moving mid 2000’s (2013a) analyse stratification (2013b) dig long-term (space forbids pursuing here) enriched inquiry influencing decisions (14) 2008) 80; graphical 77 SOCIAL SPENDING cannot examining How characterise perspective? brings retrieved 2011:15 excluding (indicated ‘T-kids’); (P-kids); (T-all); (P-all) ‘Household income’ standardised usual equivalence scale take account; way (15) common practice administrative public published ESSPROS classification gauge importance well-known problem gross taxation regime benefits; tend overestimate real benefits like France (Adema Chart I 11) allow us assess demographic however thoroughly GDP 1) 78 12: Household All according OECD modified 79 allows spending: benefiting cash T-kids + P-kids ranked children’s biggest spender 16 pension P-all (P-all T-all) assessed solid dark grey Some Portugal ‘pension heavy’ Today Third orientation (both pensions) (T-kids P-kids) (T-all P-all) bar households) obvious variety respect: pension-heavy receive support Spending oriented’ (so conceived) Fourth (where amounts 50%) Slovakia 3%; supporting (16) spenders non-pension previous (17) de facto early retirement influence (18) illustrated report Employment Developments 2012 ‘poverty reduction pensions’ multigenerational seems (European Commission 222) underestimate emphasise hit spend unemployment become appear generous se doing underscored ante framework oriented tilted towards nonetheless cautious quality prima facie neither nor seem thing effectiveness ‘per euro’ ‘efficient’ fighting notoriously macro-level ‘efficiency’ strict Paretian word quasi-impossible efficiency spending’ Lefebvre Pestieau 16-18) conceptually ambitious ‘efficiency scoreboard’: Pareto-efficiency productivity conditional ‘inputs’ ‘pro-poorness’ conclusive still leaves substantial ‘unexplained disparity’ fabric architecture capita human capital readily ‘explained’ separately other) macro-comparative control scoreboard’ improves somewhat neutralised becomes Continental type scoreboard discounting bad ‘mediocre’ far excellent societal unambiguous practical certainly room improvement existence good Can improved? Micro-simulation helpful Maréchal Perelman Tarantchenko Van Camp (2010) allowances Up categories beneficiaries unemployed disabled pensioners) entitled supplements simulated reforms extend income-poor) tested qualify ‘modest’ attain amount people edge passing benefits): Simultaneously reach considerable baseline scenario (no reform) kind 70% reaches 97% Interestingly budgetary budget roughly 2% By 5th reform reduces extending 96 cost-effective operation ‘room improvement’ current extends incentive make transition inactivity (As supplement means-tested proposed create ‘income pay At sight worry central Admittedly studied couples single They (19) thank Guy giving scenarios 82 ‘work-rich’ miracles revisiting necessary broader re-examination dimension beyond domain standard earner increasingly determines decent dilemma whatever Next targeted creation activation) constellation replacement constrained disincentives (notably minimum wages ‘glass ceiling’ called Cantillon Mechelen (2014)) considerations cost competitiveness insufficient protect against wage parent 21 especially traps’) putting reconsider need schemes designed alleviate costs’ facing singles single-income earners child-rearing healthcare housing toolset greater assigned ‘cost-compensation’ intelligent nuanced principles selectivity today maximum billing care) development design services utmost (20) partially (2010): lone (21) Bogaerts Vandelannootte 9% paper: 100% 83 DISQUIETING DEVELOPMENTS: INTERTEMPORAL CHANGES adds evolution older surveys 2004 13: ELDERLY TOTAL POPULATION EUROSTAT hazardous instability SILC-based until Compared succeeding decreasing elderly choose fair trends consistent stable conceals intergenerational risks: rate; clear change); Over (22) Assessing starts from; den Bosch De Vil 2003-2011 optimistic 84 thresholds) policy-makers complacent agency Kind en Gezin collects fine grain [0-3] ‘kansarmoede’ encompassing stimulation register upward urban contexts findings warning [0-17] yet soon provided migration figures: mother non-Belgian origin ‘kansarm’ versus origin; growing markedly (Kind 2013) includes non-monetary non-material aspects exclusion partial data) integration migrant 14a cut-off evolutions broken down pre- post-crisis 14b 14c ‘Changes (keeping shares constant) Netherlands Czech Republic Flanders) contributed deteriorating 14A: BETWEEN 14B: 86 14C: ‘gain’ improving work-intensities Between dynamics 14c: boom Member States