Download presentation
258

5 SOCIAAL BELEID IN EEN MUNTUNIE: PUZZELS, PARADOXEN EN PERSPECTIEVEN1 DOOR FRANK VANDENBROUCKE Sterke nationale welvaartsstaten en Europese eenmaking waren de mooiste politieke projecten van 20ste eeuw: ze gaven hoop. Welvaartsstaten zouden mensen ‘bevrijden vrees nood’. De integratie moest een einde stellen aan geschiedenis bloedige oorlogen. Beide lijken nu vast te lopen. Unie (EU) is geconfronteerd met vragen die existentieel zijn omdat gaan over het doel zelf samenwerking. Het wordt niet in vraag gesteld, maar indruk bestaat dat steeds minder staat hun algemeen aanvaarde – beschermen waar maken. Ik zal hebben aaneenschakeling crisissen Unie. ook alle uitdagingen onze voor staan. Belangrijke vraagstukken blijven daarmee buiten gezichtsveld deze lezing. zoom op één specifieke kwestie: zou kunnen verdere ontwikkeling project tot overmaat ramp strijdig elkaar? Zouden we maken tragisch dilemma, doelstellingen (integratie openheid door Unie, bescherming zekerheid welvaartsstaten) als langer verenigbaar zijn? Een school academische onderzoekers mening inderdaad toegedaan: volgens Fritz Scharpf kan EU, zoals opgevat is, onmogelijk sociale markteconomie vormen; duwt lidstaten systematisch richting liberaal model2 . grondleggers dachten absoluut niet, wel integendeel: ondertekenaars Verdrag Rome ervan overtuigd economische bijdragen rijke inclusieve na- (1) Oratie bij benoeming Universiteitshoogleraar Universiteit Amsterdam, 1 juni 2016. dank Anne Van Lancker, Natascha Mechelen, Sarah Marchal, Michael Jungen, Jan Vandenbroucke, Christina Grauls, Chris Luigjes, Bea Cantillon Brian Burgoon punctueel commentaar hulp, medewerkers Centre for European Policy Studies (CEPS) stimulerende discussies herverzekeringen werkloosheidsuitkeringen voorbereiding tekst. (2) Zie (2009) synthese opvatting hij daarover ontwikkelde reeks belangrijke publicaties. situeer breder geheel analyses impact EU Vandenbroucke (2013). BELGISCH TIJDSCHRIFT VOOR SOCIALE ZEKERHEID – 1e TRIMESTER 2016 tionale welvaartsstaten. Terugblikkend je overtuiging volgt samenvatten: § alleen groei deelnemende landen bevorderen toelaten economisch anderen inhalen: was convergentiemachine3 ; zorg beleid kon gerust gemoed overlaten niveau, voldoende druk vakbonden partijen bestaan om vruchten netjes verdelen. Sociale standaarden afspreken nodig. Landen sociaal voorop liepen, geremd worden beleid: convergentie-machine interne cohesie aantasten. Kort samengevat, credo founding fathers rustte twee geloofsartikelen, goed moeten onderscheiden: convergentie-door-integratie tussen lidstaten; cohesie-in-de-convergentie binnen lidstaten. moet hier meteen toevoegen tweede geloofsartikel (cohesie-in-de-convergentie) onomstreden was. of zonder harmonisatie vormde punt discussie jaren vijftig. Ohlin-rapport uit 1956, samen Spaak-rapport basis legde creatie Economische Gemeenschap, kwestie gewijd. Bertil Ohlin4 ging verschillen loonkosten betrokken mate samenhingen productiviteit men ongerust diende neerwaartse lonen ontstaan vrijmaken handel. Ohlin onderlijnde volgende uitgangspunt: mogelijke uiteenlopende ontwikkelingen inzake later optreden, gecorrigeerd aanpassingen onderlinge wisselkoersen landen. had dus muntunie: geen onbelangrijk voorbehoud. grote gevolgd.5 heeft ongelijk gegeven, ten minste halverwege 2000: integratie, inhaalbewegingen uitbouw gingen hand hand. Sinds tiental zien echter barsten dit model. eerste barst al zichtbaar crisis 2008. convergentiemachine draaide, meerdere hoogontwikkelde (3) uitdrukking ‘convergentiemachine’ ontleend Gill Raiser (2012). (4) Ohlin, Nobelprijswinnaar economie, vooral bekend werk internationale handel, samengevat Heckscher-Ohlin theorema; Zweedse politicus partijvoorzitter. rapport werd gepubliceerd Internationale Arbeidsorganisatie (ILO, 1956). (5) schrijf ‘in mate’, zich ontwikkelende Gemeenschap marktintegratie bepaalde terreinen gekoppeld hoog name veiligheid gezondheid tachtig negentig. overzicht vindt Vanhercke (2014), Anderson (2015), Leibfried (2015) Rhodes (2015). 6 7 MUNTUNIE nam ongelijkheid toe: ‘cohesie-in-de-convergentie’ klopte meer. barst, spectaculaire scheur eigenlijk, crisis: stokte, noorden zuiden muntunie dreven elkaar. 