Download fulltext
TRIBUNE 17 JUNE 2016
SOCIAL BENEFITS AND
CROSS-BORDER MOBILITY
STICKING TO PRINCIPLES MAY YIELD BETTER
PRACTICAL RESULTS FOR EVERYBODY
Frank Vandenbroucke | Professor at the University of Amsterdam, Social affairs adviser at the Jacques Delors Institute
ssues that are relatively unimportant in quantitative terms often weigh heavily in the political debate. The
political capital invested in the question of social benefits paid to non-nationals is a salient example of this
paradox. However, principles can be important in politics. I make a link with the longstanding debate on posting
of workers in the EU. These two debates have been separated. I argue that EU Member States should approach
these two debaters from a single, principled perspective. The argument is not about principles for the sake of
principles: sticking to consistent principles may ultimately yield better results for everybody.1
This Tribune reflects a theme developed in the Inaugural Lecture of Frank Vandenbroucke on 1 June 2016, at
the occasion of his appointment as University Professor at the University of Amsterdam
Did David Cameron return with a ‘big victory’ from
his negotiations with the other EU Member States? In
economic and budgetary terms, the concrete issues in
which Cameron invested his negotiating capital and
on which he gained concessions do not weight heavily.
In terms of spending, the social benefits on which
the negotiating agenda focused are less than peanuts,
and the UK’s room of manoeuvre to change the rules
of EU social security regulation is clearly limited. This
underscores the fact that the European leaders were
not discussing important economic or budgetary questions
but matters of principle. However, principles can
be important in politics. Not just because they define a
political project; also, because they serve as a compass
in coordinating our approaches when we have to solve
conflicts. Depending on the compass, the coordination
may yield superior or inferior solutions.
1. Non-discrimination in social policy
and posting of workers
The EU is built on the basis of a principle of non-discrimination
among EU citizens: Belgian social policy
cannot be different for a Polish citizen in Belgium
and a Belgian citizen in Belgium. For sure, this does
not mean that a European citizen can enter Belgium
without means of existence and immediately apply
for social assistance: European legislation does
not impose such an immediate and unconditional
generosity, at least not for those who are economically
inactive.2
But a Polish citizen working in Belgium (to
take that simple example) enjoys the same social rights
as the Belgian citizen working in Belgium: he is integrated
into the Belgian solidarity circle, with everything
that it entails. What is the rationale for that principle?
First of all, it facilitates cross-border mobility.
Second, it makes tangible an ideal of European citizenship,
based on non-discriminatory access to national
solidarity circles. Third, it justifies the fact that the
Polish worker’s employer pays the same social security
contributions to Belgian social security as the Belgian
worker’s employer. In other words, non-discrimination
in terms of social rights, justifies and so sustains the
principle that we do not tolerate competition between
the Polish and the Belgian social security system on
Belgian territory.
Competition between the Polish and the Belgian social
security system is exactly what happens in the context
of ‘posting’ of workers: a Polish worker who is ‘posted’
in Belgium remains integrated in Polish social security.
Thus, posting is an exception to a foundational
principle of the European project. In order to accommodate
work in other countries on short-term projects,
such an exception is needed, a fortiori if one
wants to develop an integrated market for services.
Admittedly, the scope for this exception seems to have
become too large, and there are important problems
I
2 / 6
Social benefits and cross-border mobility
of inspection and control. That is the reason why a
number of Member States, notably the Netherlands,
ask for reform. The European Commission launched
a proposal to reform the Posted Workers Directive
on March 8th, but that proposal has, politically, been
blocked by the fact that 11 Member States (Centraland
Eastern European Member States, together with
Denmark) used the so-called ‘yellow card’ via their
national parliaments.
I should add to this that posting does not create a
simple pattern of ‘social security competition’ against
the mature welfare states of North-Western Europe.
Social security contributions are lower (in proportion
to wages) in Poland than in Belgium or France, but it is
not the case that social security contributions are systematically
lower in the new Member States, compared
to social security contributions in the EU’s mature welfare
states (Denmark and the UK are counterexamples,
with social security contributions that are much
lower than in the EU12). The insufficient control of
‘letter-box’ companies, which are created for reasons
of wage cost optimization, is a major problem, rather
than a systematic difference in the relative weight
of social security contributions between mature and
less developed welfare states in the EU.3
Moreover,
the main areas of concern with regard to posting, for
countries that want to reform the system, are related
to wages, working conditions and industrial relations,
rather than to differences in social security systems.
In other words, posting is more than just an exception
to principles of social security coordination, it is
an exception to a broader notion of integration of all
individuals working on a country’s territory into the
social fabric of that country. This broader notion of
integration into the ‘solidarity circle’ of the Member
State in which one works, both in terms of wages,
working conditions and social security contributions
and entitlements, is the overarching principle at stake;
the challenge is to find a balance between the need for
an integrated market in services (for which posting is
necessary) on one hand, and the foundational role of
that overarching principle on the other hand.4
2. The United Kingdom’s special case
From a macro perspective, posting is a relatively marginal
phenomenon in EU labour markets, but in many
countries posting is a more important phenomenon
than, say, child benefits paid out to non-resident children.
Moreover, posting has an important impact on
specific sectors in which it is concentrated. Whilst
child benefits paid to non-residents is truly ‘peanuts’ in
most EU Member States, the problem of posting cannot
be dismissed as ‘peanuts’.
However, posting is relatively unimportant in the
UK. Compared to Germany, France, Belgium, the
Netherlands and Austria, the number of posted workers
sent to the UK is limited, notably when the comparison
is limited to posted workers sent by EU12
Member States. The number of posted workers ‘sent’
by UK companies is also relatively limited, certainly
when compared to Poland, Germany and France.
Geographical proximity is probably an explanation
for the limited importance of the UK as a destination
country (for workers sent from the EU12), as compared
to some continental welfare states. But, prima facie,
it is a plausible conjecture that the competitive edge
of posting vis-à-vis the use of British employment contracts
for mobile workers is reduced by the low level
of social security contributions in the UK, the high
degree of labour market flexibility and the still relatively
low level of minimum wages (from the employers’
perspective), and by the system of in-work benefits
linked with British employment contracts (from
the workers’ perspective).