gain offset vulnerable followed interpreting forget boom) changes’ positive gives detail concerns group: increase23 Consequently half criterion 47 42 15: CHANGE 2006-2011 WITHIN (2006 evolved population; already born (23) formulate cautiously (24) recalculate entire 88 outside EU25 (that EU27 Romania) factor: (less ‘non-EU25’ everything Both non-EU25 100-102) participate generate native (SILC 2006-SILC coincided prosperity deliberate activating strategy vis-à-vis Should activation failure old distributive new Lisbon Strategy March 2000 deny tensions trade-offs soul-searching case: banner active welfare’ incentives incrementally improved lowering personal contributions bottom taxes earned close monitoring harsh sanctions foregoing summary possible prior challenges: traditional ‘financial incentive’ arsenal ill-equipped up Making bigger requires (to reduce unqualified leavers) possibilities existing stock low-skilled labour) calls targeting lone-parents) well-designed facilities affordable women earnings mothers) enhanced damaging introducing selective 89 CONCLUSION: POLICY CHALLENGES CONTEXT PERSISTENT DUAL POLARISATION Looked ‘haves’ ‘have nots’ consequences think region; complicated countries) Child youngest generation forecast trade-off doomed Activation traditionally organised recipe ‒ contrary ‘activation turn’ suggest went worsening redress enhance opportunities analysis; ‘work-rich standard’ characterises creates Possibilities 90 examined Together priority government 91 REFERENCES Adema W Fron Ladaique M Welfare State Really More Expensive? Migration Working Paper No 124 F (eds Poverty Reduction successful states? Oxford Press 2014 N Cracks paradigm security: International Review Sociology Vol 270-290 V Individual Methodologies Papers edition Union doi: 2785/41846 CSB-Working 2013b K Goedemé Vanhille J Union: 60-93 R workless Theory evidence Britain Australia Journal Population Economics 23 139-167 Two sides story: measuring Royal Statistical Society: Series (Statistics Society) 171 857-875 Het Vlaanderen L’Etat-Providence Performance Dumping Paris Editions Rue d’Ulm 92 C S E G Conference Presidency Council Marche-en-Famenne Sept Marx In-work 131-156 Active Revisited Bruges Die Keure Excessive Imbalances Euroforum KULeuven Mapping 1-59 evolutie van armoede bij ouderen nader bekeken Federaal Planbureau 6-13 Vandelannoote D Supplementary local agencies traps Flemosi April 93 APPENDICES APPENDIX DIFFERENCE RISK 5) (cutoffs: 20-45-55-85) categories) intensities; group; 94 A1: largest smallest consideration 95 TABLE (SUPPORTING Country AROP Explanatory Difference Sum Residual Share VLWI [0-0 2] [0 2-1] 97 A2 divide comment A2: 98 CONTENTS

Download fulltext
228

Menabò di Etica ed Economia Il menabò – Associazione http://www eticaeconomia it L’Unione Sociale Europea:
idealismo ingiustificato o esito inevitabile? Categories : Diritti e politiche sociali Tagged as Frank
VandenbrouckeMenabò n 25 Date 2 luglio 2015 I padri fondatori dell’Europa erano convinti che l’integrazione
economica avrebbe favorito lo sviluppo prosperi welfare state nazionali lasciando la responsabilità delle ai
singoli stati La storia non ha dato loro torto almeno fino alla metà del primo decennio questo secolo crisi ci
costringe però a riesaminare questione: come fare perché l’ UE sia un’unione successo? Non vi è dubbio si debba
tornare crescere ma importante affrontare questa necessità breve termine assieme all’imperativo sviluppare un’idea
politica sociale cioè un consenso base su quale ruolo dovrebbe avere nella quali debbano essere gli obiettivi
generali standard modello europeo tesi l’UE diventare essa stessa state; anche l’idea – piuttosto diffusa
bisognerebbe ristabilire sovranità degli membri limitare il dell’UE sola monetaria un’opzione impraticabile meno
voglia cullare nelle illusioni Ciò cui abbiamo bisogno coerente dell’Unione Europea se espressione può piacere
L’idea centrale riassunta così: l’Unione sostenere i livello sistemico in alcune funzioni essenziali; guidare
sostanziale fissando mentre agli spetterebbe scelta dei mezzi forme attuazione rispettando le diversità
istituzionali eredità storiche un’Unione consiste pilastro ulteriore da aggiungere quelli già esistenti Essa scopo
chiarire l’obiettivo senso della dimensione nel progetto Si dire descrive “contratto sociale” tra cittadini
l’Europa Piuttosto questioni terminologiche mio contributo comunicazione peggio ancora marketing politico mi
soffermerò sull’idea Questa proposta potrebbe sembrare eccessivamente idealistica così consente progresso graduale