2008 neemt toe aantal lidstaten, eurozone. In lezing focus ik wat betekent monetaire beleid? abstracto gesteld: gaat dienen. breng daarom eerst beeld hoe bijzonder ambitie zeker toepast uitgebreide Europa vandaag. immers groot, dubbele uitdaging convergentie onderschatten. HET ONGELIJKE EUROPA Figuur 1a brengt naast staten deel uitmaken Verenigde Staten (Figuur 1b); eenvoud noemen beschrijving volgt, allemaal ‘staten’. grijze ruitjes individuele staten. zwarte vierkantje midden beide figuren denkbeeldige ‘representatieve staat’, wil zeggen lidstaat Amerikaanse staat, qua inkomen er wonen verdeling beantwoordt Europese, respectievelijk gemiddelde.6 Op horizontale as lees elk mediane waarover inwoners beschikken, verhouding staat’.7 verticale maatstaf uitgedrukt heerst staat’. ongelijkheidsmaatstaf GINI-coëfficiënt: vergelijken GINI-coëfficiënten Wanneer (een grijs ruitje) rechts ligt representatieve (het vierkant), dan hoger staat; omgekeerd, wanneer ruitje links lager. groter (6) ongewogen rekenkundige gemiddelde cijfers (lid)staten, rekening houden omvang (lid)staten. (7) gebaseerd SILC 2014 (Eurostat); VS data Bureau the Census. onderliggende helemaal vergelijkbaar. Voor beschikbare huishoudinkomen per individu, gestandaardiseerd samenstelling huishoudens; bedragen koopkrachtpariteiten; betrekking 2013, behalve Verenigd Koninkrijk Ierland, 2014. inkomens dollars, huishoudbasis, 8 lager staat. cirkel stippellijnen bevat Zweden, Denemarken vier eurolanden: Oostenrijk, België, Finland Nederland. Dit vergelijking aanzienlijk rijker (met mediaan 34% 53% gemiddelde) meer gelijke inkomensverdeling kennen GINI-coëfficiënt 9% 17% gemiddelde). omvat Roemenië Bulgarije eurolanden Letland, Litouwen, Estland, Griekenland Portugal, slechts 29% (Roemenië) 72% (Portugal) gemiddelde, GINI 13% gemiddelde. illustreert Eurozone even heterogeen EU: gegeven. FIGUUR 1A: DIVERSITEIT LIDSTATEN EU28 9 1B: STATEN VSA Bron: Eurostat Census, zie noot details. 1b vergelijkbaar 1a: hoger, veel ongelijker verdeeld. leert onderling divers inkomenshoogte verdeling. (VS) land kenmerken, resultaat anders: beschouwen, hoog, gecombineerde (matige) meeste Bovendien zo armere intern vaak rijkere Dat blijkt 1a, andere cijfers: spreidstand nog vergelijkingspunt nemen lagere sport inkomensladder. Tabel dit: vijf verschillende plaatsen rangschikking dezelfde lidstaat’. Onderaan inkomensladder (aan top quintiel, laagste 20% inkomens) Roemeen vandaag gelijk 23% quintiel; bovenaan vierde waarmee 80% bevolking achter laat) 10 32% overeenkomstige toont slecht nieuws. Goed nieuws inhaalbeweging Oost- Centraal-Europese na 2006 gemaakt hebben, sporten Dramatisch Griekenland: daar omgekeerde gebeurd zodat Griekse quintiel zelfs beneden Poolse niveau liggen. TABEL 1: INKOMENSVERGELIJKING OP VERSCHILLENDE SPORTEN DE LADDER: VERHOUDINGEN MET EUROPESE GEMIDDELDE Vergelijkingspunt Gemiddelde 27 Polen Duitsland 2013 Top Quintiel 4 100% 26% 123% 133% 48% 70% 138% 65% 3 24% 30% 132% 140% 45% 67% 93% 62% 2 21% 28% 139% 145% 88% 58% 18% 144% 152% 43% 136% 82% Legende: netto besteedbare gestandaardiseerde huishoudinkomens, EU27; gebeurt koopkrachtpariteiten (PPP) prijsverschillen Eurostat; 2007 2006; 2013. alles legt waarom echt armoede, gezamenlijke armoedegrens, armoedepercentage oplevert armoedepercentages (maar enigszins verbeterde tijdens voorbije jaren).8 Als naar kijken traditioneel kijken, krijgen dichter buurt komen cijfers. TRAGISCHE DILEMMA’S OF HERSTELBARE CONSTRUCTIEFOUTEN functies herverdelen inkomens. sterk verleden model stonden recente doorstaan Zweden Duitsland, lijkt herverdelingsinspanning verzwakken. Zij enige armoede reeds ongunstig evolueerde. definieer daarbij (8) analyse pan-Europese versus maatstaven Goedemé Collado (2016). 