Download fulltext
156

Geluk en politiek: een pleidooi voor helder denken Frank Vandenbroucke (KULeuven Universiteit Antwerpen) Zeggen dat de hoogte van het BBP onze beste maatstaf is even krom geredeneerd als zeggen Bruto Nationaal aldus in reactie op essay Marc De Vos over geluk politiek In reeks Back to Basics plaatst stevige vraagtekens bij wat hij omschrijft “de snelgroeiende geluksagenda” 1 Zijn oproep luidt: “Bevrijd politiek” vroegere publicatie heb ik me kritisch uitgelaten manier waarop geluksagenda door sommige mensen wordt ingevuld Zo meen fout om “zoveel mogelijk zoveel mensen” naar te schuiven doelstelling kijk met enige verbazing terugkeer debat 18de eeuwse utilitarist Jeremy Bentham – goede man die deze stelregel eerst geformuleerd heeft Wat ons persoonlijk leven betreft geloof niet bereikt zonder doel Alhoewel men zijn persoonlijke overtuigingen (zoals overtuiging zeker filosofisch perfectionisme inhoudt) zomaar kan promoveren tot hele samenleving moet delen denk ook iets gelijkaardigs geldt: vervallen ze toch publiek nodig Doelloosheid slechtste individuele maar overkomen Mijn was vitaliteit vraag stelde luidde: “Kunnen we één dezelfde beweging afstand nemen kortzichtig materialisme vervelende waarheden ‘ondernemend’ onder ogen zien?” “We” sloeg daarbij 2 Hier wil concentreren tekst Ik ga vooral sociaaleconomische beleid doen zgn welk economisch onderzoek relevant Twee belangrijke kwesties misschien meest behandel niet: betekent leven? En zouden gevolgen ambitieuze duurzaamheidsagenda economische groei? Het eerste deel mijn lezer ervaren schools: kom meteen bevlogen beschouwingen Omdat cruciaal eender pleit daarvoor dit Dat levert swingende literatuur tweede kortere gedeelte laat analytische los leg enkele politieke meer intuïtief karakter hebben drie stellingen elkaar verweven helderheid best uit halen stelling luidt groei uiting vormt dynamiek méér dan louter dynamiek; samenlevingen of komen toenemende mate problemen ondanks beperkingen objectieve globale vooruitgang alleen preciezer (ze gaat meten vooruitgang) vloeit vanzelfsprekend voort derde overheid andere plaats stellen zich vergist technisch beleidsdispuut omdat onmeetbare probeert haar boekje principieel buiten gaat: zo’n geeft toe aan verleiding paternalistisch à la limite totalitair reserveer oordeel concentreer mij fout; voorbij geleerd 60 jaar theorievorming sinds Arrow’s fameuze onmogelijkheidstheorema 1951 vreemd basale inzichten theoretische economie meeneemt betoog devies back basics staat argumenten aangedragen worden bovendien contradictorisch belangrijk onderdeel zelf onderuit leidt impasse wie opstelt liberal d w z iemand verscheidenheid opvattingen erkent keuzerecht daarin respecteren Laat vooraf preciseren waarom Engelse uitdrukking “liberal” opduikt hier doctrine vrije werking markten slechts minimaal gestoord mag overheidsoptreden; respect prozaïscher voorkeuren correct oordeelsvermogen gebaseerd je bent orde debatten welzijn twee benaderingen tegenover plaatsen: benadering wijze “op meten” Deze zoek meetsysteem beleven; bijvoorbeeld gelijkgesteld hedonistisch vervolgens gemeten; tevredenheid waarmee oordelen hun gemeten… Je daarom omschrijven “subjectieve welzijnsmeting” benadrukt zèlf waarde toekennen toestand waarin bevinden basis eigen overtuigingen; tevredenheid-met-het-leven noodzakelijk doelstellingen levensplan allerbelangrijkste vinden resultaten subjectieve welzijnsmeting vindt eenzijdig zelfs interesseert voorwaarden toelaten opvatting goed realiseren daar overige maximaal vrij in; verwijzen essentiële hulpmiddelen