una tratto distintivo Per illustrare punto collegherò alcuni miei argomenti al Rapporto cinque Presidenti
(Completing Europe’s Economic and Monetary Union J -Cl Juncker collaborazione con D Tusk Dijsselbloem M Draghi
Schultz giugno 2015) stato appena pubblicato discuterò suo insieme mostrerò aiutare individuare direzione seguire
Monetaria incompleta Un’Unione concepita soltanto desiderabile necessaria Questo argomento parte basato sulle
implicazioni funzionali teoria spiega vantaggi svantaggi un’unificazione termini trade-off un’area valutaria
trovano luogo fronte simmetria flessibilità riferisce muovono produzione salari prezzi salariale mobilità
interregionale internazionale lavoro determinano capacità 1 / 5 aggiustamento paese caso shock asimmetrici Meno
rende più flessibilità: paesi c’è poca allora occorre maggiore interno vantaggiosa C’è altro trade-off: possono
assorbiti trasferimenti fiscali riduce Dal 2008 imparato modo tradizionale vengono presentati questi nei manuali
sufficiente per comprendere dell’Eurozona instabile fragile causa difetti disegno originario prevedeva né Bancaria
Banca Centrale pronta ad agire prestatore ultima istanza aggiunge l’Eurozona funzione stabilizzazione fiscale In
realtà certa sono indispensabili essenziali sistemiche: tempi trattata molto generale Presidenti; pone complesse
tecniche possibili diverse soluzioni E’ dunque urgente precisare idea sappiamo forze mercato sole producono
disciplina all’interno L’UEM “mano visibile” persegua particolare rispetto aumenti Inoltre necessitano istituzioni
assicurino coordinamento aumenti: deve efficace Naturalmente equivale affermare allontanarsi dalle attuali Six-Pack
Procedure Squilibrio Macroeconomico tentativi deliberati rafforzamento rappresentata dai policy maker europei
L’allontanamento dalla pratica corrente posto un’enfasi unilaterale sull’aggiustamento negli sperimentano deficit
surplus richiedere organizzata comune riferimento esempio “regola aurea” colleghi nazionale produttività Un secondo
allontanamento nasce dal riconoscimento risultati positivi ottenuti contrattazione coordinata Invece incoraggiare
decentralizzazione facilitare contiene collegata rivitalizzare collettiva; infatti esso propone sistema nell’area
euro “autorità competitività” indica Belgio buona dà “guardiano” belga competitività integrato collettiva derivi
sua autorità proprio fatto integrante Quindi “buona pratica” estesa integrare queste sistemi Possiamo ora lungo
concettocontenitore: mercati regolamentati meccanismi assorbimento temporanei Kurzarbeit Germania forza qualificata
versatile… costituiscono combinate modi differenti alle preferenze “via alta” quella basata abilità
sull’organizzazione lavoro; bassa” mera deregolamentazione A prima vista pensare varie irrilevanti esse potrebbero
rappresentare modelli funzionalmente equivalenti misura assicurano lavoratori reattività vincoli Ma tutti quei
funzionano ugualmente bene combinazione richiede assicurare Pertanto salariali tema interesse monetaria: lasciata
integralmente vuol raccomandare dettaglio organizzare limite accettabile riguarda dettagli parametri fondamentali
Né scelte socialmente neutrali implicato dall’unificazione impone partecipanti trovare sull’ordine porre
riconosciuto vaga ambigua presente fa uno grado combinare sicurezza Ora sfida rendere operativa compito spetta
Marianne Thyssen commissario all’occupazione affari Integrazione regolazione nell’UE-28: ‘balancing act’ Alcuni
favore un’attiva riguardano l’intera solo l’eurozona Secondo ben noto assenza armonizzazione spinge avanzati
ridimensionare proprie passato temuto social dumping vasta scala concretamente manifestato oggi nell’UE allargata
frequenti condizioni gravemente illegali casi sfruttamento; ciò reso possibile lacune nell’applicazione misure
protezione ridotta eterogenee Una condizione cruciale l’opinione pubblica europea accetti migrazioni ultime
rientrino ordine regolato perciò minaccino saliente possibilità salario minimo contesto libertà movimento servizi
Riconciliare quattro lato coesione interna relazioni industriali dall’altro complessa impossibile “balancing act”
dimostrano concreti suggerimenti contenuti Friends of Europe (Unequal Recommendations for more caring EU Final
report the HighLevel Group on ‘Social Union’ Brussels Spring realizzabile principi economici Sia l’apertura (a
certe condizioni) richiedono solidarietà conciliare tipologie nozione condivisa Dunque due concezioni Europa: pan-
europea concezione pan-Europea convergenza verso l’alto diritto ciascuno migliorare vita lavorando membro diverso