11 relatieve betekenis; onderkant inkomensverdeling. daalde armoederisico gepensioneerden, heel werkzame leeftijd kinderen. rol uitkeringen bestrijden af; inkomenskloof gezinnen sterke band arbeidsmarkt zwakke groeide.9 Gedetailleerde vergelijkbare gegevens periode 2004, Survey on Income and Living Conditions (EU SILC) uitgerold is. Omdat samenviel uitbreiding verleiding groot hierin bewijs dilemma zien: afnemende herverdelingskracht prijs betaald bescherming: convergentiemotor tastte meest geavanceerde aan. Ohlin’s optimisme gegrond geweest verschilden elkaar, club 28 zeer heterogene denk recept werkt, dilemma? Om scherp nodig onderscheid gebrekkige regelgeving grensoverschrijdend verkeer werknemers mistoestanden samenhangen enerzijds, fundamentele maatschappelijke tendensen anderzijds. Mistoestanden detachering sinds tijd aandacht; Nederland werken dienst buitenlands bedrijf. systeem hervormd worden; kom verder terug. georganiseerd stelsel dilemma: herstelbare constructiefout. Hoe creëren? plausibel aanknopingspunt minimumlonen. Men veronderstellen minimumlonen beste zet marge stijging landen; daardoor achterop beginnen lopen t.a.v. lonen. spil bijstand, leidt hele bouwwerk. Deze hypothese aannemelijk, werkelijkheid complexer. groep officieel vastgelegd waarvoor publiceert10, (9) vaststelling armoederisico’s toenamen welvaartsstaten, voorwerp (2014); Rinaldi problematiek Europa. (10) Eurostat-gegevens waarop me baseer ruwe statement maken, slaan 1999- omvatten niet: Denemarken, Finland, Italië. 12 zekere verschuiving Er treedt midden: minimumloon/gemiddeld loon gunstig uitbreiding, tendens nadien dalend (wat betreft); was, vaak. Positieve nieuwe absolute toename minimumlonen, Koninkrijk. gelezen indicatie deed begon zetten bouwwerk Minimumlonen element. Nogal regeringen 15 jaar maatregelen genomen belastingen nettokoopkracht verbeteren minimumloon werken: A1 bijlage belangrijk inspanning Nog anders gezegd, lageloonlanden overheden aangezet grotere overheidsinspanning netto-inkomens werkgevers ‘ontlasten’ verantwoordelijkheid; verhindert opbrengen.11 Net nettolonen arbeidsmarkt, uitkeringen. ondersteund afhankelijk budgettaire mogelijkheden prioriteiten. Cantillon, Marchal Luigjes wijzen erop evolutie uitkeringsbestel gunstiger gemengd gunstige ongunstige evoluties landen) 2000 negentig.12 aanwijzingen laatste uitbreidingsgolf maakte netto-inkomen verbeteren. veeleer keuzes worden, context waarbij spelen middelen inzetten beschermen. Overigens Europa, demografische veranderingen, niets Europeanisering spanningen creëren dwingen oriëntaties willen tegengaan. toenemende eenoudergezinnen factor: samenlevingen tweeverdienerschap norm wordt, volstaat gezin kinderen boven armoedegrens til- (11) sommige bestaande institutionele configuratie misschien dergelijke aanpassing waardoor EU-integratie, principe, asymmetrisch effect hebben. (12) (2016) 13 len, behoorlijk is; hetzelfde geldt a fortiori vervangingsinkomens. Overheden instrumenten ontwikkelen; compensatie kosten belangrijker.13 Migratie gang kwam speelt aanwijsbare armoedecijfers: EU15 migranten oude geboren zijn. neveneffect ‘bijstandstoerisme’; merkelijk EU. Nu ene verband houdt: EU-migranten concurreren ‘klassieke’ niet-westerse migranten, ‘verdringen’ moeilijker hen ladder geraken.14 onderzocht migratie publieke opinie eerder steun herverdeling steun. Slechte factor, want versterkt bezorgdheid financiële houdbaarheid verzorgingsstaten onder zet.15 Zo dreigt vicieuze ontstaan. scherpere concurrentie (niet salariëring kwaliteit werk) rol, complex krachten werk. Anthony Atkinson onderlijnt levenswerk factoren bijdraagt ongelijkheid.16 land, ontwikkelingen. Je kapitaalmarkten arbeidsmarkten kijken. technologische evoluties, werkgelegenheid beïnvloeden. machtsverhoudingen gedragscodes. wijze huishoudens vormen. En uitkeringen, keuzes. Toenemende gevolg ‘ijzeren wetten’, groeiende kapitaalvoorraad (waar Piketty klemtoon legt), globalisering Europeanisering. patronen land. sleutel ontwikkelen sociologische leiden tegenkracht tegen ongelijkheid. (13) besproken Vinck (14) Dergelijke men, betreft, SEO (2014). (15) bredere inkadering probleemstelling, (16) (2015); Salverda et al. 14 vraagstuk gesteld worden: draagvlak herverdeling, effectieve vermogen doen, is? Let wel, politiek komt stand natuurwetten: chemie fysica, wereld ideeën aparte deze. Brexit-dossier Cameron, minimumloners, dat. straks terug, heb detacheringskwestie, inzoomen herverdelen. ZONDER SCHOKDEMPER Met opgetreden fathers. dramatische ware achteruit draaien. sindsdien Hier beslist tragische dilemma’s constructiefouten muntunie. belicht aspect, gebrek schokdempers. ingebouwde automatische stabilisatoren: progressieve zorgen ervoor koopkracht beschermd inzinking, schokken uitgevlakt worden. stabilisatoren gepaard tijdelijke verslechtering overheidsbegroting. zwaar getroffen werden, moesten snel uitschakelen. reacties markten strakke bezuinigingsbeleid Raad overeenkwamen. publicatie Commissie uitgaven initieel beantwoordde stabiliserende patroon normaal gesproken verwachten, fase geval.17 herhalen. Wat ter waarin dele gecentraliseerd 2, economen IMF, VS.18 (17) hoofdstuk III.2, pp. 276-278, Commission (18) heb, Furceri Zdzienicka (2013) reeksen gecombineerd: kolom IV (cijfers zij overnemen Asdrubali) (II) (III) A1. 