Download presentation
Amsterdam-lezing_Een-Europese-Sociale-Unie_23.5.2016_finaal

voorjaar 2016 1
www.uva.nl/amsterdamlezingen 2
23 mei
Een Europese Sociale Unie
Frank Vandenbroucke
Universiteitshoogleraar UvA.
Wat is de sociale betekenis van….
• steden
• regio’s
• natiestaten
• de Europese Unie
?
EU@Amsterdam: visies van de Stedelijke Raad…
• “Als netwerk zouden deze steden zich zelfs verrassend kunnen
ontwikkelen tot een nieuwe stedenfamilie die, meer dan de
huidige tegenstribbelende natiestaten, het Europese project
verder kunnen brengen. (…) Een krachtig verbond tussen de
Europese Unie en met name de grote steden kan de crisis
waarin Europa op dit moment verkeert een gunstige wending
geven.” (Zef Hemel, p. 123)
• “De teerling is geworpen. (….) De gezamenlijke conventie van
grote steden heeft verklaard dat vanaf nu alleen nog zaken
worden gedaan met de Europese Unie en met grote steden
onderling. (….) Daarmee hebben de grote steden de eigen
staten buiten spel gezet.” (Anne van Wageningen, 2031: het
jaar dat de stad de staat ophief, p. 401)
Het is ‘en-en-en-en’
• (en) steden
• (en) regio’s
• (en) natiestaten
• (en) de Europese Unie
Een Europese Sociale Unie
Een Europese Sociale Unie:
• ondersteunt nationale welvaartsstaten in sommige van hun sleutelfuncties (op
systeemniveau, bv. stabilisatie, belastingconcurrentie)
• oriënteert de ontwikkeling van nationale welvaartsstaten met algemene
sociale standaarden en doelstellingen, waarbij keuze van ‘ways and means’ bij
lidstaten ligt;
• op basis van een operationele definitie van het Europese sociale model.
⇒ Europese landen werken samen in een unie met een expliciete sociale
doelstelling, waarbij zowel nationale als Europese cohesie (‘inclusie’) worden
nagestreefd
Waarom? argumenten EMU / argumenten EU28
Europese integratie en robuuste nationale welvaartsstaten:
een tragisch dilemma?
• Een oud debat, cf. Ohlin rapport, 1956
• De founding fathers geloofden dat economische integratie zou leiden tot
opwaartse convergentie tussen de lidstaten en meer sociale cohesie
binnen de lidstaten
• Deze optimistische hypothese lijkt sinds het midden van de jaren 2000
niet meer te kloppen: groeiende ongelijkheid tussen en binnen lidstaten
Het ongelijke Europa
0,6
0,7
0,8
0,9
1
1,1
1,2
1,3
1,4
0 0,5 1 1,5 2
Ongelijkheid (t.o.v. US gemiddelde)
Mediaan inkomen staten
(t.o.v. US gemiddelde)
US
0,6
0,7
0,8
0,9
1
1,1
1,2
1,3
1,4
0 0,5 1 1,5 2
Ongelijkheid (t.o.v. EU gemiddelde)
Mediaan inkomen lidstaten
(t.o.v. EU gemiddelde)
EU27
Europese integratie en robuuste nationale welvaartsstaten:
een tragisch dilemma?
• Een oud debat, cf. Ohlin rapport, 1956
• De founding fathers geloofden dat economische integratie zou leiden tot
opwaartse convergentie tussen de lidstaten en meer sociale cohesie
binnen de lidstaten
• Deze optimistische hypothese lijkt sinds het midden van de jaren 2000
niet meer te kloppen: groeiende ongelijkheid tussen en binnen lidstaten
• Oorzaken?
– Erosie herverdelende kracht welvaartsstaten?
– Toenemende heterogeniteit Europese Unie?
tragisch dilemma?
Europese integratie en robuuste nationale welvaartsstaten:
een tragisch dilemma?
• Een oud debat, cf. Ohlin rapport, 1956
• De founding fathers geloofden dat economische integratie zou leiden tot
opwaartse convergentie tussen de lidstaten en meer sociale cohesie
binnen de lidstaten
• Deze optimistische hypothese lijkt sinds het midden van de jaren 2000
niet meer te kloppen: groeiende ongelijkheid tussen en binnen lidstaten
• Oorzaken?
– Erosie herverdelende kracht welvaartsstaten?
– Toenemende heterogeniteit Europese Unie?
– Weeffouten muntunie
tragisch dilemma?
In welke mate worden bestedingen gestabiliseerd bij
economische schokken (‘uitgevlakt’)?