Even when we discard the difference in employers’
social security contributions, the UK is a rather special
case with regard to the relationship between ‘net disposable
income’ and ‘gross wage’, notably at the bottom
end of the labour market. Figure 1, based on the
MIPI-database5
, illustrates this: we compare (in euros)
the gross wage income for couples with one full-time
earner, working at the minimum wage, and their net
disposable income in two cases, one for a couple without
children and one for a couple with children. The
countries are ranked on the basis of the level (in euros)
of the net disposable income in the case of a couple
with two children.
3 / 6
Social benefits and cross-border mobility
The minimum wage in the UK is lower than in all EU15
Member States, except Greece, Spain and Portugal6
,
but the net disposable income for a couple with two
children living on one full-time minimum wage is relatively
high when compared with most of the EU15
Member States. For couples with children, the British
in-work benefits are very important indeed. Space forbids
to elaborate upon the merits and drawbacks of a
policy based on in-work benefits. I consider it a sensible
policy, with advantages, disadvantages and some
pitfalls.7
For the issue at hand in the UK-EU deal, two
observations follow from Figure 1:
• in terms of the net income level for these couples
with children, the UK is not (or not much)
more generous than Finland, Austria, Ireland,
Germany, France, the Netherlands and Denmark;
so conceived, the UK is not an exceptional ‘welfare
magnet’;8
• the British budgetary effort made to achieve the
twin goals of attractive net disposable incomes for
households with children working on low wages
and relatively low labour costs (i.e. the difference
between the blue and the yellow bars in Figure 1)
is considerable, but it is comparable to the budgetary
effort in Austria and Ireland9
; in Finland and
Germany this budgetary effort is also important,
though ca. 30% lower than in the UK. One should
note that the instruments applied differ from country
to country. In the UK the budgetary effort is
the combined result of a ‘working tax credit’ and a
‘child tax credit’, i.e. a system of non-contributory
in-work benefits which include a top-up for households
with children; traditional child benefits play
a minor role in the UK, compared to these in-work
benefits. In the other countries, traditional socialsecurity
based child benefits are relatively more
important.
If follows that there is a certain ‘logic’ in the British
position, which seems relatively unconcerned by the
posting debate, but wants to safeguard its dual achievement
of high net disposable income for low-wage workers
with children and relatively low labour costs, yet
only for UK citizens. This position is underpinned by
the argument that in-work benefits are non-contributory
benefits, i.e. should not be submitted to the same
rigorous non-discrimination principles as traditional
social security benefits. The latter argument is important
from a European legal perspective, hence it should
be distinguished from the argument on child benefits
proper, which we briefly discuss in the next section10.
However, from a fundamental normative principle, I do
not find the fact that the UK’s position concerns noncontributory
benefits convincing per se. Moreover,
if the UK gets its way, it may become very tempting
for other Member States, who develop the same ‘budgetary
effort’ to support families living on low gross
wages, to explore similar ‘solutions’ to avoid ‘too much’
social benefits for working non-nationals. More generally,
the principle of non-discrimination will be under
increasing pressure. Therefore, in the final section, I
will return to the overall debate on posting and social
security/social policy coordination.
Net disposable income, couple with 2 kids Net disposable income, couple without kids Gross wage income
Source: CSB MIPI Version 3/2013 (Van Mechelen, N., Marchal, S., Goedemé, T., Marx, I., & Cantillon, B. (2011). The CSB-Minimum Income Protection
Indicators dataset (CSB-MIPI) (CSB Working Paper Series CSB WP 11/05). Antwerp: Herman Deleeck Centre for Social Policy, University of Antwerp).
FIGURE 1 Net disposable income and gross wage income
4 / 6
Social benefits and cross-border mobility
3. Child benefits
To pay less, in net income, to Polish workers in the
UK than to British workers, for a period of 4 years,
goes against the grain of the non-discrimination principles
on which the EU is built. The discussion on the
level of child benefits is different and more nuanced.
Should UK child benefits be lower for children living in
Poland, because the cost of living is less? If the debate
could be strictly confined to child benefits, which are
supposed to compensate to some extent parents with
children for the cost of raising children (i.e. if this
debate is not extended to, say, pensions), it can be seen
as a largely secondary ‘implementation’ issue from
a European perspective. Discussions on child benefits
paid to non-resident children typically create big
emotions, although, in the UK and other EU Member
States, they concern budgetary peanuts. Hence, this
matter should be approached with some pragmatism.
A first pragmatic (and minor) consideration is that
linking child benefits to the cost of living in each of
the 28 Member States, makes the governance of child
benefits more complex, not only because one has to differentiate
28 countries, but also because the cost of
living is a rapidly changing parameter (take Poland,
in which the standard of living is evolving rapidly, not
necessarily on a par with what happens elsewhere).
Presumably, this would require a specific European
coordination mechanism, in order to avoid differences
in adjustment parameters across countries that cannot
be justified.
The second pragmatic consideration is more important:
it is about the kind of discussion on cross-border mobility
the representatives of ‘mature’ welfare states in the
EU (say, the EU15) may wish to have with the representatives
of less developed welfare states (say, the EU12):
should representatives of the most advanced welfare
states focus on issues such as lowering child benefits
for non-resident children living in less developed welfare
states, or should they focus on other questions? I
address this question in the next section.
4. On the basis of which principles should EU
Member States discuss cross-border mobility?
New Member States such as Poland typically want
as little limitations as possible on posting of workers
(since a liberal posting regime is economically beneficial
for them); simultaneously, they want as little limitations
as possible on the principle of non-discrimination
in social policy (since such limitations imply
a social relapse for Polish citizens). Thus, they apply
two principles that are, in terms of rationale and justification,
fundamentally at odds with each other, but
that seem to serve their short-term interests best.
The Dutch government, to take an opposite example,
has launched a campaign against what it considers
to be excessive and uncontrolled freedom in the
realm of posting, and has put this very high on the
EU agenda during the recent Dutch EU Presidency.
Simultaneously, the Dutch Prime Minister voiced sympathy
with Cameron’s agenda, notably on child benefits,
and signalled that they would like to apply a differentiated
scale for child benefits too. Just as the Polish,
they apply two contradictory rationales, motivated by
what they think is their short-term interest. But is this
really their interest?