2: UITVLAKKEN VAN ECONOMISCHE SCHOKKEN (2013); 18 welke ‘binnenlands product’ treffen, gevolgen bestedingen Ze woorden consumptie gedempt wordt. 1963-1990: gemiddeld 75% uitgevlakt. figuur drie mechanismen: Schokken productie doordat opbrengst kapitaal eigen geïnvesteerd mechanisme, beschouwde 39% productieschokken compenseerde: gedeelte balk (technisch invloed zogenaamde ‘factorinkomens’, depreciatie toegevoegd is). ‘verzekeringsmechanisme’ werkt via private kapitaalmarkten. sparen peil (of omNettobelastingen transfers 16 gekeerd, productieboom); gearceerde mechanisme zorgde uitvlakking Grensoverschrijdende kredietmarkten, internationaal gespaard geleend daarin belangrijk, vormen ‘verzekeringsmechanisme’. zorgt federale overheid stabilisatie: belastingstelsel programma’s effect, bovendien Washington herverzekeraar versterker werkloosheidsystemen organiseren. daarvan zichzelf belangrijk; studie verwerkt schokken, gerasterde balk. Maar complementariteit mechanismen dadelijk organisatie werkloosheidsverzekeringen verantwoordelijkheid staten; staten, Canada volledig centrale statelijke federaal belastingkrediet helpt werkloosheidsstelsels betalen; koppelt stroomlijning aan: minimale eisen beantwoorden. tijden erge crises verlengstuk, bijkomende gedeeltelijk gefinancierd begroting. Ook extended benefits emergency toegepast administratie. werkloosheidskassen voorwaarden periode, geld lenen rood staan.19 risicospreiding VS. genereus België. economie werkgelegenheidsschok, stabilisator inkomens, berekenen microsimulatie, beperkter (Italië uitzondering daarop; VS).20 vaststellingen klinken tegenstrijdig, tegenstrijdig. toont, facto idiosyncra- (19) gesofisticeerde uitgelegd (20) (2016), Dolls, Fuest Peichl 17 tische belangrijker Muntunie (EMU), grensoverschrijdende spelen. We daarna: idiosyncratische vormen, negentig werden opgevangen spaarkanaal terwijl haast speelden; vorming (in staten). Na verminderde sparen/ontsparen: gedempt. stopt niet. auteurs wie ontleen, illustreren EMU stelselmatig afgenomen, kredietmarkten gebreke diepe crisissen. bepaald ogenblik zuiderse Eurolanden afgesneden kredietmarkten. feit instaan verzekering banken tegenstelling VS, herverzekerd overheid) speelde rol: hielden elkaar ‘dodelijke omarming’ vertrouwen sloeg om. Daarbij mogen vergeten goede onvoldoende ruimte hadden gecreëerd klassieke keynesiaanse laten slechte tijden. conclusie voorzieningen opdat geïntegreerde kapitaalmarkt, principe spelen, korte termijn realiseren. urgente bankenunie, omarming’. Daar gewerkt, tegenstand. bankenunie volle ‘private verzekeraars’ afsluiten: geloofwaardige vorm katalysator garantie verzekering.21 (21) argument gehanteerd Allard (2015, p. 239). WAAROM WORDEN WERKLOOSHEIDSVERZEKERINGEN GECENTRALISEERD? Alle muntunies centraliseren werkloosheidsverzekering; regelrechte centralisatie kiezen (zoals Duitsland), omkadering werkloosheidsstelsels, herverzekering, centralisering nood VS). rationeel, bekende redenen. aangegeven: en/of herverzekering schokken. reden ‘externaliteiten’ noemen, altijd symmetrisch Nationale verzekeringssystemen veroorzaken externaliteit: verzekert, bewijst buren dienst. brandverzekering: wenst buurman brandverzekering heeft, schade jouw flat betalen brand uitslaat flat. brandverzekeringen, net autoverzekeringen, verplicht. Of neem vaccinatie, archetypische voorbeeld vaccineert, beschermt besmettelijke ziekte, contact komt. Daarom louter vanuit standpunt efficiëntie rationeel vaccinaties subsidiëren verplichten (ook niet). besmettingsgevaar gemeenschappelijke markt, of, Coen Teulings zeggen, risico