zoals geld vermogen kansen participatie arbeidsmarkt onderwijs keuzevrijheid beginselen rechtsstaat enz… duidelijk maken standpunt veel sympathie Onder schuilt nu verschillend intrinsiek fundamenteel tegenstrijdig: ene sluit naïeve “meten” opgevat “rekenkunde geluk” inderdaad zo; per se zo hoeft economic theory vraagstuk tafel legt alle tijden minder belangrijk: samenleving? Kan vergelijken vaststellen A boekt B? gesteld individu Als posities keuzes houding m b t relatief eenvoudig vanzelfsprekend– bedoel tégen spreken veronderstellen sympathieke vriend verstokte vrijgezel Bob kiezen tussen scenario (40 uur week werken verdienen) B (20 weinig normale omstandigheden gezond verkiest boven mogen er uitgaan “beter” Wie wij keuze “béter af zou zijn” “meer realiseren” “gelukkiger verdienen tijd Veronderstel gisteren kon vandaag na grondige afweging effectief kiest A: beweren achteruitgang boekt; moment geen meemaakt Integendeel “vooruitgang” slaat volgens weloverwogen béter ondubbelzinnig sprake ontkennen erge vorm paternalisme Dit argument knoopt gebruik concept theorie revealed preference heet: voorkeur laten blijken gedrag want zal rationele gericht verhogen belang inspireert wanneer onderzoekers proberen verklaringen volgende bezwaar voeten gooit: “(…) woorden kortstondige gevoelens waar moeten aannemen betwijfelen betrouwbaardere beter verifiëren bron daden? Waarom consumeergedrag verlangen rijkdom anderzijds versie nemen? geluksonderzoekers gelijk beoordelaars vertrouwen onthuld iPhone kopen?” 3 Welzijn (a fortiori geluk) rechtstreeks vatten becijferde metriek onderneming hopeloos gedoemd mislukken wegens bijzonder ervan daadwerkelijk betere uitgangspunt Revealed sociale welzijnsfuncties eenvoud vooreerst rationeel vervuld veronderstelt geïnformeerd relevante alternatieven spontaan evenveel aandacht geven eigenlijk veeleisende hypotheses vaak Nogal recente behavioural economics wijzen richting: bv evident altijd werkelijke reveleert Maar verder zoomen argumentatielijn randvoorwaarden omvangrijke onderzoeksagenda beleidsagenda mee verbonden beschouwing afhangen preferences uitspraken doet sterk punt maakt kaart brengen overigens soort welzijnsfunctie (een ordinale nuttigheidsfunctie) werken: daaruit C D E … Bob’s houdt welzijn” oplevert E… functie “ordinaal” getal plakken ervaart rangschikken natuurlijk tegelijkertijd dergelijk irrationeel voorkomen kunnen uittekenen gangbare individuen beschouwd Of domeinen echt betwistbaar Nu toepasbaar groepen dus Beter gezegd pogingen voorbije ondernomen hanteren algemeen alternatieve scenario’s opleveren waarbij vermeden welzijnsniveau stuiten zeer grote bezwaren rangschikt cijfer plakt (je “meet” cijfer) krijg houvast Kenneth Arrow 1972 Nobelprijs gekregen bewijs geleverd nog sterker is: onmogelijk groep consistente respecteert (wat “respecteren” gepreciseerd axioma’s) informatie bieden 4 Met woorden: welke rangschikkingen alléén Verenigd Bobrijk schema “collectieve preference”; gewoon ontoepasbaar Daarop uitzondering bedenken: bepalen (laat Baas) wel dictatuur liberals gruwen beperkte maatschappelijke bedenken issue Bobrijk: X 40 elk 25 000 euro jaar; Y 20 Z 16 jaar… (Bij overgang verhoogt Inkomen telkens 25% ) énige mogelijke zullen individueel Omwille eensgezindheid betekenen “algemeen impliceert bijzondere geval probleemloos verhoging meebrengt uitspraak Verenigde Helaas keuzeset realiteit X* denkbaar 1% 200 verdient 99% 24 500 groeit 31 3% (ten opzichte Y) beduidend BNP-groei top inkomensverdeling BNI (voor bevolking) 22 5% terwijl steeds bedraagt Welk biedt welzijn”: X*? Op elke afzonderlijk wegdraagt grootst beantwoorden vanuit beperken groot probleem denkt extreem voorbeeld gekozen verschil vergelijkbaar BNP 1975 2006 Frankrijk Staten gemiddelde reële inkomen gezin groeide VS 32 2% 27 Amerikaanse groeiprestatie Franse 17 9% 26 4% draait beoordeling Om vellen algemene geboekt omgekeerd afweegt a v 5 betrokken loutere rangschikking afleiden rekenkunde plakt? Een merkwaardige contradictie weet bewust implicaties beroep gehad band Product Hij vermijdt doordat geweer schouder verandert Sterker heel aanbrengt kritiek beschouwt foute conclusies geluksonderzoek steunen feit kàn beurt degelijk meetbaar neem vier passages waaruit blijkt schrijft n Easterlin Paradox” volgende: “[H]et traceren welvarende landen lange tijdspanne suggereert levensvoldoening stijgen dalen loop carrière Fragmentopnames ander beeld: ogenblik geluksniveaus steevast hoger naarmate inkomensladder opklimt Internationale onderzoeken tonen verschillen gemiddeld nauw verband houden persoon Rijkere gelukkigere inwoners armere volstaan welvaart relatieve prestatie lijst beleidsprioriteiten gelukslui ”6 Even volgt samengevat: ”Een doordacht groeibeleid blijft breedste instrument bevorderen ”7 passage zekerheid herverdeling argumentatie: “De meeste gelukspredikers (…) versteld staan vernemen subjectief afhangt levensstandaard staatszorg groeiende inkomensongelijkheid gepaard gegaan afnemende geluksongelijkheid effect ongelijkheid armen culturele weg pad egalitarisme inkomensherverdeling typisch verdedigd zieltjeswinners welvaartsstaat ”8 vrijheid lezen “Persoonlijke controle sterke voorspellers ”9 schrijven èn betwisten “’geluk’ ‘subjectief welzijn’ voldoende gedefinieerd gemeten betrouwbaar beleidsinstrument maken”10 dingen Ofwel geloven verbanden leggen variabelen langs kant variabele “geluk” al meetbare onthouden daarover (en geciteerd schrappen tekst) springt voortdurend been camoufleert daardoor fundamentele intellectuele impliceert; ben ordenend definiëren vermijden géén enkel verdelingsprobleem stelt voordoet: gaf groeiscenario’s zijn; absurde veronderstelling terugkeren klassieke versies utilitarisme (van Sidgwick e geïnspireerd Bentham) oog hadden som leden (of “nut” “geluk”) onderscheid personen opheft onvervreemdbare eigenheid ontkent John Rawls zowat 50 geleden uiteengezet Voor erkennen individualiteit wezenlijk verdelingskwestie onontkoombaar precies verdelingsproblemen schrijft: “Uiteraard afvragen beschikbaar iedereen vruchten gedeeld lagen maatschappij natuurlijke rijkdommen bedreigt toekomst herverdelende organisatorische bekommernissen aard impact Zij ondergraven nood belangrijkste kracht mensheid ”11 Na nuancerende kanttekeningen maximalisering nooit beleidsdoelstelling geweest ongestoord stelling: “Wij waarderen parameters en/of ”12 Zodra zodra Ongelijkheid normatieve agenda vaststelling ontwijken verdelingsvraagstuk immers twéé vragen: enerzijds ontwikkelen verantwoordelijkheid samenleving;13 voorwerp hoe vergeleken Nog anders herverdelen herverdeelt beide gemakkelijk illustreren model sfeer optimal taxation ooit ontwikkeld 14 hebt participeren productief redenen waarvoor hen verantwoordelijk acht lineaire inkomensbelasting flat tax heffen verschillende herverdelingsinstrumenten financieren: basisuitkering krijgt onafhankelijk hoeveel werkt (waardoor belasting progressieve negatieve wordt) universele “in-work benefit” waardoor loonverschil minder-productieve meer-productieve meerdere mindere gecompenseerd in-work benefit hangt arbeidsinspanning individu: uren eerder (om positie verbeteren) beoordelingen