-10%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
US EMU 1979-1998 EMU 1999-2010
Saving
Net taxes and transfers
Factor income and capital
depreciation
Total smoothed
VS:
– Federale inkomensbelastingen &
– Statelijke werkloosheidsverzekering, met
federale omkadering, ondersteuning en uitbreiding
Furceri & Zdzienicka, The Euro Area Crisis…, IMF Working Paper 13/198
EMU: stabiliteit, soevereiniteit en solidariteit
• Waarom worden stabiliseringsmechanismen in muntunies centraal
georganiseerd?
– Spreiding van risico’s (pooling)
– Externaliteiten (cf. autoverzekering, vaccinatie)
• Paradox: VSA consolideren zwakke solidariteitsmechanismen in de staten
met solidariteitsmechanismen op het federale niveau; EU lukt er niet in
om sterke solidariteitsmechanismen in de staten te ondersteunen met
solidariteit op het EU niveau
• Puzzel van:
– Bindende afspraken  soevereiniteit
– Wantrouwen  solidariteit
– Fobie voor moral hazard, die ons verhindert om ze aan te pakken
EU28: openheid & nationale sociale cohesie
• Leidt non-discriminatie tot bijstandstoerisme?
 Gemiddeld inkomen EU-migranten > gemiddeld inkomen Amsterdammers
(behalve Oost-Europeanen)
 Beroep op bijstand < beroep op bijstand Amsterdammers (Oost-Europeanen: geen groot verschil)  Armoede: vergelijkbaar met Amsterdammers, behalve Oost-Europeanen EU28: openheid & nationale sociale cohesie • Leidt non-discriminatie tot bijstandstoerisme? • Druk op de onderkant van de arbeidsmarkt? – EU-migratie & externe migratie – Samenhang met (doorgeschoten) flexibilisering – Samenhang met Europese regelgeving (detachering) EU28: openheid & nationale sociale cohesie • Leidt non-discriminatie tot bijstandstoerisme? • Druk op de onderkant van de arbeidsmarkt? – EU-migratie & externe migratie – Samenhang met (doorgeschoten) flexibilisering – Samenhang met Europese regelgeving (detachering) • Evenwicht is mogelijk: fair mobility (empowerment; steden) • Non-discriminatie & detachering: samenhangende visie nodig EU28: openheid & nationale sociale cohesie • Leidt non-discriminatie tot bijstandstoerisme? • Druk op de onderkant van de arbeidsmarkt? – EU-migratie & externe migratie – Samenhang met (doorgeschoten) flexibilisering – Samenhang met Europese regelgeving (detachering) • Evenwicht is mogelijk: fair mobility (empowerment; steden) • Non-discriminatie & detachering: samenhangende visie nodig • Brain waste of brain overflow? Share of people (15-64) with at least upper secondary education (ESDE, chart 16) Share of people with at least upper secondary education working in elementary occupations, 2009-2004 (ESDE, chart 17) EU28: openheid & nationale sociale cohesie • Leidt non-discriminatie tot bijstandstoerisme? • Druk op de onderkant van de arbeidsmarkt? – EU-migratie & externe migratie – Samenhang met (doorgeschoten) flexibilisering – Samenhang met Europese regelgeving (detachering) • Evenwicht is mogelijk: fair mobility (empowerment; steden) • Non-discriminatie & detachering: samenhangende visie nodig • Brain waste of brain overflow? Een Europese Sociale Unie Een Europese Sociale Unie: • ondersteunt nationale welvaartsstaten in sommige van hun sleutelfuncties (op systeemniveau, bv. stabilisatie, belastingconcurrentie) • oriënteert de ontwikkeling van nationale welvaartsstaten met algemene sociale standaarden en doelstellingen, waarbij keuze van ‘ways and means’ bij lidstaten ligt; • op basis van een operationele definitie van het Europese sociale model. ⇒ Europese landen werken samen in een unie met een expliciete sociale doelstelling, waarbij zowel nationale als Europese cohesie (‘inclusie’) worden nagestreefd ⇒ Solidariteit, binnen lidstaten, tussen lidstaten, als wederkerigheid Envoi • “(…) Levin’s emphasis on subsidiarity and local community is important but insufficient. We live within a golden chain, connecting self, family village, nation and world. The bonds of that chain have to be repaired at every point, not just the local one.” • “As in ancient Greece and Rome, local communities won’t survive if the national project disintegrates. Our structural problems are national and global, and require big as well as little reforms.” David Brooks, The Fragmented Society, International Herald Tribune, 21.5.2016 Dank u • Vandenbroucke, ‘De idee van een Europese Sociale Unie’, in Luuk van Middelaar en Philippe Van Parijs (red.), Na de storm. Hoe we de democratie in Europa kunnen redden. Lannoo, Tielt, 2015, pp. 203- 216. • Vandenbroucke and Rinaldi, Social inequalities in Europe – The challenge of convergence and cohesion. In: Vision Europe Summit Consortium (eds.): Redesigning European welfare states – Ways forward, Gütersloh (http://www.vision-europe-summit.eu/) • Vandenbroucke, ‘Soevereiniteit, solidariteit en democratie in Europa: de linkse puzzel’, S & D, Jaargang 72, Nummer 4, Augustus 2015, pp. 18-21.