uitslaande brand.22 onderworpen ‘minimale kwaliteitseisen’ stabilisatiecapaciteit bestel. Preventieve (te verplichte vaccinatie) structurele tekorten opbouwen, verliezen bewegingsruimte overheidstekorten groeien inzinking. werkloosheidssystemen voldoen. Dekken groepen onverzekerd Italië, uitlegt Italië beperkt is?23 Zijn inactiviteitsvallen veroorzaken? ander spreekwoordelijke neus kameel zijn: schokdemper zijn, neveneffecten, hangt activeringsbeleid, hoogte verdienen … eigenlijk cluster principes werkloosheids- werkgelegenheidsbeleid coherente manier (22) (2014, 34). (23) dekkingsgraad Esser 19 Vaccinatie gesubsidieerd, zowel verplicht toevallig: gegeven theorie goederen diensten positieve externaliteiten verbruik optimaal brengen. orde; koppelen kwaliteitseisen, kost moeilijke omstandigheden betalen. begroting illusie; relatief kleine verzekeringspremie domein nuttige bereiken omvangrijke interstatelijke eruitzien? Tijdens voorstellen gepubliceerd, werkloosheidsstelsels.24 veelal neer fonds, uitkeert negatieve varianten ‘asymmetrische schokken’, fonds nooit tekort crisis, zullen minst dergelijk schema, Andere beschouwen problematisch solidariteit vraagt voelen moeilijk zinvol. voorzien mogelijkheid stabilisatiefonds tijdelijk schulden opbouwt, stabilisatie eurozone symmetrische treffen. Bepaalde verhinderen komen, aanhouden aangezuiverd Sommige werkloosheid begrotingstransfers, werkloosheidssystemen. koppeling werkloosheid: pleiten rechtstreekse interventie burgers krijgen. Zelf ben grootschalig onderzoek hierover, leiding (CEPS), binnenkort opgeleverd Commissie. vroeg spreken werkloosheidsuitkeringen, benadering Wel duidelijk complexiteit onderschat mag aangewezen (24) Bablevy Oksanen bespreken rationale Europees verzekeringsschema, voorstellen, bieden bibliografie. historiek debat werkloosheidsverzekering bibliografie Strauss 20 herverzekert permanente voordele uitsluit (eerder loutere iedereen baat heeft) vermijdt. Eerder technische details afruil soevereiniteit beter, formele hierbij ontstaat. zaak gezond boerenverstand: voorkomen beter genezen. organiseren kwam, moeizame onderhandelingen regeringsleiders; zat ex ante automatisme ingebakken systeem, post stand. nadelen. gelaagde instellingen tegenover staan, conflictueus polariserend. duurder oploopt. Bij cycli geval: vermits slingerbewegingen aangevuurd verwachtingen, verwachting doen zware voorkomen.25 verzekeringsmechanismen’ ‘publieke begrotingstransfers complementair aanstipten: verloop weten ergste dempten. PUZZEL SOLIDARITEIT SOEVEREINITEIT U ongetwijfeld opwerpen praktijk hopeloze political fiction blijft. diep wantrouwen, weerstand delen moral hazard (de hangmatten adequate subsidiëren). staan paradox: consolideren solidariteitsmechanismen consequente lukt ondersteunen niveau. klaagzang houden, ons afvragen obstakels agenda relevant on- (25) gelijkaardig Grauwe gebruikt collectieve actie schuldtitels EMU-landen, bv. euro-obligaties. 21 derzoek. Politiek puzzel: eender welk schema stabiliteit beoogt, ieders voordeel, ‘gelijk steken’ risico’s; doe vertrouwt? leg puzzelstukjes ‘gevangenendilemma’ eens rij. solidair verzekeringsmechanisme aard biedt oplossing scheefgroei blijft begrotingspositie bewaken, kostencompetitiviteit. Los best divergenties antwoord is: symmetrisch, spreiding aanpassingslast26), effectief optreden inperking veronderstelt. verzekeringsstelsel cyclische aanvaardbaarheid regels competitiviteit begrotingsposities; transparanter ‘flexibiliteit’ verzekeringsschema. Solidariteit indringen elkaars terrein, schokdempers des effectiever functioneren. logisch minimumeisen koppelen. rechten klassiek begrepen bewegingen, gezien EU; gevoelige terrein zekerheid. onvermijdelijk ‘indringend’ volgende: hazard. Moral diegene verzekerd gedrag aanpast, risicoschuw compenseren risico’s maakt. onvermijdelijk: enkel wenst, verzekeringssysteem ingeperkt mechanismen. afwijkt profiel verleden, niveauverschillen ‘drempel’ overschreden vooraleer uitkeert, streng gedefinieerd ernstige tussenkomt. recuperatiesysteem (26) betekent, bijvoorbeeld, overschotten lopende rekening, ondernemen. 