In fact, in a European negotiation on these matters,
the Dutch government should address the Polish government
in the following way: “We are not in favour
of discriminating Polish citizens in the Netherlands,
and we are even not in favour of diminishing Dutch
child benefits for children living in Poland. But, please,
understand that we do not want to see our social system
undermined by excesses in the application of posting.”11
If such would be the principled approach of representatives
of mature welfare states, they may strike
a better deal with representatives of less developed
welfare states on both issues (posting, non-discrimination),
compared to a situation in which deviations from
the non-discrimination principle and uncontrollable
posting proliferate. If deviations from the non-discrimination
principle and uncontrollable posting thrive, we
will ultimately settle for an equilibrium with less social
protection than in the opposite case. Everybody would
lose in the end, in an archetypal example of how certain
types of coordination yield Pareto-inferior solutions,
compared to other types of coordination. Even
for a country like the UK which seems, currently, not
very concerned by abuses of posting, it may ultimately
be better – in terms of its national regulatory capacity
– to have a controllable system of posting, rather than
5 / 6
Social benefits and cross-border mobility
1. I thank Sofia Fernandes for useful exchanges on this Tribune.
2. Sofia Fernandes, “Access to social benefits for EU mobile citizens: “tourism” or myth?”, Policy Paper No. 168, Jacques Delors Institute, June 2016.
3. For key data and a useful synthesis of the debate on posting, see Kristina Maslauskaite, “Posted Workers in the EU: State of Play and Regulatory Evolution”, Policy Paper No. 107, Jacques Delors
Institute, March 2014.
4. Space forbids to elaborate on other dimensions of this challenge, such as the correct treatment of frontier workers.
5. I am grateful to Natascha Van Mechelen (Center for Social Policy Herman Deleeck, University of Antwerp) for making available these data.
6. Sweden is not included in the comparison.
7. As Lane Kenworthy emphasizes in Social Democratic America, Oxford University Press, 2014, it must be combined with a sufficiently generous general minimum wage scheme, which means
that employers have to do ‘their part’ of the income protection of low-productive workers.
8. Cf. an argument developed by Declan Gaffney, “Are in-work benefits in the UK a magnet for EU migrants?”, Touchstone Blog 9.12.2014. I should add that the impact of the UK system on its
attractiveness for low-skilled workers from other countries should be assessed with regard to both the supply of non-UK workers and the demand for low-skilled labour by UK companies.
With regard to the supply of workers, the comparative generosity of the net income provided is the key determinant; with regard to demand for low-skilled labour, the comparatively low level
of wage costs is the key determinant. A priori, it is plausible to argue that the combined impact of supply and demand should boost the low-wage segment of the UK labour market, and thus
boost the inflow of non-British citizens in that segment in absolute numbers. Whether that impact occurs in practice would require further research. I am grateful to Bea Cantillon for pointing
this out.
9. And lower than in Luxembourg.
10. The legal discussion is complex. The UK in-work benefits are social benefits in the sense of art. 7 (item 2) of Regulation 492/2011 on the free movement of workers; the UK ‘child tax credits’ are
subject to regulation 883/2004 on the coordination of social security rights, but non-contributory and residence-based. Child benefits, discussed in the next section, are subject to regulation
2004/883. I am grateful to Herwig Verschueren for discussing this.
11. Obviously, neither the level of child benefits nor the regulation of posting are matters for bilateral negotiations between the Dutch and the Polish government. I am describing requirements
for coalition-building in these EU debates. The example is not purely theoretical. For a reconstruction of earlier discussions on posting, in which the debate on benefits for mobile workers
interfered, see Martinsen, D.S., An Ever More Powerful Court? The Political Constraints of Legal Integration in the European Union, Oxford: Oxford University Press, 2015, and forthcoming research by
Dorte Martinsen.
a free hand in the application of its in-work benefits for
non-British citizens and lower British child benefits for
children living elsewhere.
In other words, the compass of our principles may,
in the end, be important for the practical results we
achieve. Although the debate about the coordination
of social security and the debate on posting are now
separated (the former being postponed until after the
British referendum, the latter currently blocked by
resistance in a significant number of Member States)
Member States would be well advised to consider them
from the same, principled perspective. The challenge
is to find a balance between, on one hand, the need
for an integrated market in services (for which posting
is necessary) and the foundational principle of the EU
that mobile workers should be integrated into the ‘solidarity
circle’ of the Member State in which they work,
both in terms of wages, working conditions and social
security contributions and social policy entitlements.
Social benefits and cross-border mobility
19 rue de Milan, F – 75009 Paris
Pariser Platz 6, D – 10117 Berlin
[email protected]
www.delorsinstitute.eu
Managing Editor: Yves Bertoncini • The document may be reproduced in part or
in full on the dual condition that its meaning is not distorted and that the source
is mentioned • The views expressed are those of the author(s) and do not necessarily
reflect those of the publisher • The Jacques Delors Institute cannot be
held responsible for the use which any third party may make of the document •
Original version • © Jacques Delors Institute
ISSN 2257-5731
ACCESS TO SOCIAL BENEFITS FOR EU MOBILE CITIZENS: “TOURISM” OR MYTH?
Sofia Fernandes, Policy Paper No. 168, Jacques Delors Institute, June 2016
A NEW START FOR SOCIAL EUROPE
David Rinaldi, Foreword by Jacques Delors, Preface by Nicolas Schmit and contribution by Marianne Thyssen,
Studies & Reports No. 108, Jacques Delors Institute, February 2016
EMPLOYMENT, MOBILITY AND SOCIAL INVESTMENT: THREE KEY ISSUES FOR POST-CRISIS SOCIAL EUROPE
Sofia Fernandes, Policy Paper No. 120, Jacques Delors Institute, November 2014
POSTED WORKERS IN THE EU: STATE OF PLAY AND REGULATORY EVOLUTION
Kristina Maslauskaite, Policy Paper No. 107, Jacques Delors Institute, March 2014
WHAT KIND OF SOCIAL EUROPE AFTER THE CRISIS?
Sofia Fernandes and Emanuel Gyger, Synthesis of the seminar
co-organised with the Gulbenkian Foundation, Jacques Delors Institute, February 2014
On the same themes…
Categorie archieven: uncategorised
Het cement van wederkerigheid en de paradox van de muntunie
Het cement van wederkerigheid en de paradox van de muntunie
Frank Vandenbroucke
Gepubliceerd in De Gids op Maatschappelijk Gebied, jaargang 107, nr. 6, juni 2016, pp. 34-39.