Download presentation
Rotary_Noord_Holland_presentatie_final_FVDB_corrected

Armoede: een Europees perspectief
Armoede Conferentie van Rotary Noord-Holland
21 mei 2016
Frank Vandenbroucke
Universiteitshoogleraar UvA
Wie is arm?
• De Europese definitie van ‘armoede’: een risico-indicator op basis van
inkomen:
– beschikbaar huishoudinkomen (gestandaardiseerd);
– armoedegrens = 60% van de mediaan van het beschikbaar huishoudinkomen
(gestandaardiseerd) in een land;
• Risico’s:
– kosten voor gezondheid en zorg
– huisvestingskosten
– onverwachte kosten (bv. reparaties)
– schulden
– …
• Kritische bedenkingen
Twee maatstaven van armoede in Nederland
0%
2%
4%
6%
8%
10%
12%
Armoede totale bevolking
Lage-inkomensgrens 60% mediaan inkomen
Maatstaf voor relatieve ongelijkheid aan de onderkant
Verankerde armoede = absoluut
Bron: Centraal Bureau voor de Statistiek, Statline
Armoede, inkomensgroei en ongelijkheid, 2007-2013
Nederland en de andere EU-lidstaten
-5
-4
-3
-2
-1
0
1
2
3
4
5
-30 -20 -10 0 10 20 30
Evolutie, met bewegende armoedegrens
Evolutie 2007-2013, met armoedegrens verankerd in 2007
Ongelijkheid groeit
‘Verankerde armoede’ daalt
Ongelijkheid daalt
‘Verankerde armoede’ daalt
Ongelijkheid groeit
‘Verankerde armoede’ groeit
Ongelijkheid daalt
‘Verankerde armoede’ groeit
Bron (deze en volgende slides): Eurostat, EU SILC, eigen bewerkingen; observatiejaren
Jong-oud: snel verschuivende risico’s
0%
2%
4%
6%
8%
10%
12%
14%
16%
18%
20%
< 65 65+ Armoede, EU definitie Leeftijdsgroepen EU27 2007 EU 2013 Nederland 2007 Nederland 2013 Armoederisico volgens werkintensiteit van het huishouden (bevolking < 60 jaar) 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% Zeer hoog Hoog Medium Laag Zeer laag Armoede, EU definitie Werkintensiteit van het huishouden EU27 2004-07 EU27 2010-13 NL 2004-07 NL 2010-13 Armoederisico volgens werkintensiteit van het huishouden (bevolking < 60 jaar) 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% Zeer hoog Hoog Medium Laag Zeer laag Armoede, EU definitie Werkintensiteit van het huishouden EU27 2004-07 EU27 2010-13 NL 2004-07 NL 2010-13 Uitkeringen / gemiddelde inkomens Werk aan de onderkant Gezinstypes De verdeling van werk over huishoudens polariseert (structuur van de bevolking < 60 jaar) 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% 50% Zeer hoog Hoog Medium Laag Zeer laag Aandeel in de bevolking Werkintensiteit van het huishouden EU27 2006-08 EU27 2012-13 NL 2006-08 NL 2012-13 Armoede en afkomst (totale bevolking, volgens geboorteplaats) 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% Geboren buiten EU28 Geboren in rapporterend land Armoede, EU definitie Geboorteplaats EU28 2013 Nederland 2013 Dank u Vandenbroucke, F. & Rinaldi, D. (2015) Social inequalities in Europe – The challenge of convergence and cohesion. In: Vision Europe Summit Consortium (eds.): Redesigning European welfare states – Ways forward, Gütersloh (http://www.vision-europe-summit.eu/) Cantillon, B., & Vandenbroucke, F. (eds.) (2014), Reconciling Work and Poverty Reduction. How successful are European welfare states?, Oxford, Oxford University Press. Alle publicaties: www.econ.kuleuven.be/frankvandenbroucke (vanaf 1 juni: www.frankvandenbroucke.uva.nl)

Download fulltext
156

Geluk en politiek
Een pleidooi voor helder denken
Frank Vandenbroucke
Itinera, 25.1.2012
Bevrijd het geluk van de politiek?