22 bepalen stoppen uiteindelijk terugbetaald stringenter bepalingen zwakker verzekeringsmechanisme, noodzakelijk draagvlak. verminderd activerings- beleid, ontstaat krachtig verzekeringsmechanisme. unie roeping welvaartsstaat spanning verantwoordelijkheden werkloosheid, bijstand bestuursniveaus situeren: verantwoordelijk deelstaten, provincies, regio’s gemeenten activering, institutioneel Niet Canada, Zwitserland interessante laboratoria opzicht. gedetailleerde landen, expliciet impliciet, aandachtspunt gamma oplossingen bestaat: minimumeisen, min complexe financieringsmodellen, controle coördinatiemechanismen ….27 lanceren Werkgelegenheidsstrategie 1997 ‘coördinatie’ Jeugdgarantie 2014, aansluit traditie Werkgelegenheidsstrategie, ‘kwaliteitsborging’ activering. soft waarborg gelden trigger ambitieuzer strakker ‘voor hoort wat’ redenering. bindende afspraken pas, diversiteit uitwerking: essentie afgesproken richtlijnen gerealiseerd gedetailleerd eenheidsworst ingrediënten heldere bestaan. BASISCONSENSUS OVER MODEL IS NOODZAKELIJK Mijn betoog vorige sectie vaststelling. Terwijl zoektocht omschrijving ‘het model’ tien geleden afgedaan noodzakelijke oefening, existentiële geworden basisconsensus (27) acht activering werklozen bijstandsgerechtigden. 23 model, leden muntunie, concentreer argumenten muntunie.28 handboeken leggen voordelen nadelen termen trade-offs trade-off eigenschappen: ene, andere). Leden symmetrie flexibiliteit. Symmetrie verwijst gelijklopende output, prijzen. Flexibiliteit loonflexibiliteit interregionale arbeidsmobiliteit: schok’ bijsturingsvermogen Minder maakt flexibiliteit noodzakelijk: vereiste binnenlandse aanpassingsvermogen voordeel behouden. trade-off, sectie: asymmetrische beperkt. duurzame overeenkomen flexibiliteit, mobiliteit stabiliseren Keuzes symmetrie, neutraal. meebrengt, consensus bestel steunt. Neem loonkosten. Die geleerd vanzelf komt: blootstelling marktwerking voor. ‘zichtbare hand’ nastreeft loonstijgingen. richtsnoer pas laat lopen: zo’n ‘gouden regel’ loonsverhogingen productiviteitsverhogingen. impliceert uitspraak cruciaal verdelingsvraagstuk arbeid arbeidsmarktinstellingen coördineren: zichtbare doeltreffend zijn.29 (28) Argumenten omstandige idee ‘Europese Unie’. (29) stelling breuk huidige beleid. ‘six-pack’-wetgeving procedure macro-economische onevenwichten sporen corrigeren, uitdrukkelijk bedoeld beleidsmakers versterken. eenzijdige nadruk gelegd bijsturing deficieten rekening. liet surplussen ongemoeid. lopen; productiviteitsverhogingen (Vandenbroucke, 2015). 24 containerbegrip. gereguleerde arbeidsmarkten, Kurzarbeit (arbeidsduurvermindering) hoogopgeleid polyvalent arbeidsaanbod wegen arbeidsmarktflexibiliteit. ‘hoogwaardige weg’ arbeidsmarktflexibiliteit, inzet beroepsvaardigheden verbetering arbeidsorganisatie, ‘laagwaardige weg’, arbeidsmarktderegulering berust. scoren systemen arbeidsmarktregulering combinatie coördinatie loonoverleg, (dat werkenden schaadt oogpunt stabiliteit). werking unie. haar detail adviseren arbeidsmarkt. grens waaraan aanpassen, kenmerken.30 PIJLER RECHTEN perspectieven werken? maart brede raadpleging gestart voorlopige gepresenteerd pijler rechten’ initiatief werkzaamheden diepere billijkere muntunie’, opvolging Verslag Vijf Voorzitters Voltooiing Muntunie. 31 gericht eurozone, instappen willen. terminologie ‘rechten’ verwarrend, benchmarking, aangeeft: ‘De voorgestelde beginselen plaats rechten, aanreiken prestaties beoordelen toekomst af stemmen aldus (…) Eens gekomen, referentiekader vlak monitoren, hervormingen nationaal stimuleren en, bijzonder, kompas dienen hernieuwde eurozone.’ beleidsgebieden hoofdthema’s gegroepeerd: kansen toegang arbeidsmarkt; billijke arbeidsvoorwaarden; essentiële hoge kwaliteit. (30) gelijkaardige redenering ontwikkeld pensioensystemen lange (31) 25 potentieel behoefte geschetst heb. breed ‘pijler basisconsensus. Tegelijkertijd risicogehalte. Indien ervaren heruitgave coördinatiestrategieën, Open Coördinatie insluiting, nieuw momentum creëren; heersende scepticisme betekenis Opdat belangrijk. Ten overleg leiders partners hoogste Zoals fiscal compact (begrotingspact), ‘sociaal pact’ domeinen bevoegdheden juridische woord, arbeidsvoorwaarden) beschikt. wetgevend wetgevende verdrukking geraken; evident indringende benchmarking resultaten diverse