Sterke nationale welvaartsstaten en Europese eenmaking waren de mooiste politieke projecten van
de 20ste eeuw: ze gaven hoop. Welvaartsstaten zouden mensen ‘bevrijden van vrees en nood’. De
Europese integratie moest een einde stellen aan een geschiedenis van oorlogen. Beide projecten
lijken nu vast te lopen. Ik zal het niet hebben over de aaneenschakeling van crises in de Unie, noch
over alle uitdagingen waar welvaartsstaten voor staan. Ik zoom in op één kwestie: zouden deze
projecten tot overmaat van ramp strijdig zijn met elkaar?
De gedachte is verleidelijk omdat we sinds 2004 twee ontwikkelingen zien: enerzijds de uitbreiding
van de Unie naar landen met lage lonen en het opengooien van de binnengrenzen; anderzijds
groeiende ongelijkheid aan de onderkant van de samenleving in het oude Europa. Migratie en (zij
het minder aanwijsbaar) concurrentie op basis van lage lonen spelen een rol in het afkalvende
herverdelingsvermogen van welvaartsstaten, maar die rol is complex en veel andere krachten zijn
aan het werk. Toenemende ongelijkheid is niet het gevolg van ‘ijzeren wetten’, of het nu gaat over
de groeiende kapitaalvoorraad van Piketty, de globalisering of de Europeanisering. De sleutel is het
beleid van overheden. Europeanisering moet dus door die bril bekeken worden: tast Europa het
effectieve vermogen van onze overheden aan om in te zetten op bescherming en herverdeling? Ik
belicht één aspect van dat beleidsvermogen: schokdempers in tijden van crisis. Daar is een
probleem. Maar er zijn oplossingen.
Welvaartsstaten hebben ingebouwde stabilisatoren om economische schokken uit te vlakken:
progressieve belastingen en werkloosheidsuitkeringen. In de Eurozone zijn de automatische
stabilisatoren na de financiële crisis snel uitgeschakeld. Dat had te maken met reacties op de
financiële markten en strak bezuinigingsbeleid. De analyse is bekend. Minder bekend is dat de
Eurozone de enige muntunie ter wereld is waarin dergelijke stabilisatoren niet ten dele
gecentraliseerd zijn. Neem de Verenigde Staten. Werkloosheidsuitkeringen zijn in de VS de
verantwoordelijkheid van de staten. Maar de staten worden ondersteund met een federaal
belastingkrediet dat werkgevers helpt om hun bijdragen voor de werkloosheid te betalen. De
federale overheid koppelt er minimale eisen aan waar de werkloosheidsverzekering moet aan
voldoen. Bovendien zorgt Washington in tijden van erge crisis voor bijkomende
werkloosheidsuitkeringen die geheel of gedeeltelijk federaal gefinancierd worden. En staten kunnen
lenen bij Washington wanneer hun werkloosheidskas in het rood staat.
Gezond boerenverstand
Schokdempers samen organiseren is rationeel. De eerste reden is risicospreiding. De tweede reden
heeft te maken met wat economen ‘externaliteiten’ noemen. Nationale verzekeringssystemen
creëren een externaliteit: een land dat zichzelf goed verzekert, bewijst ook zijn buren een dienst. Het
is zoals met vaccinatie, het voorbeeld bij uitstek van een externaliteit: wie zich vaccineert,
beschermt niet alleen zichzelf tegen een besmettelijke ziekte, maar ook mensen met wie hij in
contact komt. Daarom is het rationeel en efficiënt dat overheden vaccinaties subsidiëren en deels
verplichten. In een muntunie is het besmettingsgevaar groter dan in een loutere
2
gemeenschappelijke markt. Dus is het logisch dat een muntunie goede schokdempers verplicht in de
lidstaten.
Preventieve voorschriften (te vergelijken met verplichte vaccinatie) houden in dat lidstaten geen
structurele tekorten opbouwen, want dan verliezen ze ruimte om hun overheidstekort te laten
groeien bij een crisis. Maar de kwaliteit van werkloosheidssystemen moet ook in orde zijn. Dekken
ze alle werknemers of laten ze grote groepen onverzekerd, zoals in Italië, waardoor de stabiliserende
rol van werkloosheidsuitkeringen in Italië onder de maat is? Zijn ze voldoende genereus, maar
zonder werkloosheidsvallen te veroorzaken?
Vaccinatie wordt gesubsidieerd: producten met positieve externaliteiten moet je subsidiëren om
hun verbruik op een optimaal niveau te brengen, zo zeggen de handboeken economie. Nationale
werkloosheidsstelsels subsidiëren is in de Europese Unie niet aan de orde; maar het zou wel
rationeel zijn een herverzekering van de nationale werkloosheidsverzekeringen te koppelen aan
minimale kwaliteitseisen, zodat lidstaten de kost ervan ook in zeer moeilijke omstandigheden
kunnen betalen. De Europese Unie zal geen federale begroting ontwikkelen zoals de VS of Canada;
maar met een relatief kleine verzekeringspremie kan je qua stabilisatie hetzelfde nuttige effect
bereiken als met een omvangrijke begroting.
Hoe aanpakken?
Hoe zou een interstatelijke verzekering in de Europese Muntunie er uit zien? Tijdens de voorbije
jaren zijn verschillende voorstellen gepubliceerd, al dan niet gekoppeld aan de nationale
werkloosheidsstelsels. Deze voorstellen komen er veelal op neer dat de lidstaten bijdragen betalen
aan een fonds, dat geld uitkeert aan overheden van lidstaten die getroffen worden door negatieve
schokken. In bepaalde varianten gaat het louter om een verzekering tegen zogenaamde
‘asymmetrische schokken’, en kan het fonds zelf nooit een tekort maken. Als alle landen getroffen
worden door een crisis, zullen landen die het minst getroffen zijn in dergelijk schema bijdragen
betalen voor landen die het meest getroffen zijn. Andere auteurs beschouwen dat als problematisch
omdat men solidariteit vraagt van landen die zelf ook een effect voelen van de crisis, wat politiek
moeilijk is en economisch niet zinvol. Zij voorzien daarom de mogelijkheid dat een stabilisatiefonds
tijdelijk schulden opbouwt, zodat het kan bijdragen aan stabilisatie bij schokken die de hele
eurozone op symmetrische wijze treffen.