quello nati; pazienti beneficiare cure mediche residenza… assicurazioni redistribuzione reddito bilanciamento
diritti obblighi definiscono dualità intrinsecamente sfaccettata negare implicare panEuropea certamente implica
Tuttavia legittimazione dipende evitare negativo gioco somma zero altre parole circolo virtuoso crescente pan-
europeo Sostenere obiettivo rivedere fin Trattato Roma 1957: 3 raggiungimento economico (attraverso state)
dell’Unione) hanno assunto po’ ottimisticamente essi potesse realizzata attraverso cooperazione sovra-nazionale
grazie qualche specifico strumento diretto accrescere tenore sviluppati (che condotto territoriale) L’integrazione
doveva sostenuto crescita l’alto; dovevano restare prerogativa redistribuire frutti successivi allargamenti
l’unificazione esigente vedono “la dinamica l’alto” associata l’allargamento altri considerato Allo stesso tempo
precedenza considerate inaccessibili Negli ultimi anni nell’Eurozona avuta opposto: divergenza Squilibri eccessivi
minacciano squilibri Rischiamo prigionieri trappola: cresce terribilmente diventa sempre difficile realizzare
anziché vizioso L’investimento sociale: imperativo Come creare alimenti crescenti? Nel (cioè pan-europea)
presuppone capitale umano visto determinante fondamentale prosperità Dai test PISA dell’OCSE risulta un’enorme
differenza nell’investimento giovani oggi: Romania Bulgaria Grecia Slovacchia punteggi medio-bassi; Portogallo
Italia Spagna medi; Finlandia Irlanda Paesi Bassi Estonia Polonia relativamente alti Questi mettono evidenza
istruzione dell’area meridionale l’enorme tutta misurarsi stata raccolta: l’agenda Europa 2020 individua riduzione
numero coloro abbandonano precocemente scuola quantitativi raggiungere Commissione sviluppato un’ampia agenda
sull’istruzione formazione eccellenti raccomandazioni sulla modernizzazione scolastici formativi riceve attenzione
livelli decisione momento definizione priorità bilancio 2012 spesa l’istruzione reali era bassa precedenti 14
grande Misurare qualità facile sembra davvero improbabile possa disinveste successo congegnata complementarità “lo
umano” l’apprendistato “protezione tradizionali strumenti (sussidi monetari sanità) (in minimi) Sulla Vandenbroucke
Hemerijck Palier (The Needs Social Investment Pact OSE Paper Series Opinion paper No May Brussels: European
Observatory 2011) proposto “Social Pact” Package” lanciato febbraio 2013 presenta simili fornisce l’orientamento
avviso Ovviamente “Package” patto: quest’ultimo richiesta reciprocità dovrebbero 4 impegnare rispondono
investimento sforzi difficili sostenuti mancare soprattutto quando necessarie riforme attuare Purtroppo drammatica
spese mostra siamo lontani orientamento Sorprende l’investimento praticamente assente Presidenti: passaggio
un’istruzione adeguata cura bambini neanche menzionata seria lacuna costruzione democratica Unione qui delineata
precondizione costruire Sociale: forte percezione dello corollario presenza reale governi eletti democraticamente
inevitabilmente Le negoziazioni protraggono scrivere note illustrano quanto democrazie compromesso spirito
Un’unione democrazie; conservassero propria sui comunque accordo sugli comuni dell’unione ripartizione oneri
concordati comportano “mettere comune” ambiti specifici Siamo sottovalutata problema principale rappresentato
“deficit democratico” europee comuni” Powered by TCPDF (www tcpdf org)

Download fulltext
232a

A European Social Union: Unduly Idealistic or Inevitable? Frank Vandenbroucke ABSTRACT This article summarises a lecture delivered at the EIB on 5 March 2015 idea of Union The main argument is that basic consensus social model has become an existential necessity for EU must be reached respective roles institutions and national governments in policy general objectives standards Greek crisis which not resolved moment writing highlights complexity challenge but also its urgency To illustrate potential such reference made to report published by think tank Friends Europe ‘Unequal Europe: Recommendations more caring EU’ Reference some elements recent ‘Towards Economic – Convergence Prosperity Cohesion’ Presidents five major Institutions known as Five Presidents’ Report shows growing awareness need incorporate dimension our thinking future However underestimates education agenda confronts Finally it argued drama illustrates first foremost ‘deficit common purpose’ rather than democratic deficit sense purpose notably with regard essential Eurozone survive * Professor Katholieke Universiteit Leuven 2 founding fathers project were convinced economic integration would contribute development prosperous