1. economische groei > economische groei
2. BBP-groei = beste objectieve en globale
maatstaf van vooruitgang
3. Een overheid die een andere maatstaf van
vooruitgang in de plaats wil stellen van het BBP
gaat haar boekje te buiten (paternalisme)
Illustratie: Sieb Posthuma, Uitgeverij Gottmer
Bevrijd het geluk van de politiek?
1. economische groei > economische groei
2. BBP-groei = beste objectieve en globale
maatstaf van vooruitgang
3. Een overheid die een andere maatstaf van
vooruitgang in de plaats wil stellen van het BBP
gaat haar boekje te buiten (paternalisme)
Illustratie: Sieb Posthuma, Uitgeverij Gottmer
Bevrijd het geluk van de politiek?
1. economische groei > economische groei
2. BBP-groei = beste objectieve en globale
maatstaf van vooruitgang
3. Een overheid die een andere maatstaf van
vooruitgang in de plaats wil stellen van het BBP
gaat haar boekje te buiten (paternalisme)
Illustratie: Sieb Posthuma, Uitgeverij Gottmer
Bevrijd het geluk van de politiek?
1. economische groei > economische groei
2. BBP-groei = beste objectieve en globale
maatstaf van vooruitgang
3. Een overheid die een andere maatstaf van
vooruitgang in de plaats wil stellen van het BBP
gaat haar boekje te buiten (paternalisme)
Illustratie: Sieb Posthuma, Uitgeverij Gottmer
Bevrijd het geluk van de politiek?
1. economische groei > economische groei
2. BBP-groei = beste objectieve en globale
maatstaf van vooruitgang
3. Een overheid die een andere maatstaf van
vooruitgang in de plaats wil stellen van het BBP
gaat haar boekje te buiten (paternalisme)
Illustratie: Sieb Posthuma, Uitgeverij Gottmer
• Juist
• Fout
• Impasse
Bevrijd het geluk van de politiek?
1. economische groei > economische groei
2. BBP-groei = beste objectieve en globale
maatstaf van vooruitgang
3. Een overheid die een andere maatstaf van
vooruitgang in de plaats wil stellen van het BBP
gaat haar boekje te buiten (paternalisme)
Illustratie: Sieb Posthuma, Uitgeverij Gottmer
• Juist
• Fout
• Impasse
Bevrijd het geluk van de politiek?
1. economische groei > economische groei
2. BBP-groei = beste objectieve en globale
maatstaf van vooruitgang
3. Een overheid die een andere maatstaf van
vooruitgang in de plaats wil stellen van het BBP
gaat haar boekje te buiten (paternalisme)
Illustratie: Sieb Posthuma, Uitgeverij Gottmer
• Juist
• Fout
• Impasse
Het grote debat over blablablob
• Mieke: “Jan, we moeten zoveel mogelijk blablablob
verzamelen!”.
• Jan: “Lieve Mieke, je kan me niet eens uitleggen wat
blablablob precies is, en we zijn met de beste wil van de
wereld niet in staat om op te meten hoeveel blablablob we
hebben. Eén ding weten we heel zeker, dat blijkt uit allerlei
metingen: we moeten economische groei hebben als we
blablablob willen.”
Het grote debat over blablablob
• Mieke: “Jan, we moeten zoveel mogelijk blablablob
verzamelen!”.
• Jan: “Lieve Mieke, je kan me niet eens uitleggen wat
blablablob precies is, en we zijn met de beste wil van de
wereld niet in staat om op te meten hoeveel blablablob we
hebben. Eén ding weten we heel zeker, dat blijkt uit allerlei
metingen: we moeten economische groei hebben als we
blablablob willen.”
Het grote debat over blablablob
• Mieke: “Jan, we moeten zoveel mogelijk blablablob
verzamelen!”.
• Jan: “Lieve Mieke, je kan me niet eens uitleggen wat
blablablob precies is, en we zijn met de beste wil van de
wereld niet in staat om op te meten hoeveel blablablob we
hebben. Eén ding weten we heel zeker, dat blijkt uit allerlei
metingen: we moeten economische groei hebben als we
blablablob willen.”
Het grote debat over blablablob
• Mieke: “Jan, we moeten zoveel mogelijk blablablob
verzamelen!”.