Sommige voorstellen koppelen de interstatelijke transfers aan de evolutie van de werkloosheid in de
lidstaten, en voorzien een herverzekering, via begrotingstransfers, van de nationale
werkloosheidssystemen. Andere voorstellen gaan nog verder in deze koppeling aan werkloosheid: ze
pleiten voor een rechtstreekse Europese interventie in de werkloosheidsuitkeringen die individuele
burgers krijgen. Zelf ben ik betrokken in een grootschalig onderzoek hierover, onder leiding van het
Centre for European Policy Studies (CEPS), dat binnenkort opgeleverd wordt aan de Europese
Commissie. Het is te vroeg om me uit te spreken over de vraag of en hoe een interstatelijke
verzekering gekoppeld moet worden aan nationale werkloosheidsuitkeringen, en wat dan de beste
benadering is. Wel is duidelijk dat de complexiteit van een rechtstreekse interventie in nationale
werkloosheidssystemen niet onderschat mag worden. Het meest aangewezen lijkt een model dat de
nationale werkloosheidssystemen herverzekert via begrotingstransfers, dat permanente transfers
ten voordele van bepaalde lidstaten uitsluit en een structurele herverdeling van middelen tussen de
3
landen (eerder dan een loutere verzekering waar iedereen baat bij heeft) vermijdt. Eerder dan in te
gaan op technische details wil ik het hebben over het waarom van dergelijke herverzekering.
Het is niet zo dat we vandaag geen solidariteit organiseren in de muntunie. Maar de solidariteit die
tot stand komt is het resultaat van moeizame onderhandelingen tussen regeringsleiders. Solidariteit
zit niet als een ex ante automatisme ingebakken in het Europese weefsel, ze komt ex post tot stand.
Dit heeft nadelen. Solidariteit ex post organiseren is polariserend. Bovendien is ex post solidariteit
duurder dan ex ante solidariteit want ex ante solidariteit verhindert dat de schade oploopt. Risico’s
centraliseren of herverzekeren in een muntunie is een zaak van gezond boerenverstand: voorkomen
is beter dan genezen.
Puzzel van solidariteit en soevereiniteit
U denkt nu ongetwijfeld: hoe rationeel ook, dit is hopeloze political fiction. Er heerst diep
wantrouwen, verzet tegen het delen van middelen op het Europese niveau, en vrees dat we
hangmatten eerder dan werkloosheidsverzekeringen zullen subsidiëren. We staan inderdaad voor
een paradox: de Verenigde Staten consolideren zwakke solidariteitsmechanismen in de staten met
solidariteitsmechanismen op het federale niveau; de EU lukt er niet in om sterke
solidariteitsmechanismen binnen de lidstaten te ondersteunen met ex ante solidariteit op het
Europese niveau, en creëert zo een instabiele muntunie. Politiek gaat het om een moeilijke puzzel:
het zou in ieders voordeel zijn dat we ‘gelijk oversteken’ in het delen van soevereiniteit en het delen
van risico’s; maar hoe doe je dat als je elkaar niet vertrouwt en denkt dat je steeds meer greep op je
eigen nationale situatie verliest? Dat laatste vormt de kern van het debat: de Europese Unie is
synoniem geworden met verlies aan invloed, verlies aan ‘greep op de situatie’. Als we niet bereid zijn
risico’s en soevereiniteit te delen, zullen we steeds meer ‘greep op onze eigen situatie’ verliezen.
Risico’s en soevereiniteit moeten gedeeld worden om effectief beleidsvermogen te heroveren. De
inzet is dat nationale beleidsmakers zo sterker worden, eerder dan zwakker.
Europese Pijler van Sociale Rechten
Hoger stelde ik dat het logisch is dat de Europese Unie eisen zou stellen aan de kwaliteit van de
werkloosheidssystemen in de lidstaten. In welvaartsstaten zijn werkloosheidsuitkeringen de
spreekwoordelijke neus van de kameel: of ze een goede schokdemper zijn, hangt ook samen met de
kwaliteit van het activeringsbeleid, de hoogte van het netto-inkomen dat mensen kunnen verdienen
aan de onderkant van de arbeidsmarkt… Het gaat om een cluster van principes waar werkloosheidsen
werkgelegenheidsbeleid op een coherente manier moet aan beantwoorden. Dit onderlijnt een
bredere vaststelling: het is absoluut nodig en basisconsensus te ontwikkelen over wat het Europese
sociale model inhoudt. Terwijl de zoektocht naar een heldere omschrijving van ‘het Europese sociale
model’ tien jaar geleden nog kon afgedaan worden als een nuttige maar niet echt noodzakelijke
oefening, is dit vandaag een existentiële kwestie geworden voor de Unie.
Zijn er perspectieven om aan dergelijke consensus te werken? In maart heeft de Europese
Commissie een brede raadpleging gestart en een eerste voorlopige omschrijving gepresenteerd van
wat de ‘Europese Pijler van Sociale Rechten’ moet worden. Dit initiatief maakt deel uit van de
werkzaamheden van de Commissie in opvolging van het Verslag van de vijf voorzitters van de
Europese instellingen over de voltooiing van de muntunie, dat in juni 2015 gepubliceerd is. Het
initiatief voor de pijler is gericht op de eurozone, maar andere lidstaten kunnen instappen als zij dat
4
willen. De terminologie ‘rechten’ is wel enigszins verwarrend, omdat het in essentie gaat om
benchmarking van het sociale beleid in de lidstaten. Heel wat beleidsgebieden komen aan bod,
gegroepeerd in drie hoofdthema’s: gelijke kansen en toegang tot de arbeidsmarkt; billijke
arbeidsvoorwaarden; adequate en duurzame sociale bescherming en toegang tot essentiële
diensten van hoge kwaliteit.
Dit initiatief van de Commissie beantwoordt potentieel aan de behoefte die ik geschetst heb. Een
breed debat over dergelijke ‘pijler van sociale rechten’ kan bijdragen tot de noodzakelijke
basisconsensus. Tegelijkertijd is het een initiatief met een hoog risicogehalte. Indien het ervaren
wordt als een heruitgave van bestaande Europese coördinatiestrategieën, zoals de Europese
Werkgelegenheidsstrategie en de Open Coördinatie voor sociale bescherming en insluiting, dan zal
het geen nieuwe dynamiek creëren; het heersende scepticisme over de sociale betekenis van de
Unie zal er dan alleen door versterkt worden. Precies daarom moet zorgvuldig met de terminologie
‘rechten’ omgesprongen worden. Opdat dit initiatief impact zou hebben, lijken drie voorwaarden
belangrijk.
• Ten eerste, moet een pijler van sociale rechten uiteindelijk voorwerp uitmaken van overleg
tussen politieke leiders en sociale partners op het hoogste niveau. Zoals de EU zich voorzien
heeft van een fiscal compact, zou er op het hoogste niveau ook een ‘sociaal pact’ moeten
afgesproken worden.