Primo versus inkomen? Secundo besteed mensen? Gegeven welbepaalde (gegeven antwoord vraag) inzet instrumenten (welke mix benefit? benefit?) visie betekenis werktijd niet-werktijd dubbele tenzij beslist niets beslissen verdelingsbeslissing ipso facto Misschien impliciet uitdrukkelijk nagedacht gediscussieerd expliciet democratisch Overheden schaal bepaalt idee onthoudt weegschaal komt non-starter brengt aangevuld overheden ingrijpen organisatie gezondheidszorg onderwijs… willen (zelfs herverdelen) marktfalen ingevolge asymmetrische inefficiënties Elk interventies noodgedwongen opnieuw welzijnsafwegingen onderzoeksprogramma Fleurbaey Maniquet Schokkaert (e Welzijnsbeoordelingen onvermijdelijk welzijnsoordelen hoofde consistent funderen burgers “reveleren” laatste nieuws Let ontslagen plicht onderlijnde moét is); herverdeeld niet-paternalistische leiden ontwikkelt jaren onderzoeksmethode welzijnsbeoordelingen nauwe samenwerking Belgische economisten François (UCL) Erik (KULeuven) 15 methode mede- auteurs vertoont gelijkenis gebeurt kosten-batenanalyse beleidsalternatieven: dimensies uitgedrukt gezondheid kwaliteit omgeving…) “bereidheid betalen” (willingness pay) vastgesteld interpersoonlijk maken; beoefent (dat geluksliteratuur is) onderzoeker bezondigt oordeel; positieve beleidsalternatieven maatschappelijk Arrow-onmogelijkheid overwonnen tegen toepassingen willingness pay vaststelt feitelijk (bijvoorbeeld levensjaar) hoge inkomens groter arme Bij doordachte monetaire maatstaven voortvloeien gewogen ongelijkheid: euro’s miljonair bereid betalen levensjaar doorwegen Aan normatief corrigeren ontsnapt past samen Fouquin Gaulier zodat effectieve vergelijking levenstandaard correctie rekening internationale inkomensstromen werkloosheid grootte huishoudens berekenen “equivalente inkomens”) baseert oordeel: sommeert equivalente weegt factor zekere afkeer uitdrukt gebruikelijk welvaartseconomie Critici ongelijkheidsaversie “paternalistisch oordeel” vormt; “paternalistisch” verliest echter bestaande accepteren sommeren evenzeer paternalistische miskenning steigeren) correcties slaan niet-paternalistisch zin essentie vastgestelde (gereveleerde) mede-auteurs verre verwaarloosbaar gecorreleerd hoofd bevolking (correlatie 96% niveaus) wijzigt omvang ongelijkheid) zichzelf (in landen) beschrijven hand “welvaartspatronen” Angelsaksisch Latijns Noords voorzichtigheid voorbehoud momentopname (het 2004 geval) Angelsaksische gemeen VK Canada Australië Nieuw Zeeland kennen (i) (ii) werkduur (behalve VK) and (iii) lage kost turnover Wanneer kijkt homogeniteit situeren Italië Spanje vertonen berekeningen “Latijns” patroon Ze hoog niveau levensverwachting België Duitsland “Latijnse” opgenomen kleine sluiten “Noords” noemen Noordse omvat Noorwegen Zweden Denemarken IJsland Oostenrijk Nederland rijke egalitaire arbeidsduur Verschillende Europese sterk: omwille Zwitserland Finland arbeidstijd beschreven zwakke punten welvaartsstaten impliciete zeggen: weten allemaal paper argumenteer betrachting adequaat gecorrigeerd noodzakelijke afwegingen beeld Fleurbaey-methode Human Development Index OESO hanteert Better Life Daar arbitraire gewichten toegekend niet-monetaire verwijt “paternalisme” hout snijdt Bovendien methodiek onderschatten rapport How’s prestaties ongelijkheden gevolg gecumuleerde meegenomen; onderschat Anderzijds vind instructief geïnteresseerde burger via website18 componenten aanpassen boeiend speelt arbitrair (nog) overtuigd uiteindelijk succes Niet data-problemen heikele fundamenteler cirkelredenering omzetten inkomens: preferenties reveleren product eisen niét gereveleerde vertrekken Zoals kloof observeerbaar moeilijke inga illustreer aantonen alleszins capita aanvaardbare oplossingen dilemma’s vinden; overblijft wijst Daarom oefeningen intussen Zowel OESO-benadering vormen interessante onderzoeks- gewicht vastgelegd HDI-index OESO) bepaald hypothetische stemprocedure uitspreken (zie Koen Decancq Luc Van Ootegem Elsy Verhofstadt) politics vraagstukken alles overwinnen onzekerheid onbehagen angst samenhangen “Onzekerheid overwinnen” uitdrukking; scheppen perspectief toelaat gaan onzekerheden uitgebannen erom vermijdbare risico’s onvermijdbare Noch noch lukken gedeelde worstelt basisvraag Zeker complexe entiteiten Unie dag hamvraag gezamenlijk optreden kleiner deelt daarop vergt bestemming opportuniteiten waarrond vooruitgangsperspectief We ban knagende Europa Onzekerheid pensioencontract breder welvaartscontract vergrijzende ecologische afkomen keren geconfronteerd zwaartepunt beslissingsmacht verschuift vreemde niet-Europese wereld verwonderlijk Waar naartoe? Hebben handen? meester lot? vragen omgaan volledig geruststellende publieke regel heldere politicus vlag zwaait geloofd werk kort Politiek instaan rechtvaardige herleiden rechtvaardigheid rechten vrijheden; tegenslag solidariteit daarmee samenhangt; wàt worden… dissidente stem Philippe Parijs klinken Leo Bormans’ mooie boek Geluk: “Allemaal nastreven gelukkige maatschappij” 19 geluid? Zelfs (ik genuanceerder ontwikkeling wetenschappelijke i onvoldoende recht doet) schort gelukkig gevoel dé geslaagd Amartya Sen overtuigend: vrouw mensenrechten ontzegt vrouwen: mens is? wijsheid Aristoteles richtsnoer Werkelijk “een leven” menselijke mogelijkheden activiteit doel-stelling perfectionist in: moest standaarden uitmuntendheid vertalen perfectionistisch filosofe Martha Nussbaum garanderen beschikt overeenstemming waardigheid Hoe gebruiken richting ontplooien spoor opbouwen geldt perfectionistische eens geluksgevoel qua nogal milde ten titel strengere sturen gelukswetenschappers terug af? Neen concreet lijken verstandige filosofen antwoordt Christopher Peterson Bormans samenvatten: “andere “Affiliatie” verbondenheid anderen ontwikkelingsmogelijkheden waarover beschikken “Geluk engagement acties bevestigen Zingeving zorgen andersom” Gary T Reker Ook perfect raad materiële “alle neo-Aristotelianen delen” 21 uitermate nieuwe gelukswetenschap ziet Scandinavische beoordelen) toepassing Aristoteliaanse “Aristoteliaanse sociaaldemocratie” noemt waardering rechtvaardigheidsdenkers aantreffen rechtvaardig achten dàt vaststellen… rechtvaardigheid? dun geluk; enge rond bijvoorbeeld? Nadenken kritische spiegel geringschattend Layard flexibiliteit Ondanks erg sta Layard’s onverkorte lezenswaardige bedenkingen innerlijke rust Intuïtief voorstander gezagsvolle arbeidsmarkteconomen ter nadenken Daarbij nuttig beloning statuut aantast 23 opzichtig zwaaien vermoedelijk beseffen kwetsbaar vertrouwde verhoudingen samenhangt? luide proclameren afdoende tegenovergesteld houdingen Elchardus gang zaken levensomstandigheden interpretaties (Interpretaties zoals: “Er gezag meer”; “We achteruit”; “Voor niks; vreemden alles” “Rien ne va plus”…) ontevreden neiging negatief beoordelen samenhang Elchardus’ enquêtes zwak Er tevreden verdomd slecht bijna behoren lopen Mensen privésfeer Hannah Arendt behaagziek principeloos achterna hollen vermeende kiezer soelaas ontstaan bekommernis “negatieve boodschappen” kregen advies partijen wervend verhaal” moesten zoeken? “geen aankondigen oplossingen” “geruststellen” juist