• Jan: “Lieve Mieke, je kan me niet eens uitleggen wat
blablablob precies is, en we zijn met de beste wil van de
wereld niet in staat om op te meten hoeveel blablablob we
hebben. Eén ding weten we heel zeker, dat blijkt uit allerlei
metingen: we moeten economische groei hebben als we
blablablob willen.”
Het dilemma van de liberal
• De liberal kan het welzijn van Bob in kaart brengen op basis
Bob’s eigen voorkeur, zonder er cijfers op te plakken.
• Maar, wat kan voor de individuele Bob’s, kan niet voor het
Verenigd Bobrijk, tenzij… er geen verdelingsprobleem is.
• De verdelingskwestie is er, precies omdat we liberals zijn.
De idee dat een overheid zich best zoveel mogelijk onthoudt
van oordelen over het welzijn van mensen, leidt tot impasse.
Het dilemma van de liberal
• De liberal kan het welzijn van Bob in kaart brengen op basis
Bob’s eigen voorkeur, zonder er cijfers op te plakken.
• Maar, wat kan voor de individuele Bob’s, kan niet voor het
Verenigd Bobrijk, tenzij… er geen verdelingsprobleem is.
• De verdelingskwestie is er, precies omdat we liberals zijn.
De idee dat een overheid zich best zoveel mogelijk onthoudt
van oordelen over het welzijn van mensen, leidt tot impasse.
Het dilemma van de liberal
• De liberal kan het welzijn van Bob in kaart brengen op basis
Bob’s eigen voorkeur, zonder er cijfers op te plakken.
• Maar, wat kan voor de individuele Bob’s, kan niet voor het
Verenigd Bobrijk, tenzij… er geen verdelingsprobleem is.
• De verdelingskwestie is er, precies omdat we liberals zijn.
De idee dat een overheid zich best zoveel mogelijk onthoudt
van oordelen over het welzijn van mensen, leidt tot impasse.
Het dilemma van de liberal
• De liberal kan het welzijn van Bob in kaart brengen op basis
Bob’s eigen voorkeur, zonder er cijfers op te plakken.
• Maar, wat kan voor de individuele Bob’s, kan niet voor het
Verenigd Bobrijk, tenzij… er geen verdelingsprobleem is.
• De verdelingskwestie is er, precies omdat we liberals zijn.
Stelling dat overheid zich best zoveel mogelijk onthoudt van
oordelen over het welzijn van mensen, leidt tot impasse.
Meer vooruitgang in de Verenigde Staten dan in Frankrijk?
• 1975-2006
• Bruto Nationaal Inkomen, 100% van de gezinnen
→ VS (+32,2%) > Frankrijk (+27,1%)
• Bruto Nationaal Inkomen, 99% van de gezinnen
→ Frankrijk (+26,4%) > VS (+17,9%)
Meer vooruitgang in de Verenigde Staten dan in Frankrijk?
• 1975-2006
• Bruto Nationaal Inkomen, 100% van de gezinnen
→ VS (+32,2%) > Frankrijk (+27,1%)
• Bruto Nationaal Inkomen, 99% van de gezinnen
→ Frankrijk (+26,4%) > VS (+17,9%)
Zijn maatstaven voor welzijn noodzakelijk paternalistisch?
• Vlaamse en Franstalige economisten publiceren hierover: Erik
Schokkaert, François Maniquet, Koen Decancq, Luc Van
Ootegem, Elsy Verhofstadt…, in het spoor van Marc Fleurbaey.
• Maatstaven voor welzijn en alternatieven voor BBP zijn niet
noodzakelijk paternalistisch.
• Alternatieven voor BBP brengen belangrijke correcties.
• Vooral: alternatieve maatstaven brengen noodzakelijke
afwegingen in beeld.
Back to basics in politics
• Bruto Nationaal Geluk? Even fout…
• Geen geluk zonder doel
• De nood aan een publiek doel
De politieke hamvraag
• “Onzekerheid overwinnen”, of beter, een perspectief dat
toelaat met onzekerheid om te gaan (vermijdbare risico’s
vermijden, onvermijdbare risico’s goed delen)
• Vereist:
– een gedeelde opvatting over “vooruitgang”
– een gedeelde opvatting over “welzijn”
– een gedeelde opvatting over de voorwaarden voor welzijn
De politieke hamvraag voor de EU en voor België
• De EU: een klassiek probleem van collectieve actie en
prisoners’ dilemma, oplosbaar mits coördinatie (doel!)
– welke risico’s delen we?
– hoe delen we deze risico’s?
• Welke groei dient onze doelstellingen?
De EU (en België) heeft nood aan een sociaal
investeringspact