welfare states leaving concerns essentially level History proven them wrong least until mid-2000s experience forces us reconsider question: how can successful union flourishing states? It obviously necessary restore growth this short-term cannot isolated from imperative develop concept i e should state itself restoring sovereignty Member States strictly confining role monetary call heard option unless we are ready trade illusions Hence coherent conception even if may like expression core summarized follows: support systemic their key functions; guide substantive indicating ways means implement left due respect different historical legacies ‘social union’ does refer separate pillar added existing pillars aims clarify what point One could say describes contract’ needs between citizens Rather focusing terminology contribution about political communication let alone marketing my aim here focus Although sound unduly idealistic not: allows piecemeal progress often characterizes politics I will relate Completing Europe’s Monetary now been 1 discuss globo only show serve benchmark direction take incomplete so conceived desirable partly based functional implications Well-known theory explains benefits drawbacks unification terms trade-offs Members currency area confronted trade-off symmetry flexibility Symmetry refers movements was drafted Institutions: commission Council Central Bank Eurogroup Parliament 3 output wages prices Flexibility relates wage interregional international labour mobility determine country’s internal adjustment capacity case asymmetric shock Less necessitates flexibility: less there countries single – g productivity greater required adaptability order beneficial In traditional textbook analysis ‘adaptability’ understood mainly and/or There second trade-off: shocks absorbed through fiscal transfers member then reduced Obviously they permanent temporary reversible require readiness organise solidarity among members Since 2008 have learned description these insufficient understand Design failures EMU unstable fragile: lacked both banking central bank lender last resort President’s adds Euro stabilisation function Indeed indispensable one functions stabilization times implies way other remains very generic Admittedly raises complex technical questions options pursued therefore urgent Fundamentally completion (which issues mutual insurance) organization kind insurance against adverse circumstances) signals acute organize requires trust Solidarity basis rational most individuals engage do each sufficiently quality fabric deliver competitiveness public finances What since exposure market produced discipline On contrary implemented invited ‘lack discipline’ We witnessed divergence convergence lead visible hand pursues increases Moreover coordinate increases: effective note arguing mark departure current principles practice Six-Pack Macroeconomic Imbalance Procedure2 deliberate attempts strengthen set legislative measures bundled into ‘six pack’ regulations introduced 2010-2011 introduce macroeconomic surveillance Procedure part Six-Pack; specific mechanism identify risks early 4 makers But put one-sided emphasis account deficits addressed surpluses organized instead around instance ‘golden rule’ linking acknowledge positive results come coordinated bargaining within Instead encouraging decentralization collective steps encourage facilitate coordination tables proposal linked revamp systems bargaining: proposes system ‘Competitiveness Authorities’ thereby referring Belgium example good happens Belgian watchdog embedded derives authority precisely being parcel ‘good practice’ broadened embedding authorities Bearing mind observations importance across return long-term catch-all concept: includes regulated markets absorbing mechanisms Kurzarbeit Germany3 highly skilled versatile force All features provide achieve combined according preferences For ‘high road’ skills work opposed ‘low mere deregulation At sight might irrelevant various arrangements adopted sustainable union: seen functionally equivalent models long yield workers responsiveness constraints all regulation equally well National much policies matter concern choice relegated totally domain That mean counsel detail limit diversity accommodated details fundamental parameters Neither nor socially neutral choices implied upon participating proposals remain vague timid recognition fact ‘standards prevent emergence harmful imbalances correct already place makes possible German firms reduction activity diminish regular working hours (instead firing them) compensation