coördinatieprocessen.32 derde ‘hardere’ initiatieven stabilisatie-instrument; én gevoeligheid WEDERKERIGHEID GRENSOVERSCHRIJDENDE MOBILITEIT pleidooi wederkerigheid: solidaire strenge verzekerden toepassing u wil. ‘Wederkerigheid’ iets begrip. Samuel Bowles definieert ‘sterke wederkerigheid’ bereidheid ingesteldheid levert individueel nettovoordeel op.33 Wederkerigheid ‘verlichte eigenbelang’, ‘voorwaardelijk’. Wederkerigheid, opgevat, cement bieden. wat’-principe juiste dosis passen: verworden hardvochtig mantra, oog recht mededogen. overdosis allesoverheersend (32) vergelijkende beleidsanalyse hiermee samenhangen, bespreek (33) 26 obsessie blind verzekeringen. wederkerigheid nut ons, gepaste dosis, inspireren wederkerigheidsprincipe toepassen debatten verkeer. illustreer kort. gebouwd niet-discriminatie burgers: Pool behandelen Nederlander burger bestaansmiddelen aankomen bijstand: soort onmiddellijke onvoorwaardelijke generositeit op, denken. bouwt werkt: opgenomen organiseert. mogelijk. concretiseert burgerschap. rechtvaardigt Nederlander. Nederlands grondgebied socialezekerheidssysteem goedkoper is) Nederlandse. nochtans precies ‘detachering’. techniek Detachering grondprincipe Ter wille opdrachten buitenland nodig, gecontroleerd. oneerlijke loon- arbeidsvoorwaarden gastland, geschonden België Nederland, brengt. loopt moeizaam. Commissaris Thyssen intussen (en Denemarken) afgewezen. David Cameron Europeanen werknemer slag géén gebruik detachering, uitsluiten Britse voordelen. Hij afwijking niet-discriminatieprincipe. doet laag loon, aantrekt belastingbetaler. tegelijkertijd werken, Groot-Brittannië middelen, doen. zin feitelijke overtuigend. Brexit-discussie Britten debat. zegde, natuurwetten; opvattingen cruciale mee verkregen eventueel gedurende voordelige uitgesloten streng, speelruimte krijgen, afgebakend. gangbare principes. kinderbijslag genuanceerder.34 kwesties gevoerd kortetermijnoverwegingen, principieel kompas. Lidstaten weinig mogelijk beperkingen (want uit), grondprincipe, vormt, aantasten achteruitgang Polen). eten graag strijdige ruiven. Nederlandse regering klaagt terecht misbruik Centraal-Europa, ondermijnt. Premier Rutte gezegd goeds Cameron. positie walletjes eten: bestel; denken zomaar schendt elementair wederkerigheid, verstandig compromis vinden detacheringskwestie.35 Eigenlijk Nederlanders zeggen: ‘Wij enkele discrimineren, maar, begrijp wij genereuze ondermijnen ongebreidelde detachering.’ (34) Moet Belgische verblijven, eenzelfde levensstandaard vergt België? strikt uitgebreid pensioenen, bijvoorbeeld), secundaire kwestie. pragmatische gecompliceerd bijslag voortdurend aangepast ritme verschilt evolueert snel, land). Behalve pragmatiek, gaan. Zelfs (35) houding inconsistent, tenzij natuurlijk wenst. principiële uitgangspunt uiteindelijk, Nederlanders, betere deal. afwijkingen non-discriminatieprincipe heen grijpen, evolueren bescherming. vanwege produceert. UNIE grotendeels overlaten. 2000. dwingt opnieuw vraag: succesvolle bloeiende herstel soeverein monetair optie, illusies onderhouden. coherent concept ‘sociale unie’ weloverwogen nodigt helder vage begrip ‘een Europa’, opduikt geeft signaal gebruikelijke oproep dimensie’ voegen. Beweren dimensie houdt steek. socialezekerheidsrechten mobiele werknemers, normen werkplaats, dragen niet-onbeduidend acquis, vijftig stapjes vooruit. solide wettelijke discriminatie EU-burgers bestrijden. ontkent acquis Hoewel stappen zetten, voortbouwen, beantwoorden uitdaging. begrijpen: behelst dimensie’. toeval. Welvaartsstaat: Welvaartsstaten, historische erfenissen instellingen. creëert tastbare entiteiten, wederkerigheid. doelstelling interpersoonlijke grenzen heen. 29 subsidiariteit fundamenteel organisatorisch toepassen.36 Convergentie harmonisatie. kernidee samengevat: systemisch belangrijkste oriënteren algemene doelstellingen, uitwerking overlaat operationele definitie model’. woorden, samenwerken vandaar stabilisatie, voorbeelden geven Denk bijvoorbeeld vastleggen spelregels vennootschappen, evenwichtig fiscaal handhaven. oversteken’ vertrouwt denkt greep situatie verliest? vormt kern debat: synoniem verlies invloed, ‘greep situatie’. bereid delen, situatie’ verliezen. Risico’s gedeeld beleidsvermogen heroveren. sterker zwakker. ENVOI interessant nadenken gebreken architectuur beschouw ‘na volgen voorbeeld’, noch staatsstructuur, bevinden onontgonnen terrein: ‘unie welvaartsstaten’, bijgevolg (36) Subsidiariteit onrecht richting. supranationale subsidiariteit. stipt realiteit, perspectief subsidiariteitsprincipes herdenken. 