boodschap forum oplossing uitgelegd ernst maakt… nergens belichtte BBP-cijfers levenstandaard: speelden prominente rol toeval schijnbare paradoxen langer groeiend besef “tevredenheid” stijging besluit doorsnee mensenleven gevuld Westerse toegenomen blijven zeg “kan” baseer simplistische Gelukswetenschapper Ruut Veenhoven Aristotelianen wellicht (is x% duurt?) Vanuit Sen’s “capability-“standpunt hogere objectief kwalificeren… evidente gezonde levensjaren Becker Philipson Soares aangebracht BBP- groeicijfers decennia stijgende legitiem Stijgende aanzien inhoudt “pensioenkapitaal” (de verwachte pensioen genieten pensionering overlijden) ceteris paribus toenemen mannen leeftijd 65 bedroeg 2010 2020 6 bedragen toename 7 3%) 2030 9 bijkomende 3%); vrouwen beperktere groeipercentages resp 8% vertrekkende ligt mannen) Daaruit besluiten periode koude ongetwijfeld verbazen strijkt haren (we achteruit??) Natuurlijk sociaal ongelijk verdeeld 28 jaarlijkse pensioenbedrag totale pensioenkapitaal beschikking Ervaren vooruitzicht levensduur waarvan genieten? Velen associëren vereenzaming fragiliteit pensioenen betaalbaar blijven… Eerder grotere allerlei plannen projecten ontwikkelen; pensioenrecht gedurende genoten lijkt omgeving ouder omgaat veroudering ongerustheid onrechte contract herziening Waarop robuust zijn? Eigenlijk transitie verhouding aantal 65-plussers actieve 65) Canadese wetenschapper Myles februari eredoctoraat KULeuven gemotiveerd: netto-inkomen gepensioneerden actieven stabiel tijdens demografische transitie; verdelingsvraagstukken zowel binnen 29 min lukt regering Di Rupo neemt vlak maatregelen; vermits lang doorgaat maatregel gevolgd Myles-regel ernstig beklemtoont zegt wenselijke netto- actieven; balans hoeveelheid (onder pensionering) gemiddelden zijn: pensioenleeftijd verschuiven procentueel inlevering winst lager inkomen; hangen statistisch gegeven pakweg ernstige baten Daarrond wetenschappelijk voetnoot 15) pensioendebat betrekken Ten zodanig erkend overheersende “we achteruit gaan” verdeling 30 Elders betoogd vergrijzing teken geplaatst spaarstrategie onderbelicht Uitgedrukt termen uitzicht inzetten “(be)sparen” capaciteit slag licht gehouden reden duurzaam oplopende private schulden uitschuiven onhoudbare klimaatrisico’s gepaard: CO2 prijs termijn energieprijzen zaak (al liggen elders) vliegen duurder rekeningrijden invoeren wegen… “Anders Tegelijkertijd vindingrijkheid wetenschap technologie hard dreiging klimaatcrisis wenden Kunnen “ondernemend” zien? Gaan ondernemerschap onthechting samen? Echt strijdig soberheid bedachtzaamheid verrijking kennis schiet klassiek priori ontwikkelde markteconomie creatief dynamisch optekenen consequent duurzaamheid Toegegeven vraagt ontwikkel oneens begin distilleerde Vos: afzienbare creativiteit Echter wenst doelen formuleren herleid “het groeien” BBP-groei beetje onrechtvaardige metingen feiten dynamische stagnatie staven Bibliografie Social Choice Individual Values Wiley New York Atkinson Anthony Piketty Thomas Saez Emmanuel “Top Incomes the Long Run History” Journal Economic Literature 2011 49:1 3-71 S J Rodrigo “The Quantity Quality Evolution World Inequality” The American Review Vol 95 No1 March 2005 (ed Book Happinness Lannoo Tielt Cantillon Bea “Over wederkerigheid bescheidenheid Enkele ‘voor hoort wat’-discours” Patrick Janssens Bezige Antwerpen pp 133-164 Verhofstadt What if voted on weights multidimensional well-being index? An illustration with Flemish data CSB Working Paper No11/10 November Swert Gilbert pensioenspook EPO Berchem Itinera Institute Discussion 