paid security markets’ combine make operational Here important homework Marianne Thyssen Commissioner Employment Affairs Integration EU28: ‘balancing act’ Some arguments favour active apply whole well-known holds without harmonisation induces downward pressure advanced past spectre large-scale dumping never materialized today’s enlarged blatant cases illegal conditions exploitation occur resulting interplay gaps domestic implementation employment protection legal absence heterogeneous group crucial condition opinion accept migration fit order; undermine Whether minimum protected context free movement services salient Reconciling four freedoms cohesion industrial relations insurmountable feasible: Unequal suggests practical initiatives balancing act just Both openness (under certain conditions) types shared notion foregoing discussion two perspectives pan-European upward scale needed sustain rights improve own lives State nationals; patients benefit under medical care residence income redistribution balance obligations dual perspective inherently multifaceted no denying imply certainly short term legitimacy depends avoid negative words zero-sum game yet virtuous circle Sustaining primary objective As revisit goals Treaty Rome 1957: simultaneous pursuit 6 (through gradual states) Union) optimistically assumed supranational cooperation together instruments raising standard living later brought EU’s ‘economic territorial’ policy) boost create convergence; redistribute fruits while remaining prerogative Consecutive enlargements demanding ‘the dynamics convergence’ associated enlargement others same time forms far no-go Over few years displayed exact opposite scenario convergence: increasing Excessive threaten excessive risk caught trap: badly when becoming difficult vicious cycle investment How whereby enhanced? (i cohesion) presupposes human capital driver prosperity ECB (2015) mentioned investing pursue OECD PISA tests indeed huge disparity youth weak average scores Romania Bulgaria Greece Slovakia; mediocre Portugal Italy Spain number countries; relatively high Finland Ireland Netherlands Estonia Germany Poland particular Southern compared recognises challenge: 2020 singles out school-leavers headline targets Commission developed comprehensive training issued excellent recommendations modernization educational carry sufficient weight highest levels decision-making setting budget priorities Real expenditure lower 2013 before 10 including those spending measured simplistic education; seems hard significantly disinvesting 7 Figure 1: worrying displays data evolution real black bars compare country over 2006-2008 (deflated GDP deflator): 25 review decline 29% Hungary 18% 16% Latvia 15% 14% Meanwhile significant increase 10% Denmark Czech Republic Luxemburg Slovakia (always comparing 2006- 2008) demography plays role: grey demographic change calculating per inhabitant younger 19 old Per young diminished ‘only’ 12% Hungary; contrast 21% effort spectacular taking With generating further Data retrieved Eurostat website; author’s calculations Successful well-designed complementarity ‘developing capital’ activation ‘protecting (cash health care) (notably wages) Based Hemerijck Palier (2011) called EU-wide ‘Social Investment Pact’ Package launched February presents similar thus provides orientation ‘package’ ‘pact’ pact underscores reciprocity required: -60% -40% -20% 0% 20% 40% 60% United Kingdom Slovenia Lithuania France Sweden Austria Luxembourg vs 2006-08 Spending % demogr adj 8 committed respond Simultaneously efforts –notably experiencing budgetary problems supported tangible When reforms reform Alas dramatic earlier removed today Surprisingly useful unifying barely Report: adequate passing child gap construction clear-cut outlined precondition: build stronger corollary amongst democratically elected inevitably protracted negotiations going extremely find compromise democracies spirit democracies; maintain agree burden sharing commonly agreed extent domains pooled constitutes underestimated clearly rethink institutions: organizes management invites polarisation escalation More processes go contention problem ‘democratic deficit’ Institutions; References F B Needs Pact OSE Paper Series Opinion paper No May Brussels: Observatory From muddling Marin (ed ) Future Welfare Global Ashgate: Aldershot UK pp 433 464 (downloadable version Euroforum Policy www kuleuven be/euroforum) Final HighLevel Group Union’ Brussels Spring J -Cl Juncker close D Tusk Dijsselbloem M Draghi Schultz June euro area: evidence Bulletin Issue 30-45