• Ten tweede, lijkt het me aangewezen een onderscheid te maken tussen domeinen waarin op
basis van bestaande Europese bevoegdheden effectieve rechten, in de juridische betekenis
van het woord, tot stand kunnen komen (zoals arbeidsvoorwaarden) en domeinen waar de
Unie over minder bevoegdheden beschikt. In domeinen waar de Unie wetgevend kan
optreden mag het wetgevende initiatief niet in verdrukking geraken; in domeinen waar dat
minder evident is, kan wel een indringende benchmarking van instrumenten en resultaten
georganiseerd worden, die verder gaat dan wat nu bestaat in de diverse
coördinatieprocessen.
• Ten derde, denk ik dat dit initiatief op een bepaald ogenblik uitdrukkelijk gekoppeld moet
worden aan ‘hardere’ initiatieven zoals de voorbereiding van een Europees stabilisatieinstrument
(waar het verslag van de vijf voorzitters het ook over heeft, zij het in vage
bewoordingen); daardoor zou de politieke gevoeligheid en betekenis ervan veel groter
worden.
Wederkerigheid
Mijn pleidooi is gebaseerd op wederkerigheid: een solidaire verzekering van risico’s met strenge
eisen waar de verzekerden moeten aan voldoen. Een Europese toepassing van ‘voor wat hoort wat’,
zo u wil. Wederkerigheid is echter een iets rijker begrip. Wederkerigheid is het cement van de
bescherming die nationale welvaartsstaten bieden. Het komt er op neer ‘voor wat hoort wat’ in de
juiste dosis toe te passen: ‘voor wat hoort wat’ kan verworden tot een hardvochtig mantra, zonder
oog voor het feit dat mensen ook recht hebben op mededogen. Een overdosis kan ook leiden tot een
allesoverheersend wantrouwen, waarbij een obsessie voor moral hazard (oneigenlijk gebruik van
verzekeringen) ons blind maakt voor de voordelen van onderlinge verzekeringen. Zoals
wederkerigheid het cement is van welvaartsstaten, moet het nut van wederkerigheid ons inspireren
voor de Europese Unie. Zo zouden we het wederkerigheidsprincipe ook moeten toepassen op de
5
lopende debatten over grensoverschrijdend verkeer. De Nederlandse regering klaagt terecht over
misbruik van detachering naar Nederland van werknemers Oost- en Centraal-Europa, omdat dit het
Nederlandse sociale bestel ondermijnt. Tegelijkertijd heeft Premier Rutte gezegd dat er veel goeds
zat in de eisen van David Cameron; Cameron wil Europeanen die in het Verenigd Koninkrijk als
werknemer aan de slag zijn en géén gebruik maken van detachering kunnen uitsluiten van Britse
sociale voordelen. De Nederlandse positie komt er op neer dat men zelf graag uit twee walletjes zou
eten: Polen die hier werken moeten bijdragen betalen voor het Nederlandse sociale bestel; maar
dezelfde Polen moeten niet denken dat ze zomaar alle sociale voordelen kunnen krijgen die
Nederlandse werknemers krijgen… Dat schendt niet alleen een elementair principe van
wederkerigheid, het maakt de mogelijkheid om een verstandig compromis te vinden met de Oosten
Centraal-Europese regeringen over de detacheringskwestie moeilijker. Belgische politici die graag
laten horen dat ze Cameron en Rutte interessante Europeanen vinden, zouden daarover moeten
nadenken.
Dit is een samenvatting van de rede die Frank Vandenbroucke uitsprak n.a.v. zijn aanstelling als
universiteitshoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam. De volledige tekst is te vinden op
www.frankvandenbroucke.uva.nl
Herverzeker werkloosheid op Europees niveau
22 Zeggenschap 2-2016
Herverzeker werkloosheid
op Europees niveau
verzekeringssystemen creëren een externaliteit: een land
dat zichzelf goed verzekert, bewijst ook zijn buren een
dienst. Het is zoals met vaccinatie, het voorbeeld bij uitstek
van een externaliteit: wie zich vaccineert, beschermt niet
alleen zichzelf tegen een besmettelijke ziekte, maar ook
mensen met wie hij in contact komt. Daarom worden vaccinaties
gesubsidieerd en in de meeste landen ook deels verplicht.
In een muntunie is het besmettingsgevaar van economische
schokken groter dan in een louter gemeenschappelijke
markt. Daarom is het belangrijk dat alle landen over
goede schokdempers beschikken: zo beschermen ze zichzelf
en anderen.
Geen structurele tekorten
Preventieve voorschriften (te vergelijken met verplichte
vaccinatie) houden in dat lidstaten geen structurele overheidstekorten
opbouwen, want dan verliezen ze ruimte om
hun tekort te laten groeien bij een crisis. Maar de kwaliteit
van werkloosheidssystemen moet ook in orde zijn. Dekken
ze alle werknemers of laten ze grote groepen onverzekerd,
zoals in Italië, waardoor de stabiliserende rol van werkloosheidsuitkeringen
in Italië onder de maat is? Zijn ze voldoende
genereus, maar zonder werkloosheidsvallen te veroorzaken? Vaccinatie wordt gesubsidieerd: producten met positieve
externaliteiten moet je subsidiëren om hun verbruik op een
De weg naar een sociaal Europa verloopt moeizaam. Landen wantrouwen elkaar en zijn steeds
minder bereid soevereiniteit op te geven. Terwijl juist solidariteit in sociale stelsels een schokdemper
in tijden van crises kan zijn, meent Frank Vandenbroucke. Zo zou je stelsels van werkloosheidsuitkeringen
op Europees niveau moeten herverzekeren. Als landen aan bepaalde
voorwaarden voldoen, kunnen ze die verzekering in tijden van nood aanspreken.
Frank Vandenbroucke is universiteitshoogleraar aan Universiteit van Amsterdam.
Dit is een samenvatting van zijn inaugurele rede die hij 1 juni uitsprak.
De volledige tekst is te vinden op www.frankvandenbroucke.uva.nl.
Welvaartsstaten hebben ingebouwde stabilisatoren om
economische schokken uit te vlakken: progressieve belastingen
en werkloosheidsuitkeringen. In de Eurozone zijn de
automatische stabilisatoren na de financiële crisis snel uitgeschakeld.