2011/01 Mark Hollandse Romein Privé-sfeer stemgedrag ROB-lezing 2009 www rob-rfv nl “Beyond GDP: Quest for Measure Welfare” 47:4 1029-1075 Guillaume “International Comparisons Living Standards by Equivalent Incomes” Scandinavian Economics 111(3) 597-624 Fleurbeay Michel GDP but how far?” La Lettre du CEPII No 312 June Muller Christophe Luchini Stéphane income fair evaluation health care Good Happiness CORE 2009/17 Voorde Carine « Evaluation des politiques santé : pour une prise compte équitable intérêts populations » Economie et Statistique verschijnen Hooghe “I’m Happy Hope You’re too Examining Different Dynamics Subjective Well-Being View Society” Studies 11 January Richard gelukkig? Atlas Amsterdam/Anwerpen “A new elderly” Esping-Andersen Gosta Gallie Duncan Hemerijck Anton Why need Welfare State Oxford University Press 2002 130-172 “Mill between Aristotle & Bentham” Daedalus Spring 60-68 “Aristotle Politics Capabilities: Response Antony Arneson Charlesworth Mulgan” Ethics 111 October 2000 102-140 “Who happy warrior? Philosophy poses questions psychology” Legal vol 37 2008 81-113 “Aristotelian Democracy” R Bruce Douglass Gerald Mara Henry Richardson Liberalism Routledge 1990 203-252 Planbureau Demografische Vooruitzichten 2010-2060 Brussel December Samuelson Paul Note Pure Theory Consumers’ Behaviour” Economica 5:61-71 1938 Gaer Dirk Luttens Roland “Responsibility sensitive egalitarianism linear taxation” Mathematical social sciences 48 no 151 182 “Preferences Satisfaction: Measuring Well-being Job Policy Evaluation” CESifo 57 4/2011 683-714 “Geen doel” Samenleving Jaargang 18 nr 5-15 Justice an Open Society: Equality Responsibility Incentives Springer Berlin 2001 Puyenbroeck Tom “Activation Burden Working: Instrument Responsibility-Sensitive Egalitarian Government” der Veen L Groot (eds Basic Income Agenda: Objectives Political Changes Amsterdam Strategische Centrum Sociaal Beleid Herman Deleeck s Kim Lievens “Wederkerigheid: nodig” 19-76 Vandevelde Toon “Een geluk?” Raymaekers Visie Universitaire Pers Leuven 101-123 Oyen Deboosere Lorant Vincent Charafeddine Rana Sociale Academia “Life getting better Societal evolution fit human nature” Indicators Research (2010) 97:105-122 (Special Issue ‘Dynamics happiness across time space’ Hilke Brockman Jan Delhey Voetnoten p omschreef later “revealed preference” noemde Behaviour” ging consumenten consumentengedrag collectieve toegelicht gepubliceerd 12 8 10 13 Over zie (nog meer) bescheidenheid” Zie hoofdstuk eenvoudige samenvatting uitgewerkte kwestie omvattend overzicht welvaartstheoretische co-auteurs bepleiten domein bibliografie betrekking “gelukswetenschap” Maatschappelijke kosten-baten-analyse axioma’s theorema gerespecteerd “onafhankelijkheid irrelevante alternatieven” toestanden Y; betrekt referentietoestand eenheden implicatie gebruikt indifferentiecurven individuen) vast stellen) Fleurbaey- cardinale nut zit: geplakt traditionele welfaristische geluksliteratuur) meting ruwe hypothesen (inzake verdiscontering preferenties) voorligt niet- publicaties factoren CO2-uitstoot uitputting hulpbronnen vaste kapitaalvorming meegenomen Beyond far? CEPII) co terecht bredere dergelijke oefening inzake Duurzaamheid actuele land http://oecdbetterlifeindex org blz 305 huidige vertaling bekritiseert revival scherp geciteerde woord 136-137 Capabilities” 105-106 179 hierover Well- Being generationele levensverwachtingen toekomstige cijfers publiceert Tabel absoluut groeiritme hoger; (na datum berekend cohorten uitstekende Swert’s Pensioenspook analytisch “Strategische beleid”