30 academisch onderzoek, normatief empirisch vlak. universiteitshoogleraar Amsterdam ontwikkelen. BIJLAGE IMPACT MINIMUMLONEN, BELASTINGEN, BIJDRAGEN UITKERINGEN KOOPKRACHT HUISHOUDENS koppel verdiend minimumloon. A1: INKOMEN KOPPEL, MINIMUMLOON CSB MIPI Databank Versie 3/2013; Mechelen (2011). 32 BIBLIOGRAFIE Anderson, K.M., Social Union, Palgrave Macmillan, 2015. Allard, C., Bluedorn, J., Bornhorst, F. Furceri, D., Lessons from minimal elements union euro area, C. Cottarelli M. Guerguil (red.), Designing Fiscal Union. experience federations, Abingdon, Routledge, Atkinson, A.B., Inequality. What Can Be Done?, Oxford, Oxford University Press, Beblavy, M., Marconi, G. Maselli, I., A Unemployment Benefit Scheme. The challenges ahead, CEPS Special Report No. 119, Bowles, S., samenwerking Fong, Gintis, H., Jayadev, A. Pagano, U., Essays New Economics Inequality Redistribution, Cambridge, Cambridge 2012. Burgoon, B., Political Economy Re-embedding Liberalism, oratie uitgesproken Immigration, Integration Support Redistribution Europe, World Politics, 66, 365-405, B. Decent Poor: Which Role Europe?, Improve Final Conference Paper, Antwerpen, februari S. Working Paper 15/20, Centrum Sociaal Beleid Herman Deleeck, Reconciling Work Poverty Reduction How Successful Are Welfare States?, Fuest, Peichl, A., Automatic Stabilizers Economic Crisis: US vs. Journal Public Economics, 96 (3-4), 279-294, Commissie, Employment Developments Europe 2015, Brussel, voltooiing Europa’s Monetaire Jean-Claude Juncker nauwe Donald Tusk, Jeroen Dijsselbloem, Mario Draghi Martin Schulz, 33 Esser, Ferrarini, T., Nelson, K., Palme, J. Sjöberg, O., Benefits Member States, Rapport DG Werkgelegenheid, zaken Inclusie (EMPL), D. Zdziencicka, Euro Area Need Supranational Risk Sharing Mechanism?, IMF 13/198, Gill, I.S. Raiser, Golden growth. Restoring Lustre Model, Washington, Wereldbank, Goedemé, T. Collado, Convergence Machine at Work. To EU’s Poorest Citizens?, Common Market Studies, 1-17, International Labour Organization, Aspects Co-operation. by Group Experts (samenvatting), Review, 74 (2), 99-123, 1956. Policy. Left to Judges Markets?, H. Wallace, M.A. Pollack Young Policy-Making 7th edition, 263-292, Oksanen, Smoothing Asymmetric Shocks Area: Simple Proposal Dealing with Mistrust Area, CESifo 5817, Rhodes, Between Efficacy Experimentation, 293-318, Salverda, W., Nolan, Checchi, Marx, McKnight, Toth, I.G. Werfhorst, Changing Inequalities Rich Countries. Analytical Comparative Perspectives, Scharpf, F., Asymmetry Integration, or Why cannot be social market economy, KFG 6, 1-35, Berlijn, ‒ Kolleg-Forschergruppe ‘The Transformative Power Europe’, 2009. SEO, Grensoverschrijdend Aanbod Personeel: Verschuivingen Nationaliteit Contractvormen Arbeidsmarkt 2001-2011. Onderzoek opdracht Ministerie Zaken Economisch Onderzoek, 34 Strauss, R., history debate Scheme, presented APPAM Inequalities: Addressing Growing Challenge Policymakers Worldwide, Londen, 13-14 Teulings, Toekomst Europa: essay schuld, moraal solidariteit, Management & Organisatie, 5(6), 33-38, N., I. CSB-Minimum Protection Indicators dataset (CSB-MIPI), Series WP 11/05, 2011. Vinck, Child poverty risks Belgium, Wallonia Flanders: Accounting worrying performance, Belgisch Tijdschrift Zekerheid, 57 (1), 51-98, Rinaldi, inequalities Europe. challenge convergence cohesion, Vision Summit Consortium (eds.), Redesigning welfare states. Ways forward, Gütersloh (http://www.vision-europe-summit.eu/), 38-77, luxe noodzaak, 54 197-238, Case From Muddling Through Sense Purpose, Marin Future Global Ashgate, Aldershot UK, 489-520, Analysis Brink Era, Analysis: Research Practice, 1-13, Vanhercke, Union: Tough Nuts Crack, Background Friends High-Level ‘Social Institutional multi-tiered regulation unemployment assistance activation. summary eight country case studies, 35 INHOUDSTAFEL PERSPECTIEVEN