Dat had te maken met reacties op de financië-
le markten en strak bezuinigingsbeleid. De analyse is
bekend. Minder bekend is dat de Eurozone de enige muntunie
ter wereld is waarin dergelijke stabilisatoren niet ten
dele gecentraliseerd zijn. Neem de Verenigde Staten.
Werkloosheidsuitkeringen zijn in de VS de verantwoordelijkheid
van de staten. Maar de staten worden ondersteund
met een federaal belastingkrediet dat werkgevers helpt om
hun bijdragen voor de werkloosheid te betalen. De federale
overheid koppelt er minimale eisen aan waar de werkloosheidsverzekering
moet aan voldoen. Bovendien zorgt
Washington in tijden van erge crisis voor bijkomende uitkeringen
die geheel of gedeeltelijk federaal gefinancierd worden.
En staten kunnen lenen bij Washington wanneer hun
werkloosheidskas in het rood staat.
Schokdempers samen organiseren is rationeel. De eerste
reden is risicospreiding. De tweede reden heeft te maken
met wat economen ‘externaliteiten’ noemen. Nationale
optimaal niveau te brengen, zo zeggen de handboeken
economie. Nationale werkloosheidsstelsels subsidiëren is in
Europa niet aan de orde; maar het zou wel rationeel zijn
een herverzekering van de nationale werkloosheidsverzekeringen
te koppelen aan minimale kwaliteitseisen, zodat
lidstaten de kosten ervan ook in zeer moeilijke omstandigheden
kunnen betalen. Europa zal geen federale begroting
ontwikkelen zoals de VS of Canada; maar met een relatief
kleine verzekeringspremie kan je qua stabilisatie hetzelfde
nuttige effect bereiken als met een omvangrijke begroting.
Rechtstreekse interventie?
Hoe zou een interstatelijke verzekering in de muntunie er
uit zien? Tijdens de voorbije jaren zijn verschillende voorstellen
gepubliceerd, al dan niet gekoppeld aan de nationale
werkloosheidsstelsels. Deze voorstellen komen er
veelal op neer dat de lidstaten bijdragen betalen aan een
fonds, dat geld uitkeert aan overheden van lidstaten die
getroffen worden door negatieve schokken. In bepaalde
varianten gaat het louter om een verzekering tegen zogenaamde
‘asymmetrische schokken’, en kan het fonds zelf
nooit een tekort maken. Als alle landen getroffen worden
door een crisis, zullen landen die het minst getroffen zijn in
dergelijk schema bijdragen betalen voor landen die het
meest getroffen zijn. Andere auteurs beschouwen dat als
problematisch omdat men solidariteit vraagt van landen die
zelf ook een effect voelen van de crisis, wat politiek moeilijk
is en economisch niet zinvol. Zij voorzien daarom de
mogelijkheid dat een stabilisatiefonds tijdelijk schulden
opbouwt, zodat het kan bijdragen aan stabilisatie bij schokken
die de hele eurozone op symmetrische wijze treffen.
Sommige voorstellen koppelen de interstatelijke transfers
aan de evolutie van de werkloosheid in de lidstaten, en
voorzien een herverzekering, via begrotingstransfers, van
de nationale werkloosheidssystemen. Andere voorstellen
gaan nog verder in deze koppeling aan werkloosheid: ze
pleiten voor een rechtstreekse Europese interventie in de
werkloosheidsuitkeringen die individuele burgers krijgen.
Zelf ben ik betrokken bij onderzoek hierover, onder leiding
van het Centre for European Policy Studies (CEPS), dat binnenkort
opgeleverd wordt aan de Europese Commissie.
Het is te vroeg om me uit te spreken over de vraag of en
hoe een interstatelijke verzekering gekoppeld moet worden
aan nationale werkloosheidsuitkeringen, en wat dan de
beste benadering is. Wel is duidelijk dat de complexiteit
van een rechtstreekse interventie in nationale werkloosheidssystemen
niet onderschat mag worden. Het meest
aangewezen lijkt een model dat de nationale werkloosheidssystemen
herverzekert via begrotingstransfers, dat
permanente transfers ten voordele van bepaalde lidstaten
uitsluit en een structurele herverdeling van middelen tussen
de landen (eerder dan een loutere verzekering waar iedereen
baat bij heeft) vermijdt. Eerder dan in te gaan op technische
details wil ik het hebben over het waarom van dergelijke
herverzekering.
Het is niet zo dat we vandaag geen solidariteit organiseren
in de muntunie. Maar de solidariteit die tot stand komt is
het resultaat van moeizame onderhandelingen tussen regeringsleiders.
Solidariteit zit niet als een ex ante automatisme
ingebakken in het Europese weefsel, ze komt ex post
tot stand. Dit heeft nadelen. Solidariteit ex post organiseren
is polariserend. Bovendien is ex post solidariteit duurder
dan ex ante solidariteit want ex ante solidariteit verhindert
dat de schade oploopt. Risico’s centraliseren of herverzekeren
in een muntunie is een zaak van gezond boerenverstand:
voorkomen is beter dan genezen.
Een moeilijk puzzel
U denkt nu ongetwijfeld: hoe rationeel ook, dit is hopeloze
political fiction. Er heerst diep wantrouwen, verzet tegen
het delen van middelen op het Europese niveau, en vrees
dat we hangmatten eerder dan werkloosheidsverzekerinEuropa
zal geen federale
begroting ontwikkelen zoals
de VS of Canada
gen zullen subsidiëren. We staan inderdaad voor een paradox:
de Verenigde Staten consolideren zwakke solidariteitsmechanismen
in de staten met solidariteitsmechanismen
op het federale niveau; de EU slaagt er niet in om sterke
solidariteitsmechanismen binnen de lidstaten te ondersteunen
met ex ante solidariteit op het Europese niveau, en
creëert zo een instabiele muntunie. Politiek gaat het om
een moeilijke puzzel: het zou in ieders voordeel zijn dat we
‘gelijk oversteken’ in het delen van soevereiniteit en het
delen van risico’s; maar hoe doe je dat als je elkaar niet vertrouwt
en denkt dat je steeds meer greep op je eigen nationale
situatie verliest? Dat laatste vormt de kern van het
debat: de Europese Unie is synoniem geworden met verlies
aan invloed, verlies aan ‘greep op de situatie’. Als we niet
bereid zijn risico’s en soevereiniteit te delen, zullen we
steeds meer ‘greep op onze eigen situatie’ verliezen. Risico’s
en soevereiniteit moeten gedeeld worden om effectief
beleidsvermogen te heroveren. De inzet is dat nationale
beleidsmakers zo sterker worden, eerder dan zwakker.
Europese Pijler van Sociale Rechten
Hierboven stelde ik dat het logisch is dat de Europese Unie
eisen zou stellen aan de kwaliteit van de werkloosheidssystemen
in de lidstaten. In welvaartsstaten zijn werkloosheidsuitkeringen
de spreekwoordelijke neus van de
kameel: of ze een goede schokdemper zijn, hangt ook
samen met zaken als de kwaliteit van het activeringsbeleid,
en de hoogte van het netto-inkomen dat mensen
kunnen verdienen aan de onderkant van de arbeidsmarkt.
Het gaat om een cluster van principes waar werkloosheids-
en werkgelegenheidsbeleid op een coherente
manier moet aan beantwoorden. Dit onderlijnt een bredere
vaststelling: het is nodig een basisconsensus te ontwikkelen
over wat het Europese sociale model inhoudt.
Terwijl de zoektocht naar een heldere omschrijving van
‘het Europese sociale model’ tien jaar geleden nog kon
afgedaan worden als een nuttige maar niet echt noodzakelijke
oefening, is dit vandaag een existentiële kwestie
geworden voor de Unie.
Zijn er perspectieven om aan dergelijke consensus te werken?
In maart heeft de Europese Commissie een brede
raadpleging gestart en een eerste voorlopige omschrijving
gepresenteerd van wat de ‘Europese Pijler van Sociale
Rechten’ moet worden. Dit initiatief maakt deel uit van
de werkzaamheden van de Commissie in opvolging van
het Verslag van de vijf voorzitters van de Europese instellingen
over de voltooiing van de muntunie, dat in 2015
gepubliceerd is. Het initiatief voor de pijler is gericht op
Risico’s herverzekeren
is een zaak van gezond
boerenverstand
de eurozone, maar andere lidstaten kunnen instappen als
zij dat willen. De terminologie ‘rechten’ is wel enigszins
verwarrend, omdat het in essentie gaat om benchmarking
van het sociale beleid in de lidstaten. Heel wat beleidsgebieden
komen aan bod, gegroepeerd in drie hoofdthema’s:
gelijke kansen en toegang tot de arbeidsmarkt; billijke
arbeidsvoorwaarden; adequate en duurzame sociale
bescherming en toegang tot essentiële diensten van hoge
kwaliteit.
Een breed debat over een dergelijke ‘pijler van sociale
rechten’ kan bijdragen tot de noodzakelijke basisconsensus.
Opdat dit initiatief impact zou hebben, lijken drie voorwaarden
belangrijk. Ten eerste, moet een pijler van sociale
rechten uiteindelijk deel uitmaken van overleg tussen politieke
leiders en sociale partners op het hoogste niveau.
Zoals de EU zich voorzien heeft van een ‘fiscal compact’,
zou er op het hoogste niveau ook een ‘sociaal pact’ moeten
afgesproken worden. Ten tweede, lijkt het me aangewezen
een onderscheid te maken tussen domeinen waarin
op basis van bestaande Europese bevoegdheden effectieve
rechten, in de juridische betekenis van het woord, tot
stand kunnen komen (zoals arbeidsvoorwaarden) en domeinen
waar de Unie over minder bevoegdheden beschikt. In
domeinen waar de Unie wetgevend kan optreden mag het
wetgevende initiatief niet in verdrukking geraken; in
domeinen waar dat minder evident is, kan wel een indringende
benchmarking van instrumenten en resultaten georganiseerd
worden, die verder gaat dan wat nu bestaat in de
diverse coördinatieprocessen. Ten derde, denk ik dat dit
initiatief op een bepaald ogenblik uitdrukkelijk gekoppeld
moet worden aan ‘hardere’ initiatieven zoals de voorbereiding
van een Europees stabilisatie-instrument (waar het
verslag van de vijf voorzitters het ook over heeft, zij het in
vage bewoordingen); daardoor zou de politieke gevoeligheid
en betekenis ervan veel groter worden.
Wederkerigheid
Mijn pleidooi is gebaseerd op wederkerigheid: een solidaire
verzekering van risico’s met strenge eisen waar de verzekerden
moeten aan voldoen. Een Europese toepassing
van ‘voor wat hoort wat’, zo u wil. Wederkerigheid is echter
een iets rijker begrip. Wederkerigheid is het cement van
welvaartsstaten. Het komt er op neer ‘voor wat hoort wat’
in de juiste dosis toe te passen: ‘voor wat hoort wat’ kan
verworden tot een hardvochtig mantra, zonder oog voor
het feit dat mensen ook recht hebben op mededogen. Een
overdosis leidt ook tot een allesoverheersend wantrouwen,
waarbij een obsessie voor moral hazard (oneigenlijk
gebruik van verzekeringen) blind maakt voor de voordelen
van onderlinge verzekeringen. Zoals wederkerigheid het
cement is van welvaartsstaten, moet wederkerigheid ons
inspireren voor de Europese Unie.
Zo zouden we het wederkerigheidsprincipe ook moeten
toepassen op de lopende debatten over grensoverschrijdend
verkeer. De Nederlandse regering klaagt terecht over
misbruik van detachering naar Nederland van werknemers
Oost- en Centraal-Europa, omdat dit het Nederlandse
sociale bestel ondermijnt. Tegelijkertijd heeft Premier Rutte
gezegd dat er veel goeds zat in de eisen van David Cameron;
Cameron wil Europeanen die in het Verenigd Koninkrijk
als werknemer aan de slag zijn en géén gebruik maken
van detachering kunnen uitsluiten van Britse sociale voordelen.
De Nederlandse positie komt er op neer dat men
zelf graag van twee walletjes zou eten: Polen die hier werken
moeten bijdragen betalen voor het Nederlandse sociale
bestel; maar dezelfde Polen moeten niet denken dat ze
zomaar alle sociale voordelen kunnen krijgen die Nederlandse
werknemers krijgen. Dat schendt niet alleen een elementair
principe van wederkerigheid, het maakt het moeilijker
om een verstandig compromis te vinden met de Oosten
Centraal-Europese regeringen over de detacheringskwestie.
De Nederlandse positie komt
er op neer dat men zelf